‘De brand in het landhuis’ – podcast

Aangezien wij thuis zonder tv opgroeiden, was er alleen de radio. Een grote houten kast met vooraan een prachtig geel luidsprekerdoek en een groen oog. Onder de bovenklep zat een platenspeler, een fantastisch en vernuftig apparaat. Natuurlijk kwam er zo nu en dan muziek uit, maar hoe en wat kan ik me niet echt herinneren. Ik denk niet dat mijn moeder overdag bij het huishouden veel radio luisterde. Wel luisterden we soms naar een hoorspel, Jan Borkus en Donald de Marcas zijn namen die ik nooit vergeet. Maar misschien was dat ook wel een paar jaar later, toen ik op mijn eigen kamer radio luisterde. Van mijn eerst verdiende geld had ik een radio met een ingebouwde cassetterecorder gekocht. En wat was er nu heerlijker om gekluisterd aan het toestel te luisteren naar een hoorspel; Paul Vlaanderen, Biels en Co, de Koperen Tuin, Havank…
Helaas is het een verdwijnend genre en wanneer er nog een hoorspel op de radio is, dan is het in de kleine uurtjes. Natuurlijk kun je die terugluisteren, maar dat zit niet in mijn systeem. Tegenwoordig is de podcast erg in. Je schijnt dat zelfs via je mobiel te kunnen doen, maar daar ben ik niet van. Het is toch gewoon radio luisteren wanneer het uitgezonden wordt. Doordeweeks vaak Radio 4 en zo nu en dan Radio 1. Op zaterdag zijn Peter de Bie en Mieke van der Weij natuurlijk favoriet.

Maar ook de zaterdagmiddag heeft een fantastisch programma; Argos van de VPRO. Dit programma stelt op een zinvolle manier misstanden aan de kaak, goed journalistiek werk over achtergronden van het nieuws. Afgelopen januari werd een eerste deel van een podcast uitgezonden; ‘de brand in het landhuis’. Die uitzendingen, gewoon te vinden op internet en misschien ook wel via een app-je op je telefoon, zijn eigenlijk gewoon ouderwetse hoorspelen. Fantastisch gedaan door theatermaker  Simon Heijmans. En eigenlijk is het meer dan een hoorspelverhaal. Heijmans keert terug naar de plaats waar hij is opgegroeid, Vught, en verdiept zich in de brand van het landhuis Zionsburg waarbij de excentrieke eigenaar Ewald Marggraff om het leven kwam. Het luistert als een spannende detective en is ondertussen doorspekt met de persoonlijke kanttekeningen van podcastmaker Heijmans. Een intrigerend luistergenoegen, want elke aflevering heeft wel een forse cliffhanger. Verdwenen miljoenen, een verzameling schilderijen en de huisvriend van Marggraff die jaren tegen onrecht heeft gevochten. Luister en huiver!

https://www.nporadio1.nl/podcasts/de-brand-in-het-landhuis

Sirenes | In memoriam Harm 1982 – 2016 (77)

We wonen prachtig in Diemen-Zuid. ‘Vrij uitzicht’ aan de achterkant en we hebben  buren die elkaar op een gezonde manier in de gaten houden. Natuurlijk zijn er ook wel minpunten op te noemen, maar die kom  je in de folders van een makelaar niet tegen. Zo wonen we niet zover van een aanvliegroute van Schiphol, maar echt overlast geeft dat niet. Dat er hier in Diemen-Zuid veel fijnstof  in de lucht zit, vermeldt de makelaar ook niet. Dat fijnstof komt onder andere van de grote snelwegen hier tegen Diemen-Zuid aan. De kruising van de ring A10-oost met de Gooiseweg is vanaf ons huis nog geen kilometer en de hoge schermen houden veel tegen, maar er gaat ook veel overheen. Al dat optrekken van auto’s geeft extra veel uitlaatgassen. En aan de andere kant van de vijver achter ons huis is een overslagbedrijf gevestigd. Grote vrachtwagens met dieselmotoren rijden af en aan, ook goed voor flink wat uitstoot. Al die vervuiling, het hoort er gewoon bij. Er zijn mensen die er om verhuizen, maar waar moet je dan heen? Wikipedia zegt dat twee derde van het fijnstof uit ons omringende landen komt.
Maar het is natuurlijk niet de milieuvervuiling waar het mij nu om gaat. Er gaat geen dag voorbij dat we het we brommende gezoem van de snelwegen niet horen. Ook ’s avonds wanneer we ons te ruste leggen is er altijd die snelweg op achtergrond, soms onderbroken door een optrekkende motor of een malloot die op het industrieterrein hier achter zijn banden uitprobeert. Er gaat ook geen avond voorbij waarop de sirenes niet aanzwellen en wegsterven, soms gevolgd door een weer optrekkende brandweer of ziekenauto. En elke keer schiet het even door mijn hoofd; “Waarom toen niet, waarom gebruikte de agent van de ‘hondenbus’ op 14 september 2106 geen sirene?” Het is maar iets simpels natuurlijk, maar zo’n sirene roept elke keer toch weer iets wakker. Een gewone politieauto doet me niet zoveel, maar wel die sirenes.
Nu de artikel 12 procedure achter ons ligt en het Openbaar Ministerie een aanklacht gaat formuleren voor een komende rechtszitting, flits het nog vaker door mijn gedachten. Wanneer de chauffeur een sirene had aangezet en zijn zwaailichten had gebruikt, dan had Harm hem zien aankomen! Het licht had weerkaatst tegen de ramen van de Nassaukade, zoals ook de sirene door de gevels zou zijn teruggekaatst. Het is niet meer terug te draaien, maar o, wat zouden we dat graag doen. Dat het Amsterdamse Gerechtshof bevel gaf tot vervolging was al een hele opluchting en nu de beide officieren van justitie die we inmiddels hebben gesproken ook aangeven dat ’14 september 2016′ op het OM wordt aangemerkt als ‘een gevoelige zaak’, draagt dat bij in het verwerkingsproces. Er wordt met nadruk, heel serieus naar gekeken en als nabestaanden worden we met mededogen en respect behandeld.

Beeldengroep Hoofdbureau Politie (1940) Hildo Krop (1884-1970)

Bij het gesprek heb ik een foto over tafel geschoven. Onze advocaat maakte er ons op attent; de beeldengroep van Hildo Krop aan de gevel van het Hoofdbureau van Politie aan de Marnixstraat, hoek Elandsgracht. Zo’n 250 meter van de plek waar Harm verongelukte staat uitgebeeld waar de politie voor bedoeld is. Het zijn drie beelden op sokkels met daarboven het wapen van Amsterdam en een banderolle met de tekst “’t Gezag dat rust behoedt in stad en staat / waakt rusteloos tegen d’onrust van het kwaad”. (tekst van P.H. van Moerkerken). Het eerste beeld geeft aan de politie tot taak heeft de kinderen in de samenleving te beschermen, breder gezien is dat iedereen die zich niet kan verweren. Op de tweede sokkel staat naast de man ook een leeuw met het oude Amsterdamse wapen; de politie heeft gezag! De derde sokkel beeldt de verkeerspolitie uit, wielen met vleugels en een verkeersbord in de hand. Mooier en korter had beeldhouwer Krop het niet kunnen uitbeelden. Het herinnert ons eraan waar het op  ’14 september 2016′ en ook later bij het OM fout ging. Gelukkig is dat laatste nu rechtgezet en weten we ons verzekerd van een goede afhandeling.

Bij de jaarwisseling 2018 – 2019

alleen al vanwege de cartoons is een abonnement op de krant een plezier

Door de jaren heen heb ik de gewoonte ontwikkeld om er een schrijfboek op na te houden. Mijn MOLESKINE gaat overal mee naar toe. Naar de kerk, een discussieavond in de Rode Hoed, een promotie in de VU en ook mee op vakantie natuurlijk. Wanneer ik terug blader is het dan ook een samenraapsel wat betreft aantekeningen. Heel zo nu en dan staat er een tekening tussen omdat ik wil onthouden hoe een en ander is gebouwd of in elkaar steekt. Zo heb ik een keer bij een dienst in de Noorderkerk aan de Prinsengracht de plattegrond van dat prachtige gebouw zitten tekenen. Mijn laatste aantekenboek begint op Oudejaarsdag 2016 en is, op enkele bladzijden na, volgeschreven. Wanneer ik begin te bladeren vanaf het begin van dit jaar, kom ik van alles tegen. Preken, lezingen en heel zo nu en dan wat aantekeningen over dagelijkse gebeurtenissen. Sollicitatiegesprekken met kandidaat dominees voor de Oosterparkkerk, maar ook een studieavond met Otto de Bruijne in de OPK. Ik kom een verslag tegen van een gesprek met de hoofdcommissaris. Na een mailtje werd ik keurig uitgenodigd op het hoofdbureau en konden we nog eens rustig van gedachten wisselen over het verschrikkelijke ongeluk van Harm. Goed om nog eens te praten en te delen met een medebroeder. Inmiddels is bekend dat Aalbersberg gaat vertrekken naar Den Haag en Het Parool interviewde hem een paar weken terug. Bij een vraag over God, verwees hij naar het gewone dagelijkse christen zijn en wees daarbij op de “Hoop voor Noord” van Jurjen ten Brinke. Daar wordt leven met Jezus in de dagelijkse praktijk toepast, gaf hij mee.
Er is veel om met plezier op terug te zien, zoals een geweldig avond in Veenendaal, waar een optreden was van ‘Sons of Korah’. ’s Middags hield de leider van de band, Matt Jacobi, een verhelderende voordracht over ‘wraakpsalmen’, een indrukwekkend exposé.  Ik kijk uit naar de vertaling van zijn boek over de Psalmen. Mijn aantekeningen vullen zich bladzijde na bladzijde en ik zie wanneer naar mijn idee een dominee er niet veel van gebakken heeft; dan kom ik nog niet tot een halve pagina. Franca Treur komt voorbij, zij hield een boeiende lezing die een inkijk gaf in het Reformatorische leven. Ds. Brouwer van Duivendrecht had haar uitgenodigd in het kader van de 400-jarige herdenking van de Synode van Dordrecht. Treffende uitspraak van de schrijfster: “Mooi dat ‘schuld’ een plek heeft in religie.” Met dat laatste bedoelde ze waarschijnlijk toch gewoon het ‘gereformeerde/reformatorische geloof’ lijkt me.

Maar wat nu? Alles overziend… Wat heeft 2018 ons gebracht? In mijn aantekenboek en ook in mijn Moleskine-agenda kom ik de schaduw herhaaldelijk tegen. In kleine korte aantekeningen en gebeurtenissen. Harms vrienden die aanschoven aan tafel, de hele procedure met het Hof rond artikel 12 en de gesprekken met de advocaat. Al dagen wilde ik een spetterend jaaroverzicht maken. Wat zou ik deze keer doen? Alle gelezen boeken op een rij? Of een paar gebeurtenissen breed uitgediept en becommentarieerd? Een verhaal over solliciteren en weten dat het niets oplevert? Het werd het één niet en het ook het ander niet. Ook terugbladerend in mijn blogs, ik vond het niet.

de krant van zaterdag

Maar opeens vanmorgen, na het boodschappen doen voor iets lekkers bij het glas wijn op Oudejaarsavond, verdiepte ik mij in de zaterdagbijlage van de krant. Toen wist ik het, mijn terugblik wordt een oproep. Een oproep om meer de krant te lezen. In een gezelschap durf ik er soms niet eens meer over te beginnen, mensen reageren dan besmuikt. Ach.. een abonnement is veel te duur, ach je leest het nieuws maar van één kant, hmmmm.. je hebt toch gewoon nu.nl? Allemaal waar; voor veel andere argumenten ook, valt best wat te zeggen. Maar toen ik vanmorgen weer een poosje zat te lezen, kwam er maar één gedachte in mij op; dit moeten mijn broers en zussen in de kerk lezen, dit moeten mijn buren lezen, dit moeten….. Het essay van hoofdredacteur Sjirk Kuiper was er eentje om in te lijsten, zo goed. En daarna las ik het interview met Marilynne Robinson, stilzettend en diepgravend!
Vaak is het gewoon even die dagelijkse bezinning, bladeren en een artikel hier en een stukje daar. Soms iets laten liggen voor het weekend of de namiddag. Even de computer aan de kant, geen telefoon, maar gewoon de krant. Papier dat ritselt, dat makkelijk scheurt, dat we vroeger gebruikten als wc-papier, intrigerend, maar ook scherp en fel en positiebepalend. Het kan aanzetten tot discussie en je durft weer te vragen; hé heb jij dat ook gelezen?
Ik wens u een gezegend 2019, met vooral veel kranten-leesplezier!

dr. Jan Koopmans een ‘rechtvaardige’

“Je moet de moed hebben om het goede te zeggen en te doen,
ook als je niet moedig bent.”
Dr. J. Koopmans in ‘Bijna te laat’

Een week geleden zette ik ‘de laatste Jan Brokken’ in de boekenkast. Het indrukwekkende verhaal over ‘consul’ Jan Zwartendijk in Litouwen, ik schreef er al eerder over. Het is een aaneenschakeling van zulke onwaarschijnlijk bijzondere gebeurtenissen, dat je het nauwelijks vanuit ons perspectief kunt begrijpen. De moed die mensen opbrachten om Joodse vluchtelingen te helpen zodat ze op die manier een gewisse dood in de gaskamers ontliepen… En dat op een moment dat er nog nauwelijks iets over de massavernietiging bekend was. Brokken laat goed uitkomen hoe bizar het was dat Zwartendijk er na de oorlog voor op zijn kop kreeg van het Ministerie. Plaatsvervangende schaamte bekruipt je als je leest hoe Zwartendijk daar onder gebukt ging. Gelukkig heeft Brokken na eindeloos speuren ontdekt dat duizenden Joden door Zwartendijk zijn gered! Postuum werd hij dan ook ‘een rechtvaardige onder de volken’.
Twee weken geleden las ik in de krant dat Sobibor-overlevende Selma Engel-Wijnberg (96) is overleden, deed me ook weer denken aan de frustraties van Jan Zwartendijk. Vorige week werd een documentaire over haar op tv nog een keer uitgezonden. Ook hier spatte het bizarre onrechtvaardige er van af. Toen zij na veel ontberingen en omzwervingen als ontsnapte uit Sobibor, uiteindelijk na de oorlog met haar Poolse man in Nederland kwam, was de ontvangst meer dan kil. Het had maar weinig gescheeld of ze waren teruggestuurd naar Polen. In 2010 kwamen er eindelijk excuses, te laat trouwens, volgens mevrouw Engel-Wijnberg.

Afgelopen donderdagmiddag promoveerde er aan de VU een gereformeerde dominee (C.C. den Hertog predikant van de samenwerkingsgemeente CGKV van Nijmegen). Ik kwam een berichtje erover tegen in het blad ‘Onderweg’ en noteerde de datum in mijn agenda; een promotie over dr. Jan Koopmans. Het was de naam van Jan Koopmans die mij triggerde. In de herdenkingsbundel van 25 jaar ‘dr. M.B. van ’t Veerschool’ zoek ik de bladzijde waar zijn naam staat. In augustus 1981 betrok de van ‘t Veerschool, waar ik toen drie jaar werkte, een ‘nieuw’ gebouw. Het oude gebouw tegenover voormalig station Sloterdijk schoof langzaam de bouwput van een nieuw kantoorgebouw in en wij moesten dus verkassen. Aan de Slotermeerlaan kwam het gebouw van de Hervormde Schoolvereniging vrij. De ‘dr. J. Koopmansschool’ had te weinig leerlingen en ging op de in ‘Noordmansschool’. De naam van de dr. Koopmans verdween en inmiddels is ook de naam van dr. M.B. van ’t Veer niet meer verbonden aan een school. Ze hadden gemeen dat ze beide stierven in WOII. Ik heb geen idee of hervormde en gereformeerde predikanten in die tijd enig contact hadden, ook al woonden en werkten ze beiden in Amsterdam. Beiden predikanten liggen trouwens begraven op Zorgvlied. Als leerkrachten hebben we ons in 1981 verder niet verdiept in Koopmans. Volgens de herdenkingsbundel is hij vanwege zijn verzet in de Tweede Wereldoorlog omgekomen. Dat laatste is niet helemaal juist, daarom aan het eind van mijn blog de juiste toedracht. Jaren later kwam ik in een bundel van de Belgische schrijver Geert van Istendael een mooie hommage aan Koopmans tegen. Van Istendael roemt het pamflet van Jan Koopmans dat deze aan het begin de bezetting schreef (november 1940) onder de titel “Bijna te laat”. Koopmans verzet zich daarin hevig tegen de maatregelen van de Duitse overheersers tegen de Joden en vooral ook tegen de Ariërverklaring. Als theoloog vindt hij dat de kerk hier zijn geluid moet laten horen. Als daar dan een dominee op gaat promoveren is dat interessant genoeg om op een koude donderdagmiddag naar de VU te fietsen.

Zoals dat gaat bij een promotie werd promovendus den Hertog flink onder vuur genomen. Den Hertog maakte duidelijk dat dr. Jan Koopmans uniek was binnen de kerken, waar het ging om zijn openlijke verzet tegen het nazisme, hij koos duidelijk positie. Dat laatste kwam voort uit zijn manier van theologisch denken; geen lijdelijkheid preken! Aan het eind van de bijeenkomst kon professor Ad de Bruijne nog net een afsluitende vraag stellen. “Zou de kerk vandaag niet meer publiek moeten spreken? Moet de kerk niet spreken over de actualiteit, bijvoorbeeld in de VS over de moraliteit bij de hoogste leider, in Hongarije over gekozen vertegenwoordigers die zich gaan gedragen als despoten en moet de kerk zich in Nederland niet uitspreken over onrecht aan minderjarige asielzoekers en het kerkasiel in de Bethelkerk in Den Haag?” In de vraag van de Bruijne lag het antwoord haast al opgesloten, zo ervoer ik dat als toeschouwer in ieder geval. Hoe zou den Hertog dit verbinden met het spreken van Jan Koopmans? Helaas kwam de pedel het antwoord met belgerinkel en ‘hora est’ al na twee zinnen onderbreken. Jammer, want nu zou het “Bijna te laat” actueel gemaakt kunnen worden. Maar misschien is daar in het slothoofdstuk van de dissertatie nog meer over te vinden.

Uit: “Bijna te laat”

Koopmans werd op 12 maart 1945, vlak voor de bevrijding, getroffen door een verdwaalde kogel. Op zijn onderduikadres aan de Stadhouderskade, vanwege zijn openlijke spreken en hulp aan Joden, stond hij te kijken naar wat er op het Weteringplantsoen gebeurde. Daar werden als represaille door de Duitsers 30 mensen standrechtelijk geëxecuteerd. Op het na de oorlog opgerichte monument staan de beroemde regels van de VN-medewerker en dichter H.M. van Randwijk: “Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.”
In het Parool zie ik dat vandaag de GVB met betrekking tot WOII hernieuwd in de aandacht staat: ‘Er heerste een wegkijkcultuur’. Maar vandaag dan? Hoe zit het met de 16.000 vluchtelingen op de Griekse eilanden waarvan het leven wordt verwoest?

PS  Deze blog schreef ik begin vorige week, maar het lukte niet om hem te publiceren. WordPress was opeens ge-update naar 5.0. Met geen mogelijkheid lukte het toen om teksten op te slaan. Nu maar via via de hele zaak teruggezet. Het zal de leeftijd zijn…. Die 5.0 lossen we later wel op.
Inmiddels is het Kerstavond en in het Oosterpark had onze kerk weer een ‘lichtjespad’ georganiseerd. Het Kerstverhaal heb ik in verschillende varianten mogen voorlezen. Toch maar expliciet er bij verteld dat de engelen in de velden van Efratha “vrede op aarde, voor mensen Hem liefhebben en die Hij lief heeft!’ zongen!

IDFA en Bilderdijk

Tijdens het volgen van documentaires op de IDFA vallen er pauzes. Dat is prettig, want je kunt van de ene bioscoop naar de andere of ergens een kop koffie nuttigen. Gisteren moest ik van de Munt naar het EYE, een klein ritje op de fiets. Op de pont was het snijdend koud, maar wel heerlijk. Met mijn hoofd nog vol Václav Havel had ik daarna genoeg tijd over om es even te snuffelen in de OBA. De OBA aan het Oosterdok is een uniek gebouw met een prachtige collectie boeken, met vast wel iets over Bilderdijk. Die paar dichtregels houden me zo nu en dan toch nog bezig. Het was even zoeken, maar de boeken met nummer 853 gaven zo maar uitkomst. Een dikke pil met de titel “Gevleugelde woorden” was mij ter wille. Onder het kopje VERLEDEN staat de uitspraak van Bilderdijk. En ter verklaring staat erbij: “Er is een oorzakelijk verband tussen gebeurtenissen in het verleden en vandaag. De gedachte is uit het gedicht waarmee Willem Bilderdijk in 1811 afscheid nam van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen en Kunsten, in het algemeen taalgebruik overgegaan:

Wat verschijne,
Wat verdwijne, 
’t Hangt niet aan een los geval:
In ’t voorleden
Ligt het heden,
In het nu wat worden zal.”

 

Bilderdijk in Brinkman

Dan merk je opeens dat de uitspraak op zichzelf kan, maar in de strofe prachtig volgt op de dubbele punt. Na wat verder zoeken en de hulp van een aardige OBA-dame kwam ik terecht bij nummer 873. In de verzamelbundel uit 2006 onder de mooie titel “Leven, ach! Wat zijt gij toch?” kom ik erachter dat het hele gedicht te vinden is de verzamelde dichtwerken van Bilderdijk (Haarlem 1859), deel 9. Helaas zijn deze boeken niet in de OBA, daarvoor moet nog hogerop, de Koninklijke Bibliotheek bijvoorbeeld. Gelukkig staat er in genoemde bundel een uitgebreid fragment, met in de een na laatste strofe de prachtige zinnen: “Holland groeit weer! Holland bloeit weer….”  Ik lees verder over het leven en de filosofieën van Bilderdijk. Mythisch tijdbesef; zegt een geleerde die zich dieper dan diep in Bilderdijks gedachtenwereld heeft verdiept. Gelukkig komt de gedachte over ‘verleden, heden en toekomst’ ook voor buiten de wereld van calvinisten en christenen, een geruststelling. Ook de dichteres Vasalis en de schrijver Rosenboom huldigen hetzelfde idee. (Vasalis: “Er is geen kopje gebroken, of het valt nog en breekt.”) Het is een gedachte om mooi te kalligraferen, want ik kom door de korte OBA-studie erachter dat Bilderdijk fantastisch kon kalligraferen. Een hobby om nog weer eens op te pakken, bedenk ik. Al bladerend kom ik een bronzen beeld tegen van Willem Bilderdijk. En opeens bedenk ik mij, dat we twee weken geleden na ons bezoek aan ‘de Leonardo da Vinci’ tentoonstelling in het Teylers Museum in Haarlem, hebben gegeten bij Brinkman aan de Grote Markt. Daar stond warempel in de hal dat beeld. Ik blader in mijn fotoalbum op de telefoon en daar is hij weer. Toen even stilgestaan om een foto te maken, maar waar wij zaten te eten heeft misschien Bilderdijk uit het raam naar rumoer op de markt of bezoekers van de Bavo zitten kijken. Mijn verhaal over ‘verleden, heden en toekomst’ is rond; op naar de volgende documentaire.

Deze IDFA-dag begon met een film over de opvang van vluchtelingen in 2016, toen bondskanselier Merkel ruimhartig iedereen welkom heette. Opeens moesten allerlei plekken gevonden worden voor opvang en zo werden ook de leegstaande gebouwen van vliegveld Tempelhof in Berlijn omgetoverd tot een AZC. De documentaire volgt de Syrische Ibrahim, die bijna anderhalf jaar op Tempelhof wacht op een definitieve beslissing. Ondertussen leert hij de Duitse taal en gaat gebukt onder heimwee naar huis. Een ontroerend verhaal, wat ons een spiegel, zo groot als de bombastische ruimtes van het ooit in nationaal-socialistische tijden neergezette gebouw, voor houdt. ‘THF: Central Airport‘, ook hier zegt het verleden veel over het heden en vandaag geeft al veel prijs over hoe het er morgen zal uitzien.
Geen idee of Václav Havel ooit van Willem Bilderdijk heeft gehoord, waarschijnlijk niet. Maar de documentaire over Havels leven als president van Tsjechië (1993 – 2003) was indrukwekkend. Mijn ‘buurman in IDFA’ stootte me regelmatig aan met een daarbij horende opmerking. Na afloop verontschuldigde hij zich voor zijn vrijpostige gedrag, maar we waren het er over eens dat we ‘een juweeltje’ hadden gezien. Op Wikipedia staat het volgende: “Burger Havel  (Citizin Havel) is een uitzonderlijke documentaire, gemaakt door huisvriend Pavel Koutecký, die dertien jaar lang de president met de camera in zijn werkzame en persoonlijke leven mocht volgen, tot in de slaapkamer toe. Dat was wel op voorwaarde dat de beelden pas vijf jaar na afloop van Havels presidentschap voor het eerst zouden worden vertoond. Koutecký maakte het einde van zijn filmproject overigens niet meer mee, hij overleed in 2006 bij een ongeluk.” Het verleden leert ons in deze documentaire wel heel veel voor vandaag. Je kunt deze film trouwens op internet bekijken, zeer aanbevelenswaardig (volg deze link).
Na mijn tussenstop bij de OBA en een simpele pasta, op naar Tuschinski. In de prachtige grote zaal werden we zelfs welkom geheten door de IDFA-directeur. ‘Anniversary of the Revolution‘ was een bijzondere belevenis. Een gereconstrueerde documentaire uit 1917 over de Russische revolutie. Omdat het een ‘stomme’ film is, was er live-muziek en zelfs een koor. Korte stukjes zwart-wit film afgewisseld met borden tekst; marcherende soldaten, leiders van de revolutie en ook beelden van kapotgeschoten gebouwen. Hopelijk is deze film ook nog eens te zien op 2Doc.
En voor de liefhebbers, IDFA is tot en met zondag!

Anniversary of the Revolution

IDFA 2018

Vorige week is de IDFA gestart in Amsterdam. Vorige week, donderdagmorgen, een prachtige herfstdag, heerlijk op de fiets naar de Reguliersbreestraat. Ik had mijn eerste film op het programma staan. Al weken geleden had ik mijn programmaatje al puzzelend in elkaar gezet. De keus was ook dit jaar zo groot, dat je eigenlijk niet weet waar je moet beginnen. Maar ‘mijn startfilm’ (Genesis 2.0) was een prachtig verhaal over de uitgestorven mammoet. Russische jagers steken in kleine rubberbootjes  350 kilometer open water over en bivakkeren in povere onderkomens op een afgelegen Siberisch eiland. Ze zoeken slagtanden  van mammoeten, om die later te verkopen aan Chinese handelaren. Ondertussen proberen in Korea, China en de VS wetenschappers een nieuwe mammoet te creëren. Vooral het Chinese verhaal is beangstigend. In de film is te zien dat de Russische directeur van het Siberische Mammoetmuseum op bezoek gaat bij een groot wetenschappelijk instituut, waar men inmiddels van miljoenen mensen genetisch materiaal heeft verzameld. Een van de Chinese geleerde is zeer trots op zijn instituut en zegt: “Wij kunnen God perfect maken”. Een verhaal dat aan het denken zet, over menselijk vernuft, maar ook over eenzaamheid en uitbuiting.

‘Sheep Hero‘ is een Nederlandse documentaire over schaapherder Stijn op de Brabantse hei. Een meeslepend epos over een gedreven man, die het uiteindelijk niet wint van de overheid en natuurbeheerders. Het gevecht van Stijn en zijn vrouw levert prachtige beelden op, maar is ook een aanklacht tegen systemen. Na afloop van de film werd het echtpaar geïnterviewd, inmiddels zijn ze vertrokken naar Frankrijk en proberen het kaasmaken onder de knie te krijgen. Een aanrader!
Ook de film van Werner Herzog, ‘Meetin’ Gorbachev‘ is een prachtig geheel geworden, ik zag hem vrijdagavond laat in een uitverkocht Eye. Het interview met de inmiddels oude en zieke Michail Gorbatsjov wordt afgewisseld met historische beelden. Een geweldige geschiedenisles, met in de hoofdrol een bijzondere Sovjet-leider. Een menselijke leider, met oog voor het volk en het zou een voorbeeld voor huidige wereldleiders moeten zijn.
‘A Mariage Story‘ is een boeiend verhaal over een Tsjechisch echtpaar dat in 1980 voor het eerst werd gefilmd op hun trouwdag. De documentairemaakster Helena Třeštíková heeft het echtpaar gevolgd, met tussenpozen, tot ze hun 35-jarig huwelijk vieren. Václav en Ivana krijgen vijf kinderen en al hun ups en downs komen voorbij. Een integer verhaal en aansprekend, omdat we zelf trouwden in 1980.

En bent u niet in de gelegenheid om in Amsterdam een documentaire te gaan bekijken, dan kunt u rustig zoeken bij de publieke omroep waar dezer dagen prachtige docu’s worden uitgezonden.

A Marriage Story

 

 

 

 

 

 

 

In ’t verleden ligt het heden …

VOORSPELLINGEN IN 1811

Ach de dagen
Onze plagen
Lieve broeders gaan voorbij
Uit dit duister
Rijst de luister
Van een nieuwe heerschappij

Wat verschijne
Wat verdwijne
’t Hangt niet aan een los geval
In ’t verleden
Ligt het heden
In het nu wat worden zal.

Willem Bilderdijk
1756 – 1832
getekend na zijn overlijden

Ja zij zullen
Zich vervullen
Deze tijden van geluk
Dees ellenden
Gaan volenden
en verpletterd wordt het juk.

Holland leeft weer
Holland streeft weer
Met zijn afgelegde vlag
Door de boorden
Naar het noorden
Naar de ongeboren dag.

Holland groeit weer!
Holland bloeit weer!
Hollands naam is weer hersteld
Holland uit zijn stof verrezen
Zal opnieuw ons Holland wezen
Stervend heb ik ’t u gemeld

Bij de blogs over de Afscheiding in Amsterdam kon ik het niet laten om te citeren uit het gedicht hierboven. Wist trouwens niet eens dat het uit een gedicht kwam. Altijd heb ik gedacht dat het een mooie gedachte was van Groen van Prinsterer, de beroemde antirevolutionair en historicus uit de 19e eeuw. Ooit deden we op de Pedagogische Academie een poging om zijn ‘Ongeloof en revolutie’ te lezen, maar ik kwam niet verder dan het eerste hoofdstuk geloof ik en bij mijn weten stond het in dat redelijk ingewikkelde boek. Maar bloglezer Hendrik Pathuis wees mij er op dat het citaat niet van Groen van Prinsterer is, maar van Willem Bilderdijk. De laatste is minstens zo bekend en hoort ook thuis in het rijtje Reveil mannen uit het begin van de 19e eeuw. Bilderdijk was advocaat, historicus, verdienstelijk tekenaar, taalkundige en ook dichter. Hij was fel tegen de Franse overheersing en het gedicht boven is dan ook een loflied op een uiteindelijk overwinning.
De regels, “In ’t verleden – Ligt het heden – In het nu wat worden zal.” zijn een eigen leven gaan leiden. Ga een poosje googelen en je vindt ze op de meest gekke plekken terug. Het werd zelfs een tegeltjeswijsheid, maar ik zag ook foto’s van grafschriften of een aanhef van een overlijdensadvertentie. Dat laatste vind ik echt onnavolgbaar. Je geeft de wereld bericht van een overlijden en zet dan de uitspraak van Bilderdijk erboven? De meest bijzondere zijn de zogenaamde citaten waarin verleden en heden zijn verwisseld; ‘in het heden, ligt ’t verleden’. Net of het heden er eerder was dan het verleden. Blijkbaar weet je het dan beter de dichter Bilderdijk en het klopt ook gewon niet; in het heden ligt niet het verleden. Nog gekker is dat het prachtig staat afgedrukt op een titelpagina van een project van de FNV. Een van oorsprong socialistische vakbond, gebruikt zo’n uitspraak van de christelijke dichter Bilderdijk. Allerdroevigst is een groot boekwerk uit de Tweede Wereldoorlog. Gedichten en korte overdenkingen afgewisseld met vaderlandse helden, veldslagen en heldhaftige Germaanse strijders. Het nationaal-socialisme spat er vanaf. Maar wat een misbruik van Bilderdijks woorden.

De balie van de bibliotheek van de RCE in Amersfoort

Het gekke is wel dat ik op de site van de DNLB ( Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren) wel een gedicht vond, wat voor het grootste gedeelte hetzelfde was als boven, maar niet met de strofe over verleden, heden en wat worden zal. Het blijft een bijzondere uitspraak en zet dus aan tot overdenken. De bibliotheek van de RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) in Amersfoort heeft Bilderdijks uitspraak op een gigantische glasplaat laten graveren. Maar ook hier weer een twist, die Bilderdijk niet bedacht heeft; ‘in het nu wat komen gaat’. Wel staat zijn naam er onder, toch vreemd.
Dat de woorden van Bilderdijk maar veel overdacht mogen worden, zeker door mensen met invloed en macht in de publieke sector. Tot slot nog een prachtige uitspraak van de denker Bilderdijk.

“Eerst gedaan en dan bedacht
Heeft menigeen verdriet gebracht.”

#EIGELAND – voor een kinderpardon dat wél werkt

In Nederland verblijven ongeveer 400 kinderen van migranten/ vluchtelingen die hier geboren zijn of langer dan vijf jaar wonen. Zij lopen bewezen psychologische schade op als zij uitgezet worden naar hun land van herkomst (of dat van hun ouders). Daarom: een Kinderpardon dat wél werkt.

Heel bijzonder is het wat Tim Hofman in een paar dagen voor elkaar kreeg. Inmiddels staat de teller van het aantal handtekeningen dat zijn petitie ondertekende op meer dan 200.000. Fantastisch, want ondertussen wordt er in een Haagse kerk sinds vorige week een estafette-kerkdienst gehouden. De Armeense familie Tamrazyan is daar min of meer ‘woonachtig’, nadat ze weken in de Katwijkse GKv-kerk hadden gebivakkeerd. Het trok wel min of meer aandacht, maar het bleef toch een beetje in de marge. Ook voor de drie kinderen uit het gezin Tamrazyan  zouden eigenlijk al lang een kinderpardon hebben moeten krijgen. Maar helaas, de staat volgde niet de rechter en ging steeds in hoger beroep. Een triest verhaal, maar gelukkig zitten ze voorlopig veilig; ‘kerkasiel’. Maar die andere 400? Onder de doem van een zogenaamd regeerakkoord gebeurt er niets, zelfs mijn eigen partij is gegijzeld.

Maar we kunnen niet blijven toekijken en daarom zijn er nog veel meer handtekeningen nodig. Tweehonderdduizend is mooi, maar Tim Hofman wil er wel vijfhonderdduizend. Ik zou zeggen: op naar de miljoen handtekeningen! Teken de petitie! Laten we met elkaar aan deze schaamteloze toestand een eind maken! Trouwens het is een kleine moeite om ook je vrienden en familie op te roepen om te tekenen.

Artikel 12 | In memoriam Harm 1982 – 2016 (76)

Het heeft even geduurd, en eindelijk is het zover. Via de advocaat kregen we van Gerechtshof Amsterdam een beschikking op ons beklag. Simpel gezegd, het hof (drie rechters) heeft nagedacht over ons beklag. Ons beklag hield in dat we het niet eens waren met de beslissing van de officier van justitie om de zaak tegen de agent die Harm heeft aangereden, te seponeren. Hij vond het dus niet nodig om de agent te gaan vervolgen en een rechtbank daar een uitspraak over te laten doen. Zijn beslissing en zeker de manier waarop de OvJ ons daarvan op de hoogte bracht, kwetste ons. De boodschap was toen, mei 2017, simpel; ‘de agent reed veel te hard, maar uw zoon had beter uit moeten kijken’.
Vervolgens hebben we ons toen uitgebreid bezonnen op een vervolgstap. Uiteindelijk hebben we er toen voor gekozen om de artikel 12 procedure te starten. Dat was naast het eventueel er bij neer leggen, de enig andere optie. Begin juli werden we gehoord en konden we ons verhaal doen. Zie mijn blog over ‘Het Hof‘. Na bijna zes weken kregen we te horen dat ‘de beklaagde (=de agent)’ ook door het gerechtshof nog gehoord zou worden. Dat laatste hield natuurlijk in dat er dan weer een datum moest worden vastgesteld. Uiteindelijk is dat gebeurd eind september en daarna moest het gerechtshof natuurlijk een standpunt gaan bepalen.

Het hof had te beoordelen of een strafrechter zou kunnen komen tot een veroordeling voor enig strafbaar feit. En daarnaast moest het hof beoordelen of er voldoende belang was  bij het instellen van een strafrechtelijke vervolging. Beide vragen moeten dan bevestigend worden beantwoord en dan pas volgt er een bevel tot vervolging. Na flink wat overwegingen kwam het hof tot een uitspraak. Daarbij citeer ik een belangrijke zin: “Het hof is van oordeel dat beantwoording van deze vragen (over naleving van allerlei regels en dergelijke), die mede van belang zijn voor de dagelijkse praktijk van het politiewerk niet in de besloten setting van een artikel 12 Sv. procedure kunnen worden beantwoord.” Even later volgt punt 9 van de beschikking:
“De beslissing     Het hof beveelt de officier van justitie van het arrondissementsparket Amsterdam om NN te vervolgen ter zake van het feit waarop beklag betrekking heeft.”
Hè hè, eindelijk wordt er dus recht gedaan. De agent moet dus op een dag voor de rechtbank verschijnen. Het verhaal is dus nog niet ten einde en dat geeft zo zijn emoties. Maar het is ook goed te beseffen dat het recht zijn beloop heeft. Hoe verdrietig ook; en zeker, we krijgen Harm er niet mee terug. Maar het zou niet als rechtvaardig voelen wanneer de betreffende agent zich niet zou hoeven verantwoorden voor de rechter. We gaan nu dus afwachten wanneer deze zaak op de rol komt.

Rechtvaardigen (2)

Het werd een interessante avond bij van Rossum. De prachtige boekhandel aan de Beethovenstraat zat stampvol. En alhoewel Jan Brokken beslist geen volleerd spreker is, boeide hij met zijn verhaal de aanwezigen. Geregeld ging er een instemmend gemompel op. Bijna anderhalf uur vertelde Brokken over zijn boek “De rechtvaardigen”. Hij opende zijn verhaal over de ontstaansgeschiedenis van het boek op een prachtige manier: “Sommige geschiedenissen dienen zich abrupt aan, maar laten zich niet gelijk vertellen…”. (In 1983 al kwam hij voor het eerst in aanraking met deze geschiedenis.) En later ook nog zo’n mooie uitspraak: “Alles van belang begint onverwacht, hoe reageer je dan?”
Het verhaal over Jan Zwartendijk, in 1940 plotseling benoemd tot consul in Litouwen, zet natuurlijk aan tot nadenken. Moeten we de lessen van deze geschiedenis als groep toepassen of moet je dat individueel doen? Het was Brokken gevraagd door een groep studenten geschiedenis. Ook daarop was het antwoord van de schrijver veelzeggend: “De lezer is slimmer dan de schrijver denkt, de lezer zal het aanvullen met zijn eigen verhaal en er naar gaan handelen!” Daarom ook heeft Jan Brokken geen lijnen getrokken naar de situatie van vandaag. De lezer kan dat zelf! Met grote nadruk vertelde Brokken dat alle Europese landen in 1938 al hun grenzen sloten voor Joodse vluchtelingen. Doet ons dat ergens aan denken? Litouwen was de enige uitzondering. Toch kon Brokken het niet laten om enigszins cryptisch drie lessen mee te geven aan de aandachtige hoorders:
1. De consuls in Litouwen, Zwartendijk voor Nederland en Sugihara voor Japan, begonnen op eigen houtje. Ze deden het gewoon, omdat ze vonden dat ze moreel verantwoordelijk waren om mensen in nood te redden.
2. Wat Jan Brokken ook leerde van deze geschiedenis; vluchtelingen vinden het verschrikkelijk om hun geboortegrond te verlaten. Niets liever willen ze als de situatie dat toelaat, later weer terug.
3. Elke keer als vluchtelingenstromen op gang komen, dat gold voor toen en dat geldt vandaag nog net zo, dan zijn overheden en het grootste deel van de burgers slecht geïnformeerd.
[Op dit moment is er een grote groep Zuid en Midden-Amerikanen op weg naar de grens met V.S. Luister maar eens goed wat de meeste Amerikanen en hun president daarover zeggen.]

Drie conclusie waar ik hartgrondig ‘amen’ op zeg. De lezing van Brokken sloot mooi aan op de film die ik dinsdagavond met een goede vriend zag. In ons rustige dorp Diemen is gelukkig een klein cultureel centrum, waar regelmatig uitstekende films worden gedraaid. Deze keer was het BlaKkKlansman, een film over een zwarte agent die in Colorado infiltreert bij de KKK (de Klu Klux Klan). Een waargebeurd verhaal dat zich in de jaren 70 van de vorige eeuw afspeelt. Hier worden trouwens wel lijnen naar vandaag getrokken. Aan het eind zien we beelden van  de aanslag in Charlottesville, waarbij een rechtsextremist inreed op een groep antifascistische betogers. Een jonge vrouw kwam om het leven. Daardoor heen zijn gedeeltes van de reactie van president Donald Trump op de aanslag, gemonteerd. Ook hier weer de eenling die zijn verantwoording neemt, zwarte politieagent Ron Stallworth. En ook hier zie je dat veel burgers slecht geïnformeerd zijn en al snel wegkijken.