IDFA en Bilderdijk

Tijdens het volgen van documentaires op de IDFA vallen er pauzes. Dat is prettig, want je kunt van de ene bioscoop naar de andere of ergens een kop koffie nuttigen. Gisteren moest ik van de Munt naar het EYE, een klein ritje op de fiets. Op de pont was het snijdend koud, maar wel heerlijk. Met mijn hoofd nog vol Václav Havel had ik daarna genoeg tijd over om es even te snuffelen in de OBA. De OBA aan het Oosterdok is een uniek gebouw met een prachtige collectie boeken, met vast wel iets over Bilderdijk. Die paar dichtregels houden me zo nu en dan toch nog bezig. Het was even zoeken, maar de boeken met nummer 853 gaven zo maar uitkomst. Een dikke pil met de titel “Gevleugelde woorden” was mij ter wille. Onder het kopje VERLEDEN staat de uitspraak van Bilderdijk. En ter verklaring staat erbij: “Er is een oorzakelijk verband tussen gebeurtenissen in het verleden en vandaag. De gedachte is uit het gedicht waarmee Willem Bilderdijk in 1811 afscheid nam van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen en Kunsten, in het algemeen taalgebruik overgegaan:

Wat verschijne,
Wat verdwijne, 
’t Hangt niet aan een los geval:
In ’t voorleden
Ligt het heden,
In het nu wat worden zal.”

 

Bilderdijk in Brinkman

Dan merk je opeens dat de uitspraak op zichzelf kan, maar in de strofe prachtig volgt op de dubbele punt. Na wat verder zoeken en de hulp van een aardige OBA-dame kwam ik terecht bij nummer 873. In de verzamelbundel uit 2006 onder de mooie titel “Leven, ach! Wat zijt gij toch?” kom ik erachter dat het hele gedicht te vinden is de verzamelde dichtwerken van Bilderdijk (Haarlem 1859), deel 9. Helaas zijn deze boeken niet in de OBA, daarvoor moet nog hogerop, de Koninklijke Bibliotheek bijvoorbeeld. Gelukkig staat er in genoemde bundel een uitgebreid fragment, met in de een na laatste strofe de prachtige zinnen: “Holland groeit weer! Holland bloeit weer….”  Ik lees verder over het leven en de filosofieën van Bilderdijk. Mythisch tijdbesef; zegt een geleerde die zich dieper dan diep in Bilderdijks gedachtenwereld heeft verdiept. Gelukkig komt de gedachte over ‘verleden, heden en toekomst’ ook voor buiten de wereld van calvinisten en christenen, een geruststelling. Ook de dichteres Vasalis en de schrijver Rosenboom huldigen hetzelfde idee. (Vasalis: “Er is geen kopje gebroken, of het valt nog en breekt.”) Het is een gedachte om mooi te kalligraferen, want ik kom door de korte OBA-studie erachter dat Bilderdijk fantastisch kon kalligraferen. Een hobby om nog weer eens op te pakken, bedenk ik. Al bladerend kom ik een bronzen beeld tegen van Willem Bilderdijk. En opeens bedenk ik mij, dat we twee weken geleden na ons bezoek aan ‘de Leonardo da Vinci’ tentoonstelling in het Teylers Museum in Haarlem, hebben gegeten bij Brinkman aan de Grote Markt. Daar stond warempel in de hal dat beeld. Ik blader in mijn fotoalbum op de telefoon en daar is hij weer. Toen even stilgestaan om een foto te maken, maar waar wij zaten te eten heeft misschien Bilderdijk uit het raam naar rumoer op de markt of bezoekers van de Bavo zitten kijken. Mijn verhaal over ‘verleden, heden en toekomst’ is rond; op naar de volgende documentaire.

Deze IDFA-dag begon met een film over de opvang van vluchtelingen in 2016, toen bondskanselier Merkel ruimhartig iedereen welkom heette. Opeens moesten allerlei plekken gevonden worden voor opvang en zo werden ook de leegstaande gebouwen van vliegveld Tempelhof in Berlijn omgetoverd tot een AZC. De documentaire volgt de Syrische Ibrahim, die bijna anderhalf jaar op Tempelhof wacht op een definitieve beslissing. Ondertussen leert hij de Duitse taal en gaat gebukt onder heimwee naar huis. Een ontroerend verhaal, wat ons een spiegel, zo groot als de bombastische ruimtes van het ooit in nationaal-socialistische tijden neergezette gebouw, voor houdt. ‘THF: Central Airport‘, ook hier zegt het verleden veel over het heden en vandaag geeft al veel prijs over hoe het er morgen zal uitzien.
Geen idee of Václav Havel ooit van Willem Bilderdijk heeft gehoord, waarschijnlijk niet. Maar de documentaire over Havels leven als president van Tsjechië (1993 – 2003) was indrukwekkend. Mijn ‘buurman in IDFA’ stootte me regelmatig aan met een daarbij horende opmerking. Na afloop verontschuldigde hij zich voor zijn vrijpostige gedrag, maar we waren het er over eens dat we ‘een juweeltje’ hadden gezien. Op Wikipedia staat het volgende: “Burger Havel  (Citizin Havel) is een uitzonderlijke documentaire, gemaakt door huisvriend Pavel Koutecký, die dertien jaar lang de president met de camera in zijn werkzame en persoonlijke leven mocht volgen, tot in de slaapkamer toe. Dat was wel op voorwaarde dat de beelden pas vijf jaar na afloop van Havels presidentschap voor het eerst zouden worden vertoond. Koutecký maakte het einde van zijn filmproject overigens niet meer mee, hij overleed in 2006 bij een ongeluk.” Het verleden leert ons in deze documentaire wel heel veel voor vandaag. Je kunt deze film trouwens op internet bekijken, zeer aanbevelenswaardig (volg deze link).
Na mijn tussenstop bij de OBA en een simpele pasta, op naar Tuschinski. In de prachtige grote zaal werden we zelfs welkom geheten door de IDFA-directeur. ‘Anniversary of the Revolution‘ was een bijzondere belevenis. Een gereconstrueerde documentaire uit 1917 over de Russische revolutie. Omdat het een ‘stomme’ film is, was er live-muziek en zelfs een koor. Korte stukjes zwart-wit film afgewisseld met borden tekst; marcherende soldaten, leiders van de revolutie en ook beelden van kapotgeschoten gebouwen. Hopelijk is deze film ook nog eens te zien op 2Doc.
En voor de liefhebbers, IDFA is tot en met zondag!

Anniversary of the Revolution

IDFA 2018

Vorige week is de IDFA gestart in Amsterdam. Vorige week, donderdagmorgen, een prachtige herfstdag, heerlijk op de fiets naar de Reguliersbreestraat. Ik had mijn eerste film op het programma staan. Al weken geleden had ik mijn programmaatje al puzzelend in elkaar gezet. De keus was ook dit jaar zo groot, dat je eigenlijk niet weet waar je moet beginnen. Maar ‘mijn startfilm’ (Genesis 2.0) was een prachtig verhaal over de uitgestorven mammoet. Russische jagers steken in kleine rubberbootjes  350 kilometer open water over en bivakkeren in povere onderkomens op een afgelegen Siberisch eiland. Ze zoeken slagtanden  van mammoeten, om die later te verkopen aan Chinese handelaren. Ondertussen proberen in Korea, China en de VS wetenschappers een nieuwe mammoet te creëren. Vooral het Chinese verhaal is beangstigend. In de film is te zien dat de Russische directeur van het Siberische Mammoetmuseum op bezoek gaat bij een groot wetenschappelijk instituut, waar men inmiddels van miljoenen mensen genetisch materiaal heeft verzameld. Een van de Chinese geleerde is zeer trots op zijn instituut en zegt: “Wij kunnen God perfect maken”. Een verhaal dat aan het denken zet, over menselijk vernuft, maar ook over eenzaamheid en uitbuiting.

‘Sheep Hero‘ is een Nederlandse documentaire over schaapherder Stijn op de Brabantse hei. Een meeslepend epos over een gedreven man, die het uiteindelijk niet wint van de overheid en natuurbeheerders. Het gevecht van Stijn en zijn vrouw levert prachtige beelden op, maar is ook een aanklacht tegen systemen. Na afloop van de film werd het echtpaar geïnterviewd, inmiddels zijn ze vertrokken naar Frankrijk en proberen het kaasmaken onder de knie te krijgen. Een aanrader!
Ook de film van Werner Herzog, ‘Meetin’ Gorbachev‘ is een prachtig geheel geworden, ik zag hem vrijdagavond laat in een uitverkocht Eye. Het interview met de inmiddels oude en zieke Michail Gorbatsjov wordt afgewisseld met historische beelden. Een geweldige geschiedenisles, met in de hoofdrol een bijzondere Sovjet-leider. Een menselijke leider, met oog voor het volk en het zou een voorbeeld voor huidige wereldleiders moeten zijn.
‘A Mariage Story‘ is een boeiend verhaal over een Tsjechisch echtpaar dat in 1980 voor het eerst werd gefilmd op hun trouwdag. De documentairemaakster Helena Třeštíková heeft het echtpaar gevolgd, met tussenpozen, tot ze hun 35-jarig huwelijk vieren. Václav en Ivana krijgen vijf kinderen en al hun ups en downs komen voorbij. Een integer verhaal en aansprekend, omdat we zelf trouwden in 1980.

En bent u niet in de gelegenheid om in Amsterdam een documentaire te gaan bekijken, dan kunt u rustig zoeken bij de publieke omroep waar dezer dagen prachtige docu’s worden uitgezonden.

A Marriage Story

 

 

 

 

 

 

 

In ’t verleden ligt het heden …

VOORSPELLINGEN IN 1811

Ach de dagen
Onze plagen
Lieve broeders gaan voorbij
Uit dit duister
Rijst de luister
Van een nieuwe heerschappij

Wat verschijne
Wat verdwijne
’t Hangt niet aan een los geval
In ’t verleden
Ligt het heden
In het nu wat worden zal.

Willem Bilderdijk
1756 – 1832
getekend na zijn overlijden

Ja zij zullen
Zich vervullen
Deze tijden van geluk
Dees ellenden
Gaan volenden
en verpletterd wordt het juk.

Holland leeft weer
Holland streeft weer
Met zijn afgelegde vlag
Door de boorden
Naar het noorden
Naar de ongeboren dag.

Holland groeit weer!
Holland bloeit weer!
Hollands naam is weer hersteld
Holland uit zijn stof verrezen
Zal opnieuw ons Holland wezen
Stervend heb ik ’t u gemeld

Bij de blogs over de Afscheiding in Amsterdam kon ik het niet laten om te citeren uit het gedicht hierboven. Wist trouwens niet eens dat het uit een gedicht kwam. Altijd heb ik gedacht dat het een mooie gedachte was van Groen van Prinsterer, de beroemde antirevolutionair en historicus uit de 19e eeuw. Ooit deden we op de Pedagogische Academie een poging om zijn ‘Ongeloof en revolutie’ te lezen, maar ik kwam niet verder dan het eerste hoofdstuk geloof ik en bij mijn weten stond het in dat redelijk ingewikkelde boek. Maar bloglezer Hendrik Pathuis wees mij er op dat het citaat niet van Groen van Prinsterer is, maar van Willem Bilderdijk. De laatste is minstens zo bekend en hoort ook thuis in het rijtje Reveil mannen uit het begin van de 19e eeuw. Bilderdijk was advocaat, historicus, verdienstelijk tekenaar, taalkundige en ook dichter. Hij was fel tegen de Franse overheersing en het gedicht boven is dan ook een loflied op een uiteindelijk overwinning.
De regels, “In ’t verleden – Ligt het heden – In het nu wat worden zal.” zijn een eigen leven gaan leiden. Ga een poosje googelen en je vindt ze op de meest gekke plekken terug. Het werd zelfs een tegeltjeswijsheid, maar ik zag ook foto’s van grafschriften of een aanhef van een overlijdensadvertentie. Dat laatste vind ik echt onnavolgbaar. Je geeft de wereld bericht van een overlijden en zet dan de uitspraak van Bilderdijk erboven? De meest bijzondere zijn de zogenaamde citaten waarin verleden en heden zijn verwisseld; ‘in het heden, ligt ’t verleden’. Net of het heden er eerder was dan het verleden. Blijkbaar weet je het dan beter de dichter Bilderdijk en het klopt ook gewon niet; in het heden ligt niet het verleden. Nog gekker is dat het prachtig staat afgedrukt op een titelpagina van een project van de FNV. Een van oorsprong socialistische vakbond, gebruikt zo’n uitspraak van de christelijke dichter Bilderdijk. Allerdroevigst is een groot boekwerk uit de Tweede Wereldoorlog. Gedichten en korte overdenkingen afgewisseld met vaderlandse helden, veldslagen en heldhaftige Germaanse strijders. Het nationaal-socialisme spat er vanaf. Maar wat een misbruik van Bilderdijks woorden.

De balie van de bibliotheek van de RCE in Amersfoort

Het gekke is wel dat ik op de site van de DNLB ( Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren) wel een gedicht vond, wat voor het grootste gedeelte hetzelfde was als boven, maar niet met de strofe over verleden, heden en wat worden zal. Het blijft een bijzondere uitspraak en zet dus aan tot overdenken. De bibliotheek van de RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) in Amersfoort heeft Bilderdijks uitspraak op een gigantische glasplaat laten graveren. Maar ook hier weer een twist, die Bilderdijk niet bedacht heeft; ‘in het nu wat komen gaat’. Wel staat zijn naam er onder, toch vreemd.
Dat de woorden van Bilderdijk maar veel overdacht mogen worden, zeker door mensen met invloed en macht in de publieke sector. Tot slot nog een prachtige uitspraak van de denker Bilderdijk.

“Eerst gedaan en dan bedacht
Heeft menigeen verdriet gebracht.”

#EIGELAND – voor een kinderpardon dat wél werkt

In Nederland verblijven ongeveer 400 kinderen van migranten/ vluchtelingen die hier geboren zijn of langer dan vijf jaar wonen. Zij lopen bewezen psychologische schade op als zij uitgezet worden naar hun land van herkomst (of dat van hun ouders). Daarom: een Kinderpardon dat wél werkt.

Heel bijzonder is het wat Tim Hofman in een paar dagen voor elkaar kreeg. Inmiddels staat de teller van het aantal handtekeningen dat zijn petitie ondertekende op meer dan 200.000. Fantastisch, want ondertussen wordt er in een Haagse kerk sinds vorige week een estafette-kerkdienst gehouden. De Armeense familie Tamrazyan is daar min of meer ‘woonachtig’, nadat ze weken in de Katwijkse GKv-kerk hadden gebivakkeerd. Het trok wel min of meer aandacht, maar het bleef toch een beetje in de marge. Ook voor de drie kinderen uit het gezin Tamrazyan  zouden eigenlijk al lang een kinderpardon hebben moeten krijgen. Maar helaas, de staat volgde niet de rechter en ging steeds in hoger beroep. Een triest verhaal, maar gelukkig zitten ze voorlopig veilig; ‘kerkasiel’. Maar die andere 400? Onder de doem van een zogenaamd regeerakkoord gebeurt er niets, zelfs mijn eigen partij is gegijzeld.

Maar we kunnen niet blijven toekijken en daarom zijn er nog veel meer handtekeningen nodig. Tweehonderdduizend is mooi, maar Tim Hofman wil er wel vijfhonderdduizend. Ik zou zeggen: op naar de miljoen handtekeningen! Teken de petitie! Laten we met elkaar aan deze schaamteloze toestand een eind maken! Trouwens het is een kleine moeite om ook je vrienden en familie op te roepen om te tekenen.

Artikel 12 | In memoriam Harm 1982 – 2016 (76)

Het heeft even geduurd, en eindelijk is het zover. Via de advocaat kregen we van Gerechtshof Amsterdam een beschikking op ons beklag. Simpel gezegd, het hof (drie rechters) heeft nagedacht over ons beklag. Ons beklag hield in dat we het niet eens waren met de beslissing van de officier van justitie om de zaak tegen de agent die Harm heeft aangereden, te seponeren. Hij vond het dus niet nodig om de agent te gaan vervolgen en een rechtbank daar een uitspraak over te laten doen. Zijn beslissing en zeker de manier waarop de OvJ ons daarvan op de hoogte bracht, kwetste ons. De boodschap was toen, mei 2017, simpel; ‘de agent reed veel te hard, maar uw zoon had beter uit moeten kijken’.
Vervolgens hebben we ons toen uitgebreid bezonnen op een vervolgstap. Uiteindelijk hebben we er toen voor gekozen om de artikel 12 procedure te starten. Dat was naast het eventueel er bij neer leggen, de enig andere optie. Begin juli werden we gehoord en konden we ons verhaal doen. Zie mijn blog over ‘Het Hof‘. Na bijna zes weken kregen we te horen dat ‘de beklaagde (=de agent)’ ook door het gerechtshof nog gehoord zou worden. Dat laatste hield natuurlijk in dat er dan weer een datum moest worden vastgesteld. Uiteindelijk is dat gebeurd eind september en daarna moest het gerechtshof natuurlijk een standpunt gaan bepalen.

Het hof had te beoordelen of een strafrechter zou kunnen komen tot een veroordeling voor enig strafbaar feit. En daarnaast moest het hof beoordelen of er voldoende belang was  bij het instellen van een strafrechtelijke vervolging. Beide vragen moeten dan bevestigend worden beantwoord en dan pas volgt er een bevel tot vervolging. Na flink wat overwegingen kwam het hof tot een uitspraak. Daarbij citeer ik een belangrijke zin: “Het hof is van oordeel dat beantwoording van deze vragen (over naleving van allerlei regels en dergelijke), die mede van belang zijn voor de dagelijkse praktijk van het politiewerk niet in de besloten setting van een artikel 12 Sv. procedure kunnen worden beantwoord.” Even later volgt punt 9 van de beschikking:
“De beslissing     Het hof beveelt de officier van justitie van het arrondissementsparket Amsterdam om NN te vervolgen ter zake van het feit waarop beklag betrekking heeft.”
Hè hè, eindelijk wordt er dus recht gedaan. De agent moet dus op een dag voor de rechtbank verschijnen. Het verhaal is dus nog niet ten einde en dat geeft zo zijn emoties. Maar het is ook goed te beseffen dat het recht zijn beloop heeft. Hoe verdrietig ook; en zeker, we krijgen Harm er niet mee terug. Maar het zou niet als rechtvaardig voelen wanneer de betreffende agent zich niet zou hoeven verantwoorden voor de rechter. We gaan nu dus afwachten wanneer deze zaak op de rol komt.