14 september 2017 | In memoriam Harm 1982 – 2016 (66)
Ik had het bij de 14e met grote letters in mijn agenda staan: STERFDAG HARM. Nu de dag erna hebben we een katterig gevoel, maar we moeten de draad weer oppakken. Gelukkig start het muziekseizoen weer, vanavond gaan we naar het openingsconcert van het Nederlands Philharmonisch Orkest en Marc Albrecht, de vaste chef-dirigent zal Mahlers Symfonie nr. 10 uitvoeren. Ik las in vooraankondiging dat we op de Wolfgang-app tijdens de uitvoering kunnen meelezen; extra informatie over de muziek. Onder andere ontwerpbureau Fabrique, waar Harm een jaar werkte voor hij naar Media Monks ging, ontwikkelde deze app. Dat soort nieuwigheidjes vond Harm geweldig trouwens.
Media Monks kwam op bezoek, in de personen van Marieke en Jeroen. Ze hadden een Monks beeldje meegenomen waarvan ze eerst dachten het op het graf van Harm te zetten. Omdat werd geconcludeerd dat het te diefstalgevoelig zou zijn, staat het nu hier. Op de sokkel staat: Voor Altijd Harm; prachtig en ontroerend. Net zo als het boek dat een jaar op de gedenktafel heeft gelegen, allemaal korte herinneringen en mooie woorden over Harm. Collega’s die zijn apart soort humor, zijn creativiteit en zijn gulle lach missen. Zo ging het ons ook, we misten hem gisteren tot in alle vezels van ons lijf en zullen dat blijven doen. In de stromende regen liepen we gistermiddag over Zorgvlied; ‘de hemel huilde mee’. De kleinkinderen beklommen de treden van het grafmonument en luisterden geïntrigeerd naar de uitleg van onze dochter. Het ‘enge’ werd gelukkig snel ‘normaal’. Je voelt en merkt dat rituelen er op deze manier toe doen. Zo kwamen ook Harms vrienden op bezoek, spinazietaart eten en genieten van het meegebrachte eten. Het glas werd geheven, met gin-tonic en speciaalbier. Pas laat op de avond ruimen we op. Gelukkig, zeggen we tegen elkaar, het viel mee. De aanloop naar deze dag was moeilijk en bleef maar door ons hoofd spelen, maar gelukkig konden we elkaar vasthouden en ons verdriet, maar ook de mooie herinneringen delen. Zoveel appjes, zoveel lieve berichten en kaartjes, iedereen heel erg bedankt.
Kyrie eleison / ‘Zalig die treuren want zij zullen vertroost worden’
In de maand augustus kwam de maand september snel dichterbij. In ons gezin hebben we er inmiddels allemaal last van. September was immers de maand waarin Harm verongelukte en blijkbaar heeft dat onderhuids gewoon invloed. Vrienden, buren en familie herinneren ons er trouwens ook regelmatig aan: “Al weer bijna een jaar geleden hè!? We ontkomen er niet aan en willen er ook niet aan ontkomen. We kunnen er niet om heen en inmiddels hebben we genoeg over rouw en verdriet gelezen om te beseffen dat we er door heen moeten, door het verdriet heen. Manu Keirse zegt het in zijn laatste boek verschillende keren. ‘Helpen bij verlies en verdriet’, het ligt bij ons op tafel en regelmatig lezen we er een paar bladzijden in. Keirse is in België en Nederland de specialist op het gebied van verlies, verdriet en de laatste levensfase. Zo staat het op de binnenflap, natuurlijk om mensen tot lezen aan te zetten, maar het is ook echt zo. Keirse, inmiddels 71 jaar, heeft het boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ volledig herschreven omdat door de jaren heen zijn inzichten zijn verdiept en soms zelfs helemaal veranderd. Helder geschreven, is het voor iedereen een zeer behulpzaam boek. Het boek gaat in korte hoofdstukken over zoveel soorten verlies en wat dat uitmaakt in relatie tot rouw en verdriet. Het gaat bijvoorbeeld ook over verdriet bij asielzoekers, verdriet bij echtscheiding en het verdriet bij het kwijtraken van een baan en ook over het verdriet wanneer een volwassen kind verongelukt. De stijl van Keirse is nuchter en weldoordacht, doorspekt met veel voorbeelden. Eigenlijk hoort het boek thuis in elk huishouden. Iedereen krijgt immers te maken, vroeg of laat, met verlies en verdriet? Stop het niet weg, pleit Keirse. Zorg dat er rituelen zijn, waar je als nabestaanden goed bij voelt en zwijg er niet over. Het standaardwerk van Keirse is een gids voor iedereen, het geeft ook tips aan de buitenstaander die te maken krijgt met verlies en verdriet bij een ander, of dat nu je buurvrouw is of je collega of werknemer of een familielid…
Dominee Tim zou er een mooi bubbel-verhaal bij kunnen houden, maar ik denk dat dat ook zo werkt. Ooit gingen we zelf wel eens naar meerdaagse bijeenkomsten waarop sprekers uit Amerika over het geloof in God kwamen spreken. Zij hadden een heldere en net wat andere kijk op een leven met God dan we in Nederland doorgaans gewend waren. Het was motiverend, hartverwarmend en eenmaal thuis had je een heimwee gevoel dat je alleen kon delen met andere congresgangers. Zo werkt een festival ook denk ik. Er zitten zonder dat de deelnemers het doorhebben zeker ook religieuze aspecten aan. Ik kan me dus heel goed voorstellen dat dat ook met Harm iets deed, weg van de waan van de dag. Zeker wanneer het dan ook nog jouw muziek is, geweldig natuurlijk.
Al fietsend langs een kanaal in de Bourgogne weet ik opeens waar mijn verhaal over moet gaan. We zitten nu in onze derde vakantieweek en de meeste dagen zitten we opeens met z’n tweeën opgescheept met het verdriet om Harm.
Ach ja, tegenwoordig is het heel gewoon om je laptop mee te nemen op vakantie. Niks niet ‘even afstand’ dus. Zowel bij het kasteel als op de camping was wifi aanwezig. Bij het kasteel, midden in de Bourgogne, was de verbinding zwak, maar het ging. Bij de receptie van de camping in de Luberon kon ik zelfs mijn favoriete krant downloaden! Op die manier ben je toch verbonden met thuis en de familie en dat voelt goed. Zo kreeg ik afgelopen zaterdag verschillende mailtjes over een ingezonden in het Parool. Een degelijk verhaal van iemand die er goed over heeft nagedacht en de situatie goed kent aan de Nassaukade. Voor de geïnteresseerden, volg deze link: 
Na alle hectiek van de afgelopen dagen, koesteren we ons in de Bourgondische zon. Ook nu voelde het weer gek om met vakantie te gaan. Maar na alle gedoe naar aanleiding van het artikel op de AT5 site, is het ook wel goed om even afstand te nemen. Een aardige journalist mailde voor een artikel in de Telegraaf. Hij was geïnteresseerd in het dilemma tussen vergeving en gerechtigheid. Na een uitgebreid gesprek bij ons aan tafel leverde hij voor de woensdagkrant een mooi artikel over deze worsteling. Vervolgens wilde ook Het Parool een stuk schrijven, over het niet vervolgen van de agent die Harm heeft aangereden. Tijdens het inpakken van de koffers, ook maar even tussendoor een interview gedaan. Voor de zaterdagkrant, zei de journaliste. Ook daarin weer het dilemma of we wel of niet een artikel 12 procedure laten inzetten, maar ook een terugblik op 14 september vorig jaar. Om het artikel goed te kunnen lezen; klik op volgende link: 
Toen we vanmiddag lekker even fietsten, konden we genieten van prachtige bloemrijke bermen, vers gemaaid gras en rennende koeien. In Couches heerlijk op een terrasje gezeten en daarna de tuin van het plaatselijke kasteel bekeken. Maar ja, vervolgens moesten we wel weer via vals plat omhoog. Gelukkig kunnen onze e-bikes dat gemakkelijk aan. We stallen ze hier en als alles meezit gaan we over twee weken langs het ‘Canal du Centre’ fietsen.
“God wil herstel van beschadigde levens en ook al ben je bang of angstig, laat je dan gerust in de armen van de Vader vallen.” Ik zit in de kerk en luister naar de woorden van de dominee. Deze zin spreekt me aan, want hoe vaak vliegt het ons niet aan, dat ons leven zonder Harm gewoon doorgaat.
De afgelopen week was mijn agenda twee keer gevuld met DENKEN OM SHALOM. Nicholas Wolterstorff was in Nederland om de presentatie van de bundel over zijn werk mee te maken en ook om een viertal lezingen te houden. Afgelopen dinsdag kon ik op de fiets naar de VU waar Wolterstorff een toespraak hield onder de titel: ‘Shalom in our anxious times of populism’. Mooi om mee te maken, een vijfentachtigjarige jaar oude professor in de filosofie, maar nog met beide benen op de grond. Een beetje hardhorend, maar niet schuwend om Trump en in zijn spoor een heleboel andere populisten (“zij klagen eigenlijk de wetten en regels aan!”) gedegen weerwoord te geven. “Waar shalom heerst, daar vervullen we onze verantwoordelijkheden ten opzichte van elkaar, van God, van de natuur. Maar shalom is meer. Het is alleen volledig aanwezig waar ook vreugde en geluk in deze relaties worden ervaren.” Deze uitspraak over shalom is steeds de kern van Wolterstorffs filosofie, aangevuld met ‘justice’ (rechtvaardigheid/gerechtigheid).
De rauwe werkelijkheid, naast alle filosofische gedoe, was er donderdagmorgen. Een journaliste van AT5 was na het lezen van het blog over ‘seponeren’, journalistiek geïnteresseerd in het ongeluk van Harm. Ze had ook navraag gedaan bij het OM en gevraagd of mijn waarnemingen en opmerkingen in het blog destijds, wel juist waren. Dat resulteerde vandaag in een uitgebreid 
De eerste dag van juni is prachtig. Vandaag zal de steen op Harm zijn graf geplaatst worden. Zorgvlied baadt in de zon en we gaan eerst maar eens flink snoeien. Ook enkele naburige graven knappen we een beetje op. Wanneer de mannen van de steenhouwerij komen aangereden kunnen ze gelijk aan de slag. Eerst wordt een grote liggende steen gelegd waarna de treden aan de voorkant volgen. Wanneer dat allemaal goed ligt volgen er twee staande stenen. We mogen zelf meekijken of het volgens ons timmermansoog allemaal klopt. Wanneer alles staat is het best wel een emotioneel moment. Het ontwerp van Iris is in het echt nog mooier. De teksten zijn door de steenhouwer prachtig in het Belgische hardsteen gebeiteld. En ook de twee mannen die het allemaal moesten plaatsen waren zeer tevreden. Het is een prachtig monument geworden en in zijn forsheid past het echt bij wie Harm was. Zijn naam in zijn lettertype en ook de beginregels van psalm 121. Gisteren kregen we nog een mooi verhaal van een van Harm zijn vele vrienden. Hij haalde herinneringen op aan een gezamenlijke skivakantie. In de hoge bergen was Harm blijkbaar in zijn element, zelfs als hij onderuit ging. Harm die zijn geloof wel eens karakteriseerde als een botsautogeloof wist zeker dat je het van boven de bergen moet verwachten, al ging dat soms ook knetterend.