Winnetou

Veel dagbladen pikten het bericht op. Meulenhoff Boekerij zet het uitgeven van de boeken over Winnetou stil vanwege kritiek op de hele foute cliché’s die de schrijver gebruikte (zie onder).  Meerdere dagbladen wijdden er een column aan. Of er bij een van de z.g. praatprogramma’s nog aandacht aan is geven weet ik niet. Het is natuurlijk geen dramatisch nieuws en het wordt al snel overvleugeld door de grote items die op dit moment spelen. Wel lees ik dat de politieke leiders van JA21 en de PVV verbolgen hebben gereageerd. De heren van deze partijen tonen zich geschokt en hebben het over een zieke woke-werkelijkheid. Zij zijn nog van het Indiaantje spelen. Het zijn mijn partijen beslist niet, maar hun protest kan ik wel een beetje meevoelen.
Van de weeromstuit ben ik in mijn eigen boekenkast gaan rommelen. Ik wist dat ik er nog een paar had, meegenomen nadat na het overlijden van mijn moeder alles verdeeld moest worden. Ik vermoed dat de rest van de Karl May serie In de boekenkasten van mijn broers staat. Dat kwam zo. Halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw liep de houthandel van mijn vader als een tierelier. Toen ik een jaar of tien was heb ik nog net leren melken. Op een krukje tussen de warme koeienlijven, emmer tussen de onderbenen en dan de melkslag met je handen te pakken krijgen. Uiervet bij de hand en al melkend wegdromen, misschien wel over Winnetou en Old Shatterhand. Maar als snel kwam daar een eind aan. De melkkoeien werden verkocht en in de winter stonden er toen alleen nog pinken op stal, die werden afgemest. Pinken hoefden niet gemolken  te worden en konden in het voorjaar heerlijk de wei in. Mijn vader had het in de houthandel zo druk dat het echte boerenleven steeds meer naar de achtergrond verdween en er ondertussen flink verdiend werd aan Hollandscheveldse boeren die hun keuterboerderijen gingen updaten. Boeren kregen waterleiding en later werden ze ook aangesloten op aardgas. Ik vermoed dat mijn moeder in die dagen niet te klagen had over het huishoudgeld. Daarnaast hadden we ook nog een forse moestuin; echt een rijk leven.
Op zaterdagmiddag gingen we met ‘va’ vaak boodschappen doen in Hoogeveen. Soms wat boodschappen bij Albert Heijn, maar het was ook een goede gewoonte om dan bij de boekhandel Stoter binnen te lopen (Hoofdstraat 134), naast de winkel van Meppelink (voor kachels en al het andere loodgieterswerk). Vaak mochten we dan een boek uitzoeken en zo zijn er tientallen pockets van Karl May op de Langedijk beland. In een van de deeltjes die ik heb staat dat hij 2,50 gulden heeft gekost.

Zullen Arendsoog en Witte Veder binnenkort ook in de ban gedaan worden?

Het heeft ongetwijfeld mijn horizon verbreed, je leerde er bijvoorbeeld allerlei verschillende Indianenstammen door kennen. Achterop staan vaak kaartjes van de landen en plaatsen waar Karl May zijn verhalen situeerde. Winnetou was een soort supermens, met haast onmenselijke gaven. Het is in de verhalen, ook over de oosterse held Kara Ben Nemsi, steeds goed tegenover kwaad. En uiteindelijk winnen steeds de goeden natuurlijk. Terugkijkend zijn de verhalen meer dan romantisch en behoorlijk moralistisch. Ook zitten er steeds evangeliserende trekken in. May streed in zijn boeken voor gelijkheid tussen de volken. Natuurlijk is er vanuit het perspectief van 2022 van alles op aan te merken, maar het uit de handel nemen is wel heel rigoureus. Karl May had respect voor ‘vreemde’ volken en streed tegen Klu Klux Klan en streed tegen slavenhandel in de Arabische landen.
Een beetje googelen leverde een prachtig artikel op van Godfried Bomans. Bomans schreef in 1963 een mooie analyse over Winnetou en Old Shatterhand en had het ook raar gevonden dat boeken uit een soort protest niet meer uitgegeven worden.

Van de site van de NOS:
De discussie over de houdbaarheid van Winnetou richt zich vooral op de uitgave van twee nieuwe boeken, die ter gelegenheid van die bioscoopfilm werden uitgegeven. Op sociale media werd de uitgever overspoeld met kritiek op de stereotypen in de boekenserie. Naast de twee boeken werden ook een puzzel en stickerboek uit de winkel gehaald. Ravensburger (de Duitse uitgever) zei in een verklaring te erkennen dat met de boeken mensen worden gekwetst. “We zijn tot de conclusie gekomen dat de onderdrukking van de inheemse bevolking geromantiseerd wordt en met veel clichés wordt omgeven.” De uitgeverij zegt zich intensief bezig te houden met thema’s als diversiteit en culturele toe-eigening. Redacteuren zullen hier bij andere uitgaven actiever op letten, belooft het Duitse bedrijf.

l’hirondelle

Op het bedrijf van mijn vader zwierden de zwaluwen door de open deuren de houtloodsen in. Her en der op de spanten kon je daar nestjes vinden, met daar omheen flinke lagen vogelpoep. Vooral tegen de avond vlogen de zwaluwen rond en wisten ook dan feilloos hun nesten te vinden onder de golfplaten. Ook nu de houthandel niet meer in bedrijf is en mijn oudste broer alleen nog maar de wacht houdt, zullen er vast nog wel zwaluwen rondzwieren. Wanneer in de kerk “Zelfs vindt de mus een huis, o HEER, De zwaluw legt haar jongskens neer. In ’t kunstig nest bij Uw altaren, Bij U, mijn Koning en mijn God, … ” (psalm 84) werd gezongen, moest ik altijd denken aan die snelle vogeltjes bij ons op het erf. Het zijn de eerste herinneringen aan mijn favoriete vogeltje. Pas later leerde ik dat er meerdere soorten zwaluwen waren, maar bij ons waren het in ieder geval de boerenzwaluwen (Hirundo rustica). Rood boven en onder zijn snavel, blauw verenpak en een lange gevorkte staart. Prachtig om te zien. Later ontdekte ik dat deze vogel op een doosje lucifers stond, met daarbij munten en wel heel vreemde woorden. Nog steeds geen idee wat een zwaluw met zwavelstokjes heeft te maken.

In Amsterdam komen we de zwaluwen weinig tegen en ook in Diemen zijn er weinig  plekken te vinden om te nestelen. Insecten zijn er genoeg zou je denken, aan voedsel geen gebrek. Misschien moeten we hier op de markt toch eens een zwaluwpot kopen en die ophangen in onze tuin. Maar of de vogeltjes ze zomaar kunnen vinden blijft een vraag. We kwamen ze weer in grote hoeveelheden tegen toen we in de Franse Auvergne een huis huurden van Rolf en Heleen Oosterveld in de beginjaren van onze huidige eeuw. Zij hadden het huis waarin ze probeerden zelfvoorzienend te leven “L’Hirondelle” genoemd, vanwege de grote hoeveelheden zwaluwen rond hun huis. Haar belevenissen publiceerde Heleen in verschillende boeken, waaronder Chez L’Hirondelle, waarin heerlijke recepten staan. Al googelend kwam ik erachter dat Rolf en Heleen inmiddels weer in Nederland wonen en verhuren ze in Louroux de Beaune en omgeving geen huizen meer. Nu ze in Drenthe wonen zullen ze vast en zeker zwaluwen tegenkomen.  Overigens stikt het op internet van vakantiehuizen en ook parken die vernoemd zijn naar de Franse zwaluw, een populair vogeltje!

In de Luberon zwermen ’s avonds ook zwaluwen rond ons vakantiehuisje. Tegen de tijd dat de zon richting de top van de Mont Ventoux gaat, komen ze aanvliegen over het dak van ons huisje. Ongelooflijk de vluchten die ze maken, rakelings langs bomen en struiken en dan opeens weer hoog in de lucht met soortgenoten de mooiste bewegingen makend op zoek naar eten. De eerste avond, terwijl we nog lekker zaten na te genieten van een lekker stokbroodje met kaas, knalde er opeens een vogeltje tegen het raam. We schrokken en zagen in het bloemenperk een zwaluw met de pootjes omhoog liggen, een triest gezicht. Bijkomen deed hij of zij niet meer. Hij vloog ook al raar op de struiken af. De rest van de groep vloog rustig door en had gelukkig zijn radar wel goed afgesteld.
Wat te doen met een dood vogeltje? We hebben het maar net buiten ons terreintje in de tuin op een steen gelegd, de natuur zal zijn gang wel gaan… Op pinksterzondag was er weinig terug te vinden. Een kat van de buren, een andere aaseter? Twee staartvleugeltjes was wat restte. We deelden een foto van de gesneuvelde zwaluw in de gezins-app. “… Ik voel een blog aankomen pap!” reageerde onze oudste dochter. Hier is ie dan, met alle herinneringen die dat mooie vogeltje bij ons opriep.
Tijd om nog eens te luisteren naar psalm 84, bijvoorbeeld in de Australische versie van ‘Sons of Korah‘, of in de versie van Psalmen voor Nu. Maar ook een versie van ‘zingen met bovenstem‘ kan ontroering teweeg brengen.

Qatar دولة قطر

Wanneer je het boek dwars legt is het de vlag van Qatar

De bibliotheek bij ons in Diemen is gelukkig een onderdeel van de OBA (Openbare Bibliotheek Amsterdam). Dat betekent een zeer divers aanbod en personeel dat de tafel met ‘pas’ verschenen boeken steeds weer aanvult. Opeens zie je boeken liggen die je nog niet zo lang geleden in een recensie tegenkwam. Zo viel mijn oog op het boek van Kees Wieringa, ergens had ik er over gelezen.
Ik nam het boek uit nieuwsgierigheid mee. Ergens was er een herinnering aan een vraaggesprek op de radio met de auteur. Meestal lees ik dan het eerste hoofdstuk en als het niet interessant genoeg is, kan het zo weer terug naar de biep.

Wieringa heeft echter een intrigerend verhaal te vertellen in dit boek. Hij is pianist, organisator en ook museumdirecteur. Nogal gefrustreerd schrijft hij over zijn tijd bij museum Kranenburgh in Bergen (NH). Zijn vertrek daar heeft in ieder geval voor een geweldig boek gezorgd. Want op zoek naar een nieuwe uitdaging solliciteert Wieringa naar de functie van museumdirecteur in Qatar. En je verzint het niet; hij krijgt die baan. Daarom alleen al is het een intrigerend verhaal. Wieringa komt als directeur van het Sheikh Faisal Bin Qassim Al-Thani Museum in Qatar terecht een volstrekt andere wereld, met totaal andere gewoontes en verwachtingen.

Het meest boeiende in dit boek is dat het inzicht geeft in een Arabisch land en cultuur die volstrekt anders is dan de onze. Wieringa tekent hoe dit kleine land politiek is opgebouwd en hoe het zich verhoudt tot zijn  grote buur Saudi-Arabië, Iran en ook Irak. Wanneer in het najaar de wereldkampioenschappen voetbal gaan plaatsvinden in het Golfstaatje Qatar en we op tv zeker beelden krijgen voorgeschoteld van hoge wolkenkrabbers en prachtige voetbalstadions, dan is het verhaal van Wieringa inzicht gevend in de vele schaduwkanten die aan dat evenement kleven. Uitbuiting zit in Qatar ingebakken in het systeem. De bovenlaag van oorspronkelijke bewoners, heeft alles uitbesteed aan managers. Die tweede laag regelt alles in Qatar, heeft wat betreft politiek en bestuur niets in te brengen, maar zorgt er wel voor dat alles reilt en zeilt. Zij zijn ook verantwoordelijk voor alle arbeiders die min of meer als slaven worden gebruikt. Die onderlaag houdt de economie van Qatar draaiende. Zij bouwen, onderhouden, bemensen de winkels, enzovoort, enzovoort. Als buitenlander blijf je altijd een buitenstaander en heb je niets in te brengen.

Ergens in een reclameblokje op de radio hoorde ik een oproep om te gaan adverteren rond het wereldkampioenschappen voetbal. Iedereen die daar serieus over denkt zou eerst het boek van Wieringa moeten lezen. En zij die moeten beslissen of we vloeibaar gas gaan kopen van de Qatarese handelaren moet zich afvragen of dat nu veel beter is dan gas kopen van Poetin.

Een gedeelte van het Sheikh Faisal Bin Qassim Al-Thani Museum

Vergankelijkheid

Het gebouwtje rechts voor op de foto, was ooit de gymzaal  van de dr. M.B. van ’t Veerschool. Een week geleden is hij afgebrand. Een enkeling deed het nog herinneren aan een bloeiperiode van het gereformeerd onderwijs in Amsterdam. Van 1963 tot augustus 1981 was de van oorsprong openbare school tegenover toenmalig station Sloterdijk het onderkomen van een bijzondere school. Jaren was er voor gestreden dat ook de gereformeerd vrijgemaakte zuil zijn eigen school kreeg om ‘verbondskinderen’ degelijk en godvrezend onderwijs te geven. Toen er rond 1980 naast de school voor Elsevier een groot kantoorpand werd gebouwd begon het schoolgebouw te verzakken en ontstonden er aan de linkerkant (als je met je gezicht naar de school staat) forse scheuren. De zijmuur werd ingepakt met zware balken en grote trekstangen door de lokalen aan die kant hielden alles op zijn plaats. In augustus 1981 werd in Slotermeer de dr. J. Koopmanschool opgeheven en verhuisde de dr. M. B. van ’t Veerschool naar de Slotermeerlaan.
Het lege gebouw aan de Haarlemmertrekvaart werd na verloop van tijd waarschijnlijk in brand gestoken, nadat vandalen het al behoorlijk gestript hadden. Na de brand werd het gebouw gesloopt, alleen de gymzaal bleef staan. Het gebouwtje was nog in goede staat en van veel latere datum dan het schoolgebouw. Door de jaren heen zijn er verschillende plannen geweest om het terrein te bebouwen, maar tot op vandaag is het een groen eilandje gebleven, onder aan het talud van de Ring-Oost. De gemeente Amsterdam verhuurde de gymzaal aan verschillende popgroepen en al gauw werd (‘The) Nits’ hoofdhuurder.  The Nits is al jaren Amsterdams beste popgroep, met prachtige nummers als ‘Nescio‘ en ‘In the Dutch mountains‘. Omdat de school aan de Molenwerf stond, is de gymzaal omgedoopt tot ‘de Werf’. Er werd geoefend, er werden plannen gemaakt, reizen door Europa zijn er uitgestippeld en er werden verschillende albums opgenomen.

Een trieste aanblik; de hele oefenruimte is volledig in puin gelegd. Wanneer je het VERBODEN TOEGANG bordje wegdenkt, kan het ook een in puin geschoten gebouw in Oekraïne zijn.  De drie Nits-leden lieten zich fotograferen voor de puinhoop een verklaarden dat ze door zullen gaan, deze brand is niet einde voor Hofstede, Stips en Kloet. Inmiddels zijn ze op Kloet na al 70, maar ze gaan door en hebben al plannen voor een nieuw album.
In 2008 verscheen een album over de afwas. Op de hoes staat hun oefenruimte, de oude gymzaal afgebeeld. Het dorpje Sloterdijk met de Petruskerk en de drukke Coentunnelweg geven goed de sfeer van de plek en ook de muziek weer.
Toch is het ook een mooi beeld van vergankelijkheid. Auto’s en gebouwen hebben het ooit dromerige dorpje Sloterdijk naar de marge gedrongen. Wie het nu heeft over Sloterdijk heeft het meestal over een groot NS station met daar omheen grote kantoorgebouwen.
Ook in Slotermeer is trouwens niets meer te vinden van de school waar we in 1981 introkken. Inmiddels staat er een modern schoolgebouw, dat luistert naar de naam ‘Veerkracht’. Zelfs het woord ‘gereformeerd’ is naar de achtergrond verdwenen, ook hier heeft vergankelijkheid toegeslagen. Toch worden op die school nog steeds Bijbelverhalen vertelt aan de leerlingen en worden er liederen gezongen tot eer van de Heer van hemel en aarde.

 

Stroom en oorlog

Het was strakblauw en de monteurs trokken de een na de ander hun shirt uit…

Het is er dan toch van gekomen, ons dak ligt sinds vorige week vol met zonnepanelen. Gemeente Diemen had firma Groenpand voorlichting laten geven over we hoe we op een duurzame manier energie kunnen opwekken. Na een gesprek met deze firma hebben we de knoop doorgehakt. Onze tien panelen kunnen ongeveer evenveel stroom opwekken als dat we per jaar verbruiken aan elektriciteit. Het is een inschatting natuurlijk, dus over een jaar weten we meer. Sommige buren hebben al gereageerd en vinden dat het er strak op ligt. Er liggen twee panelen op de schuur , drie op het platte gedeelte van het dak en de rest op het schuine dak aan de straatzijde. Met de huidige oplopende energieprijzen, mede vanwege de oorlog in Oekraïne, naar ons idee dus een verstandige actie. Deze zonnige week levert dus gelijk flink wat elektriciteit op! Eerstdaags kunnen we op een app precies zien welk paneel het meeste levert en wat per dag de opbrengst is.

Ondertussen gaat de oorlog in Oekraïne gewoon door. Het is immens verschrikkelijk; we staan erbij en kijken ernaar. Op Faassens stukje grond aan de Molenkade wappert nog steeds de blauw-gele vlag van Oekraïne. En aan het hek zijn twee stokken vastgemaakt met een strook blauw en geel. Voorlopig gebruik ik dat plaatje als header boven mijn blog. Nu even geen Bach, Helmantel of boekenkast. Op het bord dat aan het hek is vastgemaakt staat een open brief aan de dochter van Putin (Faassen was of is getrouwd met Maria Putin). De schrijver appelleert aan haar dochter zijn. De woorden van Solzjenitsyn zijn geen dichtregels trouwens, maar het is een citaat: “De scheidslijn tussen goed en kwaad loopt door het hart van ieder mens“. De brief eindigt met een oproep aan Maria de dochter van Putin: “Gebruik alsjeblieft je hart om het zijne te bereiken om dit zinloze geweld te stoppen. We smeken je, Maria.”       #avemariaputin

Oekraïne en gemeenteraadsverkiezingen

De Oekraïense vlag op een stuk grond aan de Molenkade in Amsterdam, dat eigendom is van de schoonzoon van president Vladimir Poetin. De zakenman kocht de kavel in 2019 en zou er een aantal bedrijfspanden willen bouwen. Beeld Remko de Waal / ANP

Regelmatig lopen we ‘een rondje Deudekom’. Een typisch taalgebruik in ons gezin, onze oudste dochter liep het regelmatig toen ze op de middelbare school zat en introduceerde geloof ik deze term. We gebruiken ‘een rondje Deudekom’ nog steeds als we vanaf de Vlasdonk naar de Industrieweg (zijn we opeens in de gemeente Ouder-Amstel) wandelen en aan het eind richting de Molenkade lopen. Op het industrieterrein is verhuis en transportbedrijf Deudekom het grootst, vandaar de benaming. Wanneer we de op de Molenkade zijn aangeland lopen we langs de Weespertrekvaart, het verbindingskanaal tussen de Amstel en het Amsterdam-Rijnkanaal. Regelmatig komen er binnenvaartschepen en met mooier weer veel pleziervaart, voorbij. De Molenkade is een wat raar stukje Duivendrecht, wat kleine bedrijven en ook woonhuizen. Na nummer 26, redelijk aan het begin, is er zolang wij ‘een rondje Deudekom’ lopen een braakliggend terrein. We hebben wel eens gefilosofeerd over wat je daar zou kunnen realiseren. Een mooi uitzicht op de passerende scheepvaart, maar aan de overkant kijk je dan wel tegen het dijklichaam van de Ring A10-Oost. Niet echt heel fraai.
Twee weken terug was dit stukje grond opeens landelijk nieuws in verband met de inval van Rusland  in Oekraïne. Zelfs op het zonnige eiland waar we op vakantie waren drong het nieuws via het wereldwijde web door. De Molenkade in opspraak. De landelijke dagbladen schreven erover en een ANP fotograaf schoot een prachtige plaatje. Een verlaten stuk grond, waar zelfs geen schaap wil grazen, is opeens getooid met de Oekraïense vlag. Inmiddels staat er ook een bord met een gedicht van de Russische Nobelprijswinnaar Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008). Een stil en ook klein protest tegen de eigenaar van dit stuk grond Jorrit Faassen. Van hem wordt gezegd dat hij de schoonzoon van Poetin is of was. Gemeente Ouder-Amstel wil niet meer met deze belegger onderhandelen over bebouwing. Wat als Poetin trouwens Oekraïne niet was binnen gevallen? Dan had er waarschinlijk geen haan naar gekraaid.
Een klein stukje grond, wordt zomaar landelijk nieuws en wij liepen er meestal gedachteloos aan voorbij tijdens ons ‘rondje Deudekom’. De komende weken zal de blauw gele vlag er wel blijven staan en herinnert de voorbijgangers aan een verschrikkelijke en onmogelijke oorlog.

Gelukkig konden wij vandaag onze vrijheid vieren door naar de stembus te gaan. Ook de Oosterparkkerk was vandaag een locatie om te stemmen. En terwijl in de nieuwe aanbouw de keuken werd  geïnstalleerd stond er op de stoep een rijtje wachtenden met hun stempas in de aanslag. Maar zullen de partijen worden afgerekend op hun landelijke standpunten? Zullen er nu minder mensen stemmen op partijen die heulden met de Russische leider? Zullen er minder mensen stemmen op partijen die meer en meer wilden bezuinigen op defensie en die niets wilden weten van de 2% NAVO contributie?
Of gaan de stemmers voorbij aan landelijke thema’s en gaan ze echt voor gemeentepolitiek? We zullen zien en hopen ondertussen dat de CU in Amsterdam zijn ene zetel vasthoudt. In Diemen konden we helaas niet stemmen op de CU en moesten uitwijken naar een partij die het ook goed voor heeft met ons dorp.

Polititiek anno 2022

Het laatste nummer van het ChristenUnie Magazine is nogal Amsterdams gekleurd. De omslag is deze maand bezaaid met meer dan 200 kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen, die halverwege maart worden gehouden. Her en der herken ik Amsterdamse kandidaten. Het eerste grote artikel ‘De Reünie’ gaat over de kandidaten Hélène, Maaike en Bas. Zij zaten in 1985 als beginnende tieners in klas 4 op de dr. M.B. van ’t Veerschool  in Amsterdam-Slotermeer. Het was nog net in de tijd van de lagere school denk ik, want in hetzelfde jaar werd de bassischool ingevoerd, maar dat was na de zomervakantie. In hetzelfde CU Magazine komt trouwens ook nog de Amsterdamse kandidaat Hadassa aan het woord.
Hélène en Maaike kwamen met de schoolbus vanuit Zaanstad en Bas kwam uit Zandvoort. De v.’t. Veerschool (nu GBS Veerkracht) was toen een gereformeerde streekschool, er kwamen bussen uit de Haarlemmermeer, de Zaanstreek, de IJmond en Haarlem. De organisatie van al dat busvervoer was een heel gedoe en in de verschillende gemeenten rond Amsterdam een gevoelig punt. De vader van  Hélène speelde daarin een cruciale rol, hij voerde rechtszaken tot aan de Hoge Raad over recht op vergoeding; politiek bewustzijn werd haar in ieder geval met de paplepel ingegoten. Ook bij Bas en Maaike hoorde politiek gewoon bij het leven en hun opvoeding.  Zelf was ik op de middelbare school al geïnteresseerd geraakt in politiek. In Hoogeveen was een GPJC, de jeugdafdeling van het GPV, waar driftig werd gediscussieerd en verschillende politieke onderwerpen werden bestudeerd vanuit de beginselen van ‘gereformeerde’ staatkunde. We zochten bijvoorbeeld contact met een jongerenorganisatie van de Zuid-Molukkers om meer te weten te komen over hun gedachtengoed. Dat was in de tijd van de treinkapingen bij Wijster en later bij De Punt en de schoolgijzeling in Bovensmilde.

Toen ik begon als jong onderwijzer in Amsterdam, werd ik lid van de GPJC in Zaanstad, diepzinnige politieke gesprekken  met Piet Mars en Arie Blok waren vormend. Eenmaal in Amsterdam (juni 1980) werd het toch de volwassen tak, het GPV. En hoe het liep, liep het, in het voorjaar van1982 moest er een lijsttrekker worden aangewezen, gekozen, voor de gemeenteraadsverkiezingen. Bij gebrek aan beter stond opeens meester Wimmenhove op nummer 1. Dat werd stencilen, tot in de late uurtjes. En bij broeder van Driel meehelpen om op de oranje GPV-posters de naam van de lijsttrekker te zeefdrukken. Zo verscheen er in de Hofmeyrstraat een oranje plakkaat hangend aan de verhuishaak. Veertig jaar geleden werd het GPV niet echt serieus genomen. Zo nu en dan mocht ik een middag vrij van school, om mee te doen aan een politieke discussie. Ik kan me nog herinneren dat een oude meneer in een nogal ‘rood’ bejaardentehuis in Amsterdam-Noord vond dat ik uit het panel moest, een uitgesproken christen werd niet gewaardeerd. Op de politieke markt op het Beursplein hadden we een kraampje. Na afloop kwamen we in gesprek met de broeders van het CDA, zij deden voor het eerst in deze vorm aan de gemeenteraadsverkiezingen mee. Wethouder Heerma bood het GPV een plaats aan op de lijst bij de volgende verkiezingen. In 1982 haalde het CDA nog 7 zetels en Enneüs Heerma werd opnieuw wethouder en ook locoburgemeester. Van een samenwerking is het nooit gekomen.  Nu hebben ze net als de CU een zetel. Voor mijzelf was het een leerzame periode, waarin ik trouwens ook leerde om vieze luiers te verschonen.

specimen

Inmiddels is het GPV verleden tijd en opgegaan samen met de RPF in de ChristenUnie. Sinds vier jaar zit deze partij in de gemeenteraad, mede dankzij vele stemmers met een niet-Nederlandse achtergrond. Don Ceder heeft de eerste drie jaren uitstekend werk gedaan en nu hij in de Tweede Kamer zit heeft Tjitske Kuiper zijn werk overgenomen. Wanneer het 16 maart lukt om weer genoeg stemmen te verzamelen zal Gerjan van den Heuvel haar werk voortzetten. Er wordt flink campagne gevoerd en Amsterdamse lezers roep ik hierbij op om in ieder geval de Amsterdamse Stemwijzer in te vullen en dan te bedenken welke partij er echt opkomt voor de zwakkeren in onze hoofdstad. Het samenstellen van de lijst was trouwens een hele klus. Mannen, vrouwen, diversiteit en kerkelijke achtergronden; puzzelen! En ook uiteindelijk alle stukken inleveren bij bureau Verkiezingen was nogal een gedoe. In de regels stond dat van een identiteitskaart zowel de voor en achterkant moesten worden gekopieerd en ingeleverd. Bij een ID kaart staat het BSN-nummer achterop de kaart, dus logisch om die ook te kopiëren. Maar bij een paspoort staat het BSN-nummer ook voorop, vandaar dat nogal wat kandidaten alleen de voorkant hadden opgestuurd. Helaas waren de ambtenaren niet te overtuigen dat een kopie van de achterkant niets toevoegt. Gelukkig waren de meeste kandidaten bereid om snel ook een kopie-achterkant op te sturen. Ik vond het wel een goed voorbeeld van doorgeslagen ambtenarij. En dat laatste is iets waar ook de ChristenUnie een punt van maakt!

SCHOOLMEESTER IN DE POLITIEK   (tekst van het katern in het CU Magazine)
Opgegroeid met knapen en jeugdvereniging werd ik min of meer automatisch lid van de jongerenafdeling van het GPV, de GPJC. Toen ik in 1978 ging werken aan de gereformeerde lagere school in Amsterdam-West kon ik het dan ook niet laten om de klassen die ik les gaf ook politiek bewustzijn bij te brengen. Elke keer wanneer er verkiezingen in het land waren, besteedden we daar uitgebreid aandacht aan. Een beetje staatsinrichting en elke keer de leerlingen bewust maken van hun rechten. “Laat je stem horen!”, ik heb het vele klassen ingeprent. Het is mooi om te zien dat verschillende leerlingen echt actief zijn geworden in de politiek. Mijn idee is dat veel leerlingen het ook thuis met de paplepel kregen ingegoten en de school was daarin zeker een
verlengstuk. Politieke bewustwording was gewoon een onderdeel van mijn lespakket.

English Pastoral: An Inheritance

De EO kwam met een bijzondere tv-serie over de GreenDeal; Europa moet in 2050 klimaatneutraal zijn. De grote vraag is natuurlijk of dat gaat lukken. In de aflevering van afgelopen zaterdag (EO – De Oude Wereld) ging het over voedsel. Ontdekker, journalist en interviewer Kefah Allush startte in Zuid-Spanje en via midden Frankrijk kwam hij terecht in de Elzas. In de Spaanse provincie Murcia sprak hij met een boer over de droogte en de verwoestijning, maar ook met een jong boerenechtpaar dat het roer had omgegooid en zich bezighoudt met regeneratieve landbouw  (volgens het www; een productiemethode waarbij natuurlijke hulpbronnen worden versterkt in plaats van uitgeput. De methode richt zich vooral op verbetering van de bodemkwaliteit.) Het zorgde in ieder geval weer voor groene velden, want volgens de zwangere boerin Yanniek was de verwoestijning van grote lappen landbouwgrond voor het grootste deel te danken aan de intensieve landbouw. Te vaak en te veel ploegen en het vele gebruik van bestrijdingsmiddelen hebben de bovenste laag, ooit vruchtbare grond, uitgeput en uitgedroogd. Kefah’s laatste bezoek in deze aflevering bracht hem in de Elzas, in het dorp Ungersheim. Daar was onder leiding van de burgermeester een dorpsmoestuin aangelegd. Alle benodigde groente en fruit voor de inwoners werd op deze manier binnen een straal van een paar kilometer verbouwd; al helemaal voorgesorteerd op 2050!
Van de ‘leespiet’ had ik in december ‘Boerenleven’ van James Rebanks cadeau gekregen. Nadat ik het boek voor de leesclub uit had, heb ik het van de ‘nog te lezen’ stapel gepakt. Beslist geen verkeerde keus, want ik heb het in één ruk uitgelezen. En het bijzondere is dat het precies gaat over waar Kefah Allush in zijn DOW aflevering aandacht aan gaf. Eigenlijk had Allush alleen maar in het Noord-Engelse Lake District op bezoek moeten gaan bij boer-schaapherder Edwards. James Rebanks had in 2015 al een bestseller geschreven over zijn leven als boer-schaapherder. En in Pastorale legt hij uit waarom hij inmiddels ook een aanhanger is van de ‘regeneratieve landbouw’, ook al gebruikt hij die term nergens.
Even tussendoor, mijn exemplaar met de prachtige foto met een wagen vol hooi, heeft een totaal misplaatste titel. Waarschijnlijk probeert de uitgever de kopers te verleiden door een nieuwe titel op een eerder verschenen boek te zetten, maar de oorspronkelijke titel uit 2020 ‘English Pastoral: An Inheritance’ was gewoon uitstekend vertaald (Pastorale – een nalatenschap van een herder). Ook de omslagfoto van die uitgave is vele malen beter dan de vooroorlogse hooiwagen. De ontwerper daarvan is een Vlaming, Herman Houbrechts. Geen idee waar de foto gemaakt is, maar het is beslist geen Lake District, maar zo te zien vlak Vlaams of Nederlands boerenland. Daarnaast heeft ook de ondertitel een behoorlijke wending genomen. Wie komt toch op het idee van dit soort verdraaiingen? Dit is naar mijn idee juist iets waartegen Rebanks zich in zijn boek keert!

Herdwicks in de winter. Een plaat van de Rebanks Calender 2021.

James Rebanks schrijft boeiend, over zijn jeugd waarin hij door zijn opa min of meer wordt opgeleid tot boer. Opa brengt hem liefde bij voor schapen, koeien, paarden en de verschillende soorten gras en graan, maar ook voor vogels, insecten en wat er maar leeft rond de boerderij. Maar het is hard werken en wanneer de boeren niet ‘met hun tijd meegaan’, is er nauwelijks droog brood te verdienen. James keert het boerderijleven dan ook de rug toe en gaat studeren in Oxford. Toch keert hij uiteindelijk terug om de boerderij van zijn opa over te nemen en stap voor stap zo in te richten dat er weer diversiteit ontstaat aan planten, bloemen en grassen. Ondanks eerdere aarzelingen gaat hij op stap met natuurbeschermers, ecologen en biologen en leert zodoende nog veel meer over het aan hem toevertrouwde land. Het riviertje dat over zijn land loopt krijgt weer zijn oorspronkelijk kronkelige loop. Kunstmest en bestrijdingsmiddelen worden stap voor stap verbannen. En waar andere boeren eerst meewarig nar Rebanks kijken, gaan er steeds meer collega’s meedoen om een gelukkigere boer te worden.
Op een dag worden er metingen gedaan op zijn bedrijf. “Onlangs werden we gecontroleerd op CO², en bleken we meer CO² op te slaan dan te gebruiken of uit te stoten, en ik denk dat we nog veel meer kunnen opslaan.” (pg 240) Dat laatste is natuurlijk een geweldige opsteker, als het bij één boer kan, kan het bij heel veel boeren, ook in ons land. De veranderingen gaan niet zonder slag of stoot, het kost vaak een heleboel inspanning, soms zijn er tegenslagen. Maar Rebanks beseft ook dat hij met de ‘regeneratieve’ manier van werken, de aarde voor de toekomst behoudt. In het middelste gedeelte van zijn boek gaat het over wat de gevolgen zijn van schaalvergroting, ruilverkaveling en het vele gebruik van pesticiden en kunstmest. De boerderijen worden groter en groter, de machines moderner en moderner. Maar Rebanks laat ook zien dat een boer op een supersonische tractor (zoals wij ze kennen van de laatste boerenprotesten op het Malieveld) in zijn afgesloten cabine met muziek op zijn koptelefoon, geen tijd heeft om een broedende weidevogel te sparen, als hij deze al ziet. De getekende wulp voorop de Engelse uitgave is wat dat betreft symbolisch.

Rebanks boek deed mij denken aan de kippen, varkens en koeien bij ons thuis op het boerderijtje tussen Hoogeveen en Hollandscheveld. Mijn vader was een keuterboer en ons gezin kon niet bestaan van de opbrengsten van het boerenbedrijf. Niet lang na de oorlog ging mijn vader er daarom bij loonwerken. Hij was een van de eerste keuterboeren met paarden en de daarbij behorende machines. Een machine met een maaibalk, een hooischudder en een ploeg. Ik leerde melken toen ik een jaar of tien oud was, gewoon met je handen, op een krukje tegen de warme buik van een koe gedrukt. We hadden toen nog zo’n vijftien koeien op stal. Maar eind jaren zestig van de vorige eeuw waren melkkoeien niet meer te combineren met het bedrijf in hout en bouwmaterialen dat was voortgekomen uit het loonwerken. In de winter hadden we nog wat pinken op stal, die in het voorjaar weer lekker de wei in konden. Het melken was te arbeidsintensief geworden. Ruim vijftig jaar later zijn er in Zuid-Drenthe nauwelijks keuterboeren meer en de boeren die er nog zijn hebben heel veel bij de bank moeten lenen. Paralellen genoeg met noordwest Engeland

Rebanks boek is goede literatuur, er staan prachtige natuurbeschrijvingen in, maar ook zijn gezinsleven en het generatieconflict met zijn ouders komen voorbij. De liefde voor het boerenbestaan steekt Rebanks niet onder stoelen of banken. Ondertussen geeft het inzicht in de huidige problemen van de landbouw, grootschaligheid, te grote leningen en daardoor heel veel stress. Dit boek moet verplichte kost zijn voor boeren en burgers die zich betrokken weten bij het platteland. Het moet verplichte kost zijn voor politici, beleidsmakers en natuurbeschermers. En de lezer gaat hopelijk nadenken over waar zijn brood, groenten, fruit en vlees  vandaan komt.
Op Youtube zijn verschillende fulmpjes te vinden over het James Rebanks (zijn boerderij staat bij  Matterdale in Cumbria) in het Lake District. Over het Nationaal Park zijn meerdere video’s te vinden. (Author James Rebanks on new book “Pastoral Song” and farming today)
En nog eentje: Rebanks met Landrover  

Lichtstraat

Het is zover, het dak van de aanbouw bij de kerk zit er helemaal op, aannemer Kees heeft een paar weken terug de lichtstraat in elkaar gezet. Omdat het linker glas-in-loodraam in de kerkzaal volledig vrij moest blijven had de architect een slimme oplossing bedacht. Een stukje oud dak behouden en om toch licht te krijgen in de nieuwe aanbouw, een groot schuin raam bedacht als verbinding van de consistorie met de nieuwe aanbouw. Door het raam kijk je naar boven en zie je de ramen van de soos; de voormalige huiskamer van de kosterswoning en ook het glas-in-lood raam. Een mooie term voor dit raam; lichtstraat!
Daarmee zijn we de laatste fase van het renovatieproject ingegaan. Niet opk-ers die de kerkzaal in ogenschouw nemen, zijn elke keer weer verbaasd over de rust en de schoonheid die het inmiddels uitstraalt. Nu de ruimte naast de kerkzaal nog.

Ooit begonnen de verbouwplannen eigenlijk steeds bij de keuken. Tenminste dat wat voor keuken doorging. Het was een laag aanrechtblad, ongeveer een halve meter diep en beslist niet op de huidige voorgeschreven werkhoogte van 92 centimeter. Wel was het een stukje vakmanschap, terrazzo ter plekke gegoten en gepolijst. Wanneer je moest afwassen was dat een aanslag op je rug. Je kon ook maar met tweeën het smalle keukentje trouwens. Soms werd dan ook een  teil water in de kerkenraadskamer gezet om de afwas te doen. Ondanks het feit dat het zorgde voor een mooi gemeenschapsgevoel, zijn we blij dat er straks een professionele vaatwasser kan worden geïnstalleerd. Ook is het gebruik van plastic bekertjes dan niet meer toegestaan. En de prachtige ruimte die door de aanbouw ontstaat is straks een geweldige plek om na de dienst koffie te drinken, te vergaderen en op open ochtenden te functioneren als buurtcafé.

‘Lichtstraat’, de term zet aan tot filosoferen. Al googelend kwam ik een mooie wervende tekst tegen: “De trend in 2022 – lichtstraten!” Als kerk doen we het dus goed. Je kunt ook bedenken dat je op deze manier mooi zicht op boven, op de hemel houdt. Wanneer je straks er recht onder gaat staan, zie je dat ook boven Amsterdam de wolken voorbij drijven, de hemel soms donker is vanwege zware bewolking en soms zul je de regenboog zien!

Documentaires, waarom?

De IDFA vlaggen zijn weer binnengehaald en de masten weer keurig opgeborgen. Maar in mijn hoofd zinderen verschillende documentaires nog steeds na. Van verschillende kanten werd mij gevraagd wat de meest bijzondere of meest indrukwekkende van de veertien documentaire was, die ik had gezien. Eigenlijk is daar geen antwoord op te geven, ze waren boeiend! De laatste documentaire die ik op de IDFA zag was: ‘Babi Yar – Context’. Een indrukwekkend relaas, met als aanloop de inval van Duitse troepen in Polen en de Sovjetunie in 1941. Met alleen maar oorspronkelijke beelden worden de verschrikkingen van de oorlog getekend. Het geluid (achteraf toegevoegd) droeg daar ongetwijfeld aan bij, ontploffende granaten, geweervuur, vallende bommen en het donderende lawaai en geraas wanneer weer een boerderij of gebouw werd opgevreten door vuur. Eenmaal in Kiev (Oekraïne) staan er mensen langs de straat om hun zogenaamde bevrijders te verwelkomen. Lenin en Stalin worden van de gevels geplukt en het portret van Hitler komt er voor in de plaats. Niet veel later worden Joden opgeroepen om zich te verzamelen. Uiteindelijk worden door een politiecommando in opdracht van Himmler 33.771 Joden vermoord in een ravijn buiten de stad(september 1941). Twee jaar later heroveren de Russen Oekraïne, worden de Duitsers verdreven en Lenin en Stalin weer opgetuigd. De Russen willen niet erkennen dat in het ravijn Babi Yar de slachtoffers alleen maar om hun Jood-zijn werden vermoord. In de documentaire is te zien hoe acht daders worden opgehangen, maar ook hoe het ravijn ‘Babi Yar’ uiteindelijk een park wordt met flats en wegen en min of meer wordt uitgewist. Men stopt het verleden liefst zo veel mogelijk weg. Een document dat echter een onuitwisbare indruk achterlaat.
Uit de bibliotheek had ik een paar weken daarvoor een boek meegenomen onder de titel ‘Doodgewone mannen – De rol van een Duits politiebataljon in de Endlösung in Polen’. Christopher R. Browning  schreef een belangrijk boek, ‘dat de kijk op de Holocaust blijvend heeft veranderd. Het geeft antwoord op de vraag hoe ‘gewone mannen’ in staat kunnen blijken een massamoord te plegen’ (citaat van de uitgever). Ook in dat boek wordt ‘Babi Yar’ genoemd in een lange rij van moordpartijen door Duitse soldaten gepleegd. Door de documentaire kreeg ik er beelden bij, van gewone mensen, soms luid lachend, die nietsontziend mensen vernederen, verkrachten, vermoorden en al plunderend het ene na het andere landschap verwoesten.

Het boek ‘De gestolen tijd’ was eigenlijk de aanleiding voor deze blog. Zoals meer lezers, lees ik vaak een boek of vijf tegelijkertijd. Soms heb ik een boek op mijn nachtkastje liggen en lees dan een hoofdstuk voor het slapen. Zonder een paar bladzijden te lezen, kom ik trouwens maar slecht in slaap. Dit bijzondere boek lag dus weken achtereen naast mijn bed. Mijn geliefde zus was trouwens de aangeefster van dit boek, ze zette er wel haar naam in; het moet nu dus terug.
Philo Bregstein heeft met dit boek een geschreven documentaire afgeleverd. Hij is trouwens ook filmmaker en romanschrijver, vandaar dat het een een prachtig leesbaar verhaal is geworden over de Joodse wortels van zijn vader. Bregstein neemt ons in het eerste deel mee naar Litouwen, waar hij zijn ‘neef’ Grisja Bregstein ontmoet. Grisja woont al lang niet meer in Panemune (buitenwijk van Kaunas), want hij is met zijn ouders in 1940 naar Siberië verbannen. Ondertussen gaat het verhaal over de verschrikkingen die de Joden in Litouwen hebben geleden. Weinigen hebben de holocaust overleefd. In het Litouwse gedeelte raakt het verhaal van Bregstein aan de geschiedenis die Jan Brokken beschreef in ‘De rechtvaardigen’ over consul Jan Zwartendijk (Philipsdirecteur in Kaunas). Zwartendijk komen we in het boek van Bregstein niet tegen, maar wel de Japanse consul Suginara.
Al gravend in zijn familiegeschiedenis komt Bregstein ook op het spoor van de Amerikaanse tak van zijn familie, de Breakstone’s. Verschillende keren reist hij daarom naar de VS en ook naar Zuid-Amerika om verschillende nazaten van zijn overgrootouders op te zoeken. Door hun verhalen leert hij meer over zijn grootvader Bregstein en uiteindelijk ook over zijn eigen vader. En hiermee raken we ook aan de diepere waarde van veel documentaires. Het leert de kijker veel over verschijnselen in de wereld, over historische gebeurtenissen, maar ook over familiegeschiedenissen die anders verborgen zouden blijven. Afgelopen week waren er in de late avond op NPO2 twee documentaires die dat ook prachtig lieten zien. Dinsdag werd ‘Misha and the Wolves’ uitgezonden (ging ook over de Tweede Wereldoorlog) en woensdag werd een autobiografische documentaire uitgezonden van Heddy Honigman over haar leven. Vooral in de laatste docu was goed te zien hoe een documentairemaker te werk gaat. Ook een docu is geen wetenschappelijk verslag van harde feiten, maar bijna altijd een persoonlijke interpretatie van het verleden. Dat maakt het ook zo boeiend, omdat je je eigen verhaal er aan kunt spiegelen, maar ook omdat het diepere inzichten en drijfveren van mensen ontrafeld. Documentaires gaan over echte gebeurtenissen, het zijn geen speelfilms. Ook die laatste kunnen boeiend zijn, maar op een of andere manier vind ik documentaires interessanter.