netsukes
De haas met de amberkleurige ogen. Sinds dat ik CONGO van David van Reybrouck heb gelezen, had een boek niet zoveel indruk op mij gemaakt. Een korte recensie in het ND had me geprikkeld. Mijn zoon gaf het me cadeau op mijn verjaardag. Inmiddels beleefde het boek de derde druk in Nederland, met gelukkig de oorspronkelijke titel. De eerste twee drukken verschenen als het ‘Knoopjeskabinet’. Een vreemde gewoonte trouwens om de titel van een boek (zonder opgaaf van redenen aan de lezers) te veranderen. Gelukkig is ‘The Hare With Amber Eyes’, nu ‘De haas met de amberkleurige ogen’. Wil je uitgebreid lezen waar het boek over gaat, volg dan de link naar de boekenbijlage van Vrij Nederland. In een uitgebreid artikel van Carel Peeters wordt weergegeven wat de inhoud van het boek van Edmund de Waal is. De Waal heeft onderzocht wat de geschiedenis is van de door hem geërfde verzameling netsukes (spreek uit: nets’kees). 
Daardoor komt hij automatisch terecht bij de levensverhalen van de oorspronkelijke netsuke-bezitters. [Een netsuke is een behoorlijk grote knoop die hoort bij een riem/gordel om een Japanse kimono dicht te houden. Al eeuwen waren er in Japan ‘kunstenaars’ die deze knopen sneden uit ivoor of heel hard hout. Het werden kleine kunstwerkjes/sieraden en daardoor ook een verzamelobject.] Het verhaal over de netsukes sleept je vervolgens volledig mee en de schrijver verweeft zich ook zelf in het verhaal. Parijs eind 19e eeuw komt in beeld en vervolgens Wenen in de eerste helft van de 20e eeuw. Een verhaal over vrijwel onbegrensde rijkdom, maar ook over Jodenhaat. Soms grijpt je het verhaal echt naar je strot. 
De schrijver Edmund de Waal is eigenlijk beeldend kunstenaar. Hij heeft zich gespecialiseerd in porseleinen kunstwerken. Op zijn website is te zien en te lezen dat zijn werk in verschillende verzamelingen en musea is te bewonderen. Opvallend is dat daarin het thema verzamelen een belangrijke plaats heeft. Kasten of rekken met daarin prachtig vormgegeven flesjes, schaaltjes en potjes laten je zomaar wegdromen en filosoferen over wat de inhoud zou kunnen zijn. De waal heeft in zijn boek het in ieder geval gevuld met verhalen over zijn verre neef Charles en zijn overgrootouder Viktor en zijn oudoom Iggie. Mooi is dat Edmund de Waal ook te zien is in filmpjes op YouTube. Ontroerend vond ik het filmpje uit de serie ‘5×15 event’. Een spreker die verlegen overkomt, niet weet waar hij met zijn handen heen moet, een netsuke tevoorschijn haalt uit zijn broekzak en daarover gaat vertellen. Hier en daar doorspekt met droge humor. Waarbij mensen naar mijn idee dan net te hard lachen, waar het over Joden gaat. Een recenter filmpje gaat over een bijzondere toespraak in Wenen. Duidelijk is dat hij daar in het ‘paleis’ van zijn voorouders staat. Zijn familie is meegekomen, waaronder zijn 82-jarige vader. Wat moet dat vreemde geweest zijn. Een inmiddels weer prachtig gerestaureerd gebouw, wat ondertussen een Casino is geworden, maar wat ooit van je overgrootvader is gestolen door de nazi’s. Edmund de Waal in Palais Ephrussi – Wenen Volg de link en verbaas je ook hier over de bizarre tegenstrijdigheden die dit filmpje oproept.
Echt een boek om te gaan lezen, zeer aanbevolen. Mooi vond ik dat op de flap staat; koop er twee, lees er één en geef de ander weg. Een beter compliment kun je een boek niet geven. Het boek zet ook aan het denken over verhalen uit je eigen geschiedenis. Moet je in sommige gevallen zwijgen? Moet je je verleden steeds maar opruimen en in de versnipperaar gooien? Hadden de families Ephrussi en de Waal dat gedaan, dan hadden we nu in ieder geval niet zo’n indrukwekkend boek gehad.
We delen onze waardering voor het boek van De Waal, Roel, en ook voor “Congo”.
Afgelopen week bezocht ik in het Rijksmuseum het Aziatische paviljoen. Je bereikt dat door een lange gang. Helemaal leeg, op een intrigerende hangende “vitrine” aan de wand. Achter matglas zag je zacht verlichte vormen. Betoverend. Geen bordje met gegevens er bij. In het paviljoen waren netsuke’s te zien, ook een haas. Bij het verlaten van het paviljoen zocht en vond ik aan het begin van de gang wél een bordje met gegevens over het kunstwerk aan de wand. Het was van Edmond De Waal, ceramist.
Groet,
Igna
Na bespreking van het boek de haas met de amberkleurige ogen, vroegen wij, leden van een boekenclub ons af, waarom is dat de titel en niet bv De wolf en de schildpad of een van de andere netsukes .
Wij vonden dat niet terug in het boek.
Wie weet het?
Ik ben net begonnen met het lezen van het boek van ‘The hare with the amber eyes’. In het begin gaat het boek over van alles en nog wat, maar nog niet over netsukes. Die komen pas aan bod bij zijn oom Iggy. De haas met de amberkleurige ogen is de eerste netsuke die wordt genoemd in het boek. Dat is ook pas voor het eerst dat de netsuke vorm krijgt. De schrijver begint dus de opsomming met deze netsuke. Het hele boek is opgehangen aan de netsukes. Als je begint met lezen komt daar voor het eerst de titel aan bod. En dan begint het verhaal zich te ontwikkelen. De erfenis is de traditie. Charles die niets heeft met geld, maar goed kan schrijven en verstand heeft van kunst. Die in de kringen rond kunstverzamelaars komt. Enz.
Hoe het afloopt en of deze haas nog verder in het boek een rol speelt kan ik niet zeggen. Maar bij lezing is het noemen van de haas de eye-opener: hier gaat het om. De geschiedenis ontwikkelt zich dan langs de lijnen van de verzamelaar.
Tja, dat is nou echt een boekenclubvraag. Wel een logische vraag, net als de vraag waarom het boek vertaald in het Nederlands eerst een andere titel had. Bij mijn weten was de haasnetsuke zijn lieveling. Daarnaast klinkt het ook gewoon heel mooi, zowel in het Engels als in het Nederlands. Tot slot, wat doet het er toe? Ik vond het een geweldig boek!