Zoals in mijn vorige blog te lezen was, zijn we een poosje met vakantie. Even de zon op ons lijf en niks aan ons hoofd. Dat laatste lijkt gemakkelijker dan het is. Want ook hier is het verdriet dat Harm er niet meer is, het is gewoon meegekomen met het vliegtuig, ook al is het al weer een half jaar geleden dat hij verongelukte. In de familie-app komen van hem geen leuke tegenberichtjes. Ik loop rond, heb vaak een fototoestel bij me en denk, wat voor geks zou Harm hier gefotografeerd hebben? We liepen de plaatselijke katholieke kerk binnen, helaas was er geen plek om even een kaarsje te branden voor Harm. Wel een prachtig Christusbeeld in een kerk die wel wat leek op een schuur.
Gelukkig hadden we gistermorgen onze eigen OPK online. Tim Vreugdenhil preekte over Romeinen 13 met het oog op de verkiezingen van aanstaande woensdag. Een verstandig en nuchter verhaal, waarin hij drie stellingen naar voren bracht. EEN: De overheid is er om problemen op te lossen, kies dus een persoon aanstaande woensdag, waarvan je denkt dat hij de politieke problemen en dossiers werkelijk aan kan pakken ten dienste van alle burgers. TWEE: De burger, de kiezer moet het goede doen, blijf niet aan tafel zitten en roepen dat de politiek en de regering het allemaal moeten oplossen. Begin in je straat, bij je buren of wie ook maar je hulp nodig heeft. DRIE: Laat in je relaties, waarin je niets schuldig bent, de liefde voorop staan. Dat geldt voor al je relaties, niet alleen maar in de kerk, want hoe je bent en hoe je leeft; dat doet er toe. Wil je het allemaal nog eens nalezen google even op Tims naam en je komt terecht bij zijn site: http://www.citykerk.amsterdam/ Zeer lezenswaardig, net zoals het Lazarus magazine van onder andere Rikko Voorberg.
Maar ook hier, wat had ik graag eens met Harm over de huidige politiek door willen bomen. Zou hij mijn vorige blog onderschreven hebben? Harm was zeker bereid om mee te denken over oplossingen, niet alleen in zijn vak, maar ook breder. Over alles kon je het met hem hebben, en zeker over politiek.
Crucifix in de kerk van Puerto de Mogan GC
Enige blogs terug heb ik er kort aan gerefereerd dat we de agent zouden ontmoeten die Harm heeft aangereden. Een ontmoeting waar we als gezin tegen op zagen en spannend vonden. Onder leiding van de familierechercheur hebben we een open en goed gesprek gehad. We hebben ons verdriet kunnen delen. Wij moeten verder zonder Harm, maar ook de agent moet verder in het besef dat hij iemand heeft doodgereden. Dat besef, dat hij het niet gewild heeft, (“daar ben ik geen agent voor geworden”), kwam duidelijk over. Natuurlijk is er meer gezegd en zal er naar we hopen ook nog een keer een rechtszaak komen, omdat ook het recht zijn beloop moet hebben. Hier en nu is dit niet de plek om er verder uitgebreid op in te gaan.
Wat was ik graag met Harm naar de film Silence geweest. Een diepe indruk makende film over christenvervolging in Japan. De jezuïeten Sebastião Rodrigues en Francisco Garupe reizen in de 17e eeuw van Portugal naar Japan om te achterhalen wat er gebeurd is met hun mentor, priester Cristóvão Ferreira. Het boek van Shūsaku Endō (遠藤 周作), die leefde van 1923 tot 1996, een christelijke Japanse schrijver, stond al jaren op mijn verlanglijstje, maar het kwam er niet van. Nu heeft een Amerikaanse filmmaker, Martin Scorsese, het aangedurfd om dit bijzondere verhaal te verfilmen.
Harm was wel een beetje gek van Japan, alleen daarom al was het leuk geweest om met hem deze film te bekijken en daarna te bespreken. Naast de prachtige verfilming en de verschillende acteurs, hadden we het ook vast gekregen over de titel. Waarom bleef God stil, terwijl jezuïtische paters zo heilig geloofden dat God werkelijkheid was in hun leven, maar ook in dat van van eenvoudige Japanse christenen? En hoe verhoudt zich dat met ons eigen geloof? Diepe vragen, zeker nu we zelf soms dezelfde vragen voelen opborrelen, als we weer bezig zijn met Harm. In de bundel “Waarom komt U ons hinderen” wijdt Willem Jan Otten het laatste hoofdstuk aan de schrijver Endo. Ik heb het nog een keer herlezen en dan blijkt dat het lezen van Endo bij Otten aanzette tot dieper doordenken over het begrip genade, in christelijke zin en ‘het geneigd zijn tot alle kwaad’. Endo schreef boeken over mensen die dat laatste wel heel erg in praktijk brachten, maar ook ontdekten dat ze alleen maar kunnen overleven door zich over te geven aan de genade van Jezus de opgestane.
Silence is een film om verschillende keren te gaan bekijken, bedacht ik toen ik van Kriterion naar huis fietste. Nog een keer proeven en ook onderliggende vragen en lagen daarna te overdenken. Gelukkig draait de film in diverse bioscopen, ook voor u als lezer dus alle kans om dit bijzondere verhaal te ondergaan. In de grote dagbladen zie je in de filmbesprekingen ongemakkelijkheid over zo’n christelijke film naar voren komen, men weet er zich niet zo goed raad mee. Des te meer reden om misschien met een collega, een goede kennis, een buur, deze film te gaan bekijken en daarna een kop koffie te gaan drinken. Het gesprek komt dan vanzelf.
Regelmatig merken we, dat we natuurlijk niet de enigen zijn die nog steeds met Harm bezig zijn. Vaak weten we dat we in de stilte dezelfde vragen stellen. En soms doorbreken we die om ze te stellen. Neef Rudger heeft de stilte doorbroken met bijna vier uur muziek. In augustus/september 2016 was hij bezig weer iets nieuws op te nemen. Een titel had hij toen al gevonden: “Desollate Cage [Dedicated to Harm Wimmenhove]“. Harm en neef Rudger wisselden regelmatig muziek uit, zelfs in de week voor het fatale ongeluk. Regelmatig zochten ze elkaar op en draaiden dan hun laatste vondsten. Rudger herinnert zich nog de eerste plaat die hij ooit opzette aan de Daniel Stalpertstraat, de laatste die Harm tipte was ‘This is it’. Nu een titel met dubbele lading, de muziek zit nu in Rudgers mix, in de playlist staan alle gemixte nummers keurig op volgorde trouwens. Ook zitten er veel nummers tussen van Harms ‘When I Die’ lijst. Harm had die lijst op Spotify gemaakt, zonder dat zijn vrienden het wisten. Tijdens de bijeenkomst in de Westerkerk voorafgaande aan Harms begrafenis hebben we daar ook een aantal nummers van laten horen. Veel van die platen hadden Rudger en Harm al eens samen geluisterd. Rudger: “Ik voelde een soort knipoog van Harm tijdens de dienst en elke keer als ik thuis één van die platen opzette. Wat een verbondenheid, bizar maar ook heel mooi.” En ik citeer verder nog maar een keer Rudger: “Er zitten nogal wat titels en teksten in die je kunt herleiden hier en daar naar, verlies, gemis, weg willen rennen van de situatie of gewoonweg boos zijn. De intro met de woorden ” We want to ride our machines, without being hassled by ’the man’ ” dekt bijvoorbeeld die lading. Platen met titels ‘Last Night’ gevolgd door een plaat met engelachtig gezang, genaamd ‘Voices’. Zo zijn er nog wel meer, sommige titels spreken voor zich. (Burial – Young Death). Onbewust, al dan niet bewust, gebeurde dat gewoon. Misschien geef ik overal wel teveel betekenis aan, maar dat hoort bij het leven. Zo had ik bijvoorbeeld ook een plaat met als titel ‘Hoola Hoop’, zie ik kort daarna een foto van een ‘hoolahoopende’ Iris voorbij komen op Instagram met als onderschrift “een hoolahoop voor Harm”… Ik heb geprobeerd Harm zijn korte, maar bijzonder krachtige leven weer te geven. Met ook hele feestelijke platen, want dat was ook Harm.”
Harms visitekaartje bij FABRIQUE met achterop Cousteau
Later kwam Rudger in een mail met de werkelijk prachtige cover met een lege kooi (de vogel is gevlogen), en nog een aanvullend commentaar. Het mooie is dan, dat je van sommige dingen weet dat het echt hoorde bij Harm en er ook wel eens iets over uitgewisseld had. Ik wist dat Harm een fan was van Wes Anderson, daarom gingen we ook samen naar ‘The Grand Budapest Hotel’. Harm hield van duiken, had hij geleerd tijdens een vakantie op Koh Tao (Thailand). Maar dat hij een fan was van Cousteau (Franse zee-onderzoeker), ik wist het niet. Ontdekkend dus, zo’n doorbreking van de stilte. In een laatste citaat namelijk zegt neef Rudger: “Jacqeus-Yves Cousteau was wel heel erg Harm zijn ding (getuige zijn afbeelding op Harm zijn Fabrique visite kaartje), hij was helemaal fan van Wes Anderson, die ‘The Life Aquatic with Steve Zissou geregisseerd heeft, een hommage aan jawel, Cousteau. … Er zit een plaat in de mix genaamd ‘Cousteau’ tegen het eind. Die kwam toevallig op mijn pad toen ik platen voor de mix aan het verzamelen was. Daarnaast zit er ook nog een plaat in met een Japanse titel. Dat kon ik ook niet ‘niet’ laten terugkomen. ‘Tsukumogami’, wat zoveel inhoudt dat spullen een ziel krijgen. Iets wat je in spullen gaat zoeken bij het verlies van een dierbare. Hele ingetogen plaat tegen het einde ook. Burial – Young Death is uitgekomen ergens begin dit jaar. Alleen de artiestennaam en titel al. Met als tekst “Hey child. I will always be there for you.”
Neef Rudger, alias Rígur Lárus, heel erg bedankt!
Kyrie eleison, ook over het gesprek dat we zullen hebben met de agent die Harm heeft aangereden op 14 september.
Vandaag is het vijf maanden geleden dat Harm is verongelukt [ geschreven 14 januari ]. De eerste adrenalinegolf is inmiddels gaan liggen en stap voor stap vindt het verdriet en het gemis een plek in alle haarvaten van mijn leven. Steeds is er wel weer iets dat afgehandeld moet worden. Zo ben ik laatst naar Ron geweest, vertegenwoordiger voor een grafzerkenfirma. Doorklikken naar EO ‘Ik mis je’
Hehakaya, hoofd filmzaken bij de Balie, Knibbe en Otten in gesprek na het draaien van de film
Ik, die geen ik meer kan zeggen
ik, die mijn schaduw verloor of juist een en al werd
ik, die in elk geval werd, ik
moet het nu hebben van andere stemmen.
Hester Knibbe
De filmavonden met Willem Jan Otten in de Balie zijn steeds weer een genot. In de zaterdageditie van Trouw (4 februari) was de schrijver-dichter ook deze keer weer heel openhartig. Schrijvend aan zijn essay ontving hij het bericht dat zijn broer plotseling was overleden. Toch moest het essay af en volstrekt logisch kwam dan ook later de zin ‘wat had ik deze film graag aan mijn broer laten zien’, voor in het stuk.
De besproken film ‘Bright Star’ is een prachtige epos over de laatste jaren van de Engelse dichter John Keats. Nu is Otten zelf geen romanticus, maar ik kan me wel voorstellen dat het leven van de maar 25 jaar geworden Keats tot de verbeelding spreekt. De aan tuberculose lijdende dichter durft eigenlijk niet toe te geven aan de liefde, maar uiteindelijk zwicht hij voor Fanny Brawne. Voor het warmere klimaat sturen zijn vrienden hem naar Italië, maar Keats sterft daar in 1821. Op voorhand dus al een zeer boeiend gegeven. De dood van zijn broer zal Otten door het hoofd zijn blijven spelen, ook toen hij zoals gewoonlijk de bezoekers een korte inleiding gaf op de avond. Als gesprekspartner had Otten dichteres Hester Knibbe uitgenodigd. Daarom las hij een van de mooiste gedichten voor van haar. Knibbe’s zoon Aernout stierf in 2009 aan een hersentumor en later publiceerde ze daarover in “Het hebben van schaduw”. Toen Otten het gedicht uit het hoofd citeerde, werd ik van binnen wel heel erg stil. De schrijver zal ongetwijfeld gedacht hebben aan zijn pas overleden broer en Hester Knibbe die toevallig bij mij in de rij zat, zal wel aan haar overleden zoon hebben gedacht. Opeens zag ik in gedachten de schaduw van Harm voor me. Een paar weken geleden was ik bezig met vakantiefoto’s uit 2004. Harm experimenteerde met foto’s van zijn schaduw. Onmiskenbaar zie je hem er in terug. Door zijn dood heeft Harm een schaduw over ons leven gelegd. Zo mooi verwoord, schaduw heb je immers zo lang als je bestaat en ik kun je alleen maar over jezelf zeggen als je leeft. Tegelijk ben je er ook nog, al is het dan figuurlijk gezien in een schaduw over het leven van degenen die je lief hadden. Opeens besef ik dat de laatste zin van dit korte gedicht ook zo waar is. Harm moet het nu hebben van andere stemmen, vrienden die nog regelmatig over hem praten, geliefden die iets op ‘vooraltijdharm.nl‘ zetten. Een vader die het niet kan laten om er toch weer een blog aan te wijden.
Keats werd na zijn dood een geliefd dichter en nog steeds worden op middelbare scholen zijn verzen uit het hoofd geleerd. Ook Keats heeft schaduwen nagelaten. Daarom tot slot de beroemd geworden beginwoorden uit Endymion, A Poetic Romance. [Endymion is een bekende Griekse mythe]
A thing of beauty is a joy forever, Its loveliness increases; it will never Pass into nothingness.
We rijden dezelfde route naar VU-mc als op 14 september. Een afspraak met de neurochirurg die Harm nog geopereerd heeft, toen hij meer dan zwaargewond werd binnengebracht. Al heel snel had men door dat alleen een schedellichting misschien nog iets zou kunnen uithalen. We horen het verhaal van de arts aan, stellen vragen en begrijpen nog beter wat we al wisten. Door de eerste klap van het politiebusje is Harm gelijk volledig buiten westen geweest. Ook toen we op de IC bij zijn bed stonden heeft hij volgens de huidige wetenschap daar niets meer van meegekregen. Aan de ene kant geeft het rust, maar de andere kant is het oh zo verdrietig. Waarom moest het zo gebeuren? Waarom reed een politiebus zonder signalen met een snelheid van bijna 85 km. over de Nassaukade?
Gaat het slijten, kunnen we het een plekje geven? Zijn het platvloerse vragen die anderen ons stellen, of heet dat gewoon meeleven? Wat we wel weten is dat het verdriet blijft en we er mee op staan en mee naar bed gaan. En tegelijk besef ik ook dat er heel veel mensen met verdriet zijn. Op bezoek bij V en A vergeet ik opeens alle verdriet om Harm en begin ik langzaam te beseffen dat wanneer je illegaal bent en maar zit te wachten op het moment dat je advocaat weer een brief naar de IND stuurt voor een nieuwe procedure dat ook zo verschrikkelijk is. Ondertussen begint de school van hun kind ingewikkelde vragen te stellen en weet je niet meer waar je het moet zoeken. V wil naar het programma ‘de Monitor’ een brief sturen voor een interview en ook een open brief naar de krant. De wereld moet ook weten hoe hopeloos hun positie is en dat ze werkelijk niet terug kunnen naar hun land. Ik weet het en ik geloof hun verhaal maar weet niet hoe ik iets kan betekenen, anders dan door te luisteren. Hun onmacht te zien ontroert me en woordeloos probeer ik de Hemel te overtuigen om in te grijpen.
Ik keek naar een herhaling van DWDD, omdat de woensdaguitzending meestal de beste is. Het bleek dat Bas Heijne de hoofdgast was, een man naar mijn hart. Een publicist die altijd weloverwogen zijn mening geeft, niet overdonderend, maar nadenkend en zoekend. Een man die wil dat er echt debat is in de politiek en in de publieke ruimte, dat er echt geluisterd wordt, zodat meningen kunnen worden bijgesteld. Wat een zinnig interview en toen las Nico Dijkshoorn ook nog zijn beste bijdrage van dit seizoen. In deze uitzending zaten verschillende ontroerende momenten, zeker toen aan het eind ook nog een nummer van U2 met een gospelkoor werd gezongen: “I Still Haven’t Found What I Am Looking For”. Is het dan erg om eens een paar keer je zakdoek te pakken? Ontroerd werd ik toen ik bezig was met oude foto’s. En cd met foto’s van onze vakantie in Frankrijk, naar het prachtige huis op de heuvel van Rolf en Heleen. Bijna allemaal foto’s door Harm gemaakt. En prachtig om te zien hoe hij ook in 2004 al experimenteerde en allerlei zaken fotografeerde die anderen niet opvielen. Verkeerslichten, autospiegels een astronautenpoppetje. Ook nu weer is het goed dat er op tafel een doos tissues staat. Wat was het mooi geweest als hij zich daar nog verder in had kunnen ontwikkelen, of misschien alleen maar een rustig moment had gevonden om al die bijzondere foto’s te rubriceren. Opeens bij al die foto’s moet ik opeens denken aan de doopdienst afgelopen zondag. Bij het laatste lied, ‘U zij de glorie’ schiet ik dan opeens vol, geen idee waarom, maar het voelde wel goed.
Vier maanden geleden verongelukte onze zoon Harm. En deze zaterdag zit ik met hoofdpijn achter mijn laptop. Mijn vrouw Coos en ik lezen het proces-verbaal over de gebeurtenissen van 14 september. Ik maak aantekeningen en we stellen elkaar vragen bij een onduidelijkheid. De klap, de kwetsuren, de getuigen, foto’s van deuken en kapotte voorruiten, het verhoor van de chauffeur, alles komt voorbij. Waarschijnlijk heb ik zo intensief zitten lezen dat mijn hoofd nu een beetje overkookt.
Door de heerlijke vrieskou naar de sportschool. Deze keer wel een goed gesprek met Piet, die bereid is tot vele adviezen. Dat apparaat is goed voor je rug en die voor knieën, en wat je ook moet is spinnen. Nou, als er iets is waar ik niet van hou is spinnen. Spinnen sla ik meestal dood vertrouw ik Piet toe. Voldaan en met het zweet nog op mijn rug rij ik even bij de juwelier langs. Mijn trouwring moet klaar zijn. Maanden heb ik hem niet gedragen, omdat mijn ringvinger het niet verdroeg. Gelukkig kon ik hem op een avond er nog van af krijgen, maar vervolgens wilde hij niet meer terug. De vinger bleef pijnlijk, dus lag mijn ring bij te komen op het nachtkastje. Harm verongelukte en ik droeg geen trouwring. Wel bleef ik de lege plek aan mijn rechterhand zien, maar niemand vroeg iets. Keer op keer probeerde ik weer de ring terug te schuiven, maar helaas, te pijnlijk.
Eén voordeel was er in ieder geval. We hadden bedacht dat we op de dag van de begrafenis, met z’n allen Harm wilden dragen. Achteraf bezien was dat een hele klus en erg zwaar, gewoon lichamelijk zwaar. En de kistenmaker had niet bedacht dat je ook moet nadenken over een goed handvat aan de kist. . Over de hele lengte van de kist was aan beide kanten een draagstok gemonteerd, zag er mooi uit. Maar het grote probleem was dat de stok rechthoekig was, na een minuut dragen sneed het ontzettend in je vingers en een ring ging daarbij ontzettend zeer doen. Ik droeg geen ring en had er gelukkig minder last van, Coos had even haar ring afgedaan.
In het boek van Tim Overdiek las ik, dat hij een paar maanden na het verongelukken van zijn vrouw zijn trouwring afdeed. Dat voelde natuurlijk heel raar en maandenlang bleef hij de plek zien aan zijn ringvinger. Ik herkende dat gelijk. Gelukkig is mijn trouwring nu opgerekt en voelt het opeens alsof ik opnieuw getrouwd ben. Geen lege plek meer en door de juwelier weer mooi opgepoetst. Heerlijk gevoel.
Kyrie eleison ook over vaders en moeders die een kind verloren en zich daar geen raad mee weten.
Ik blijf het een rare naam vinden, Zorgvlied. Op de website van de begraafplaats is er gelukkig iets over geschreven. Mijn verwondering stijgt, de naam is helemaal niet bedacht voor de begraafplaats. Ooit was er een Amsterdamse buitenplaats, prachtig gelegen natuurlijk buiten de stinkende stad, goed toeven in de zomer. Op een droeve dag werd het huis gesloopt en de grond gekocht door de gemeente Amstelveen om er een dodenakker van te maken. De t veranderde in een d, maar de betekenis bleef. Waar ooit mensen aan de kabbelende Amstel, het huis omringd door prachtig onderhouden groen, hun zorgen konden laten vlieden, liggen nu duizenden en duizenden en duizenden zonder zorgen. Eigenlijk bizar om zo’n naam aan een begraafplaats te geven. Je krijgt eerder het idee dat het nu juist niet een plaats is om je zorgen maar even achter je te laten. Ach wat een bizarre gedachten allemaal, en toen de pastor vanmorgen kwam hebben we het daar niet over gehad. Het was zo goed dat hij weer een bezoek bracht. Ook een pastor kan ons verdriet niet weg nemen, maar hij weet wel de vragen te stellen. Na anderhalf uur gesprek vouwen we de handen. De pastor bidt, voor onze dochters, voor Siebe, voor Iris, voor ons en ook voor de politieagent die Harm dood reed. Ons verdriet, onze vragen, onze vraagtekens, ze komen nu opeens weer in een ander licht te staan. Ze vlieden niet weg, ze blijven, maar het wordt lichter. Waar zouden we zijn zonder de luisterende aandacht in de hemel? Waar zouden we zijn zonder hem die het deed vriezen en de mooiste luchten tevoorschijn kan toveren? Waar zouden we zijn zonder hem die het allemaal al wist, al ver voor 14 september. En ook weet van het waarom en hoe en ook de gedachten en de vragen stuurt van de pastor. Troostend is het en al verdwijnt het verdriet niet, een pastor is een grote zegen.
Voor meelezers, die ook met vragen zitten en er graag over willen praten, er is altijd wel een pastor in uw omgeving te vinden die wil helpen. Die niet aan komt dragen met kant en klare oplossingen, maar met open oren luistert, mee bidt, nieuwe vragen stelt en ruimte geeft voor nieuwe gedachten.
Op BBC4 een prachtige docu over zwermen in het dierenrijk. Prachtige nazomeravond en duizenden spreeuwen in de lucht. Onnavolgbaar mooie vormen en de wetenschap staat voor een raadsel. Het lijken wel de dagen die zijn verstreken na Harms dood. Ze verglijden voorbij, krijgen steeds andere vormen en wij achterblijvers, onze gedachten gaan alle kanten op. We krijgen er geen vat op, willen het vastgrijpen, maar het is al weer weg.
Vier maanden alweer en nog steeds willen we er niet aan. Voor de zoveelste keer rijden we naar Zorgvlied, wandelen door de inmiddels bekende lanen en lezen namen voor de zoveelste keer. Het is rustig deze winterse dag er zijn weinig mensen op de been. We wachten, lopen terug voor een mooie foto en slaan de armen om elkaar heen bij Harms graf. Het is stil, zijn naam nog steeds op een groen bordje in witte letters. Harm is hier niet. Ik kan alleen nog denken aan de houten kist met zoveel verhalen die langzaam aan touwen naar beneden gaat. Ik denk aan het zand dat schep voor schep eerst bonkend neer kwam, maar al doffer en doffer werd. Nu staan er tussen de bevroren sneeuw, prachtige groene steeltjes met witte bloempjes. Het voorjaar probeert de winter te verdringen, maar de komende dagen zal dat niet lukken. We lopen terug, net als toen. Het is stil, de beheerder zet de bloemen binnen, hij herkent ons niet. Op radio 4 even geen Bach, ik verlang naar de dag dat graven open gaan, sneeuwklokjes alle kanten opvliegen en tranen als vanzelf opdrogen.
In een van de laatste weken in december heb ik mijn nieuwe agenda ingewijd. Deze keer is hij staalblauw en iedere keer is het een genot om her en der allerlei zaken al in te plannen. De concerten van het Nederlands Philharmonisch Orkest, de filmavonden met Willem Jan Otten in de Balie en ook de verjaardagen natuurlijk. En opeens trof het me als een klap midden in het gezicht. Het jaar 2017 wordt een jaar zonder Harm. Meestal gebruik ik bij het vullen van de nieuwe agenda, mijn bijna volle agenda van het lopende jaar. Data neem ik over met hier en daar besef dat alles weer een dag verschoven is. Was je afgelopen jaar op een zaterdag jarig, dan wordt dan nu een zondag. Maar de 17e april wordt opeens geen ‘verjaardag Harm’ meer. ‘Geboortedag Harm’ heb ik er maar van gemaakt en ook de 14e september krijgt nu een vermelding: sterfdag Harm.
Nu het verongelukken van Harm inmiddels bijna vier maanden achter ons ligt, zijn de meeste zaken die geregeld moesten worden, wel afgehandeld. Leuke dingen en ook hele vervelende dingen. En de roes waar we de eerste maanden in geleefd hebben begint zo langzamerhand langzaam neer te dalen, als een soort dauw over ons leven. De adrenalinestoten blijven nu uit en het gemis van Harm lijkt harder te worden. Het gemis begint harde werkelijkheid te worden. Gelukkig kunnen we veel delen met familie en lieve vrienden. En gelukkig ook is er de troost van Gods aanwezigheid.
Vaak had ik bij het vullen van een nieuw jaar her en der al binnenpretjes, fijn dat weekend, mooi die week op vakantie, leuk die avond op school over… , maar nu is opeens alles anders. Eind augustus ging Harm met ons mee naar de derde verjaardag van Fiene. Helemaal verrukt was hij over het prachtige cadeau wat hij voor haar gevonden had. “Het boek zonder tekeningen“, en ik denk dat Fiene toen wel een beetje teleurgesteld was. Er stonden alleen maar letters op de grote witte bladzijden, de plaatjes moet je er in je hoofd bij verzinnen. Pas later gingen ze er de lol van inzien en het boek is inmiddels verschillende keren voorgelezen. Hilarisch en ook typisch Harm. Tegelijkertijd is het nu ook symbolisch, een boek zonder tekeningen. Het is als mijn agenda aan het begin van een nieuw jaar. Je noteert allerlei gebeurtenissen waarvan je denkt dat ze gaan gebeuren. Maar het moet allemaal nog ingekleurd en ingetekend. De 14e september in 2016 was in mijn agenda bijna leeg, alleen die avond zou ik in de Russisch Orthodoxe kerk weer taalcursus geven, de tweede keer na de zomervakantie. Ik weet nog dat ik aan het eind van de middag er opeens aan dacht dat ik Victor moest waarschuwen, maar dat ik zijn nummer niet bij me had. Om kwart over zeven belde hij, dat de cursisten zaten te wachten en moest ik hem uitleggen wat er die dag gebeurd was. Bij de dag er voor, de 13e, heb ik ’s avonds genoteerd dat het die dag ongeveer 30º graden was. Heerlijk in de korte broek op de fiets samen met Coos naar het AMC voor de uitslag van de controle. “U bent helemaal genezen, gefeliciteerd!”, zei dokter van der Ven. Samen fietsten we terug door de Bijlmer, onder andere langs de in aanbouw zijnde bedrijfshal van de Kleiburg Brouwerij naast IKEA. Tja, zo worden agenda’s ingekleurd en ingetekend, ook met zaken waarvan we denken dat het ons niet overkomt. Als een boek zonder tekeningen…
Fiene houdt Siebe vast
Maandag 9 januari 2017, in mijn agenda stond alleen nog maar een concert van het NPO, om 20.15u. Een prachtig concert trouwens met Brahms en het 5e pianoconcert van Beethoven, met een prachtige toegift van meesterpianist Martin Helmchen. Allemaal terug te luisteren op: //www.npo.nl/avondconcert/. De toegift (kijk op ongeveer 2:03) was een prachtig stukje Bach! Maar gisteren werden we uit ons bed gebeld, een kleinzoon geboren: Siebe. Prachtig, alles was goed gegaan, moeder en kind maakten het goed en ook de vader was dolblij natuurlijk. Gistermiddag over een mistige snelweg op bezoek geweest. Zo mooi hoe Jip en Fiene beseffen dat ze een broertje hebben gekregen. De eerste naam is Matteo; geschenk van God. Natuurlijk zal het voor ons altijd verbonden blijven met het sterven van Harm. Maar het laat ook prachtig zien dat het leven door gaat, hoe ingewikkeld het ook is om het verdriet over Harm nu daarin een plek te geven. De geboorte van Siebe wordt nu een prachtige plaat in het boek van 2017, waarin eerst alleen nog maar bij de eerste week stond dat onze oudste dochter uitgerekend was. Ik hield wel van de afkorting D.V. (deo volente), niet om te pas en te onpas te gebruiken, maar om aan te geven dat ons leven in Gods Hand ligt. Dat D.V. komt uit het Bijbelboek Jakobus trouwens (4: 13-15)”: “Dan iets voor u die zegt: ‘Vandaag of morgen gaan wij naar die en die stad. Daar blijven we een jaar, we zullen er handeldrijven en geld verdienen.’ U weet niet eens hoe uw leven er morgen uitziet. U bent immers maar damp, die heel even verschijnt en dan al verdwijnt. U zou moeten zeggen: “Als de Heer het wil, zijn we dan in leven en zullen we dit of dat doen.”Onder het ‘voorbehoud van Jacobus’ hoorde ik vroeger wel eens iemand zeggen. En ook dat hoort eigenlijk voor in je agenda!
Met het opruimen van van alles en nog wat van Harm, wordt nu ook de Facebook-pagina van Harm uit de lucht gehaald. De automatismen die er inzitten worden zo nu en dan gewoon te confronterend. Ik zit ‘gelukkig’ zelf niet op dit sociale medium, maar anderen wel. Aanstaande zaterdag wordt het definitief verwijderd. Een mooie gelegenheid misschien om er nog doorheen te gaan en zaken die je je wilt blijven herinneren op te schrijven of voor jezelf in een IN MEMORIAM op te slaan. Het is niet om Harm uit te wissen, dat gaat niet lukken, maar wel om niet net te doen dat Harm er nog is. Maar voorbij is het niet. Het proces-verbaal over wat er gebeurde even na twaalf uur, op de vroege ochtend van 14 september, op de Nassaukade ligt inmiddels bij het Openbaar Ministerie. De Officier van Justitie moet er nu mee aan de slag. Natuurlijk zijn we benieuwd naar wat er in staat. Alleen al om nog een keer te beleven hoe de laatste momenten van Harm er uit zagen, hoe moeilijk dat ook is. Ook die confrontatie zal een plek moeten krijgen.
Zoals in mijn vorige blog te lezen was, zijn we een poosje met vakantie. Even de zon op ons lijf en niks aan ons hoofd. Dat laatste lijkt gemakkelijker dan het is. Want ook hier is het verdriet dat Harm er niet meer is, het is gewoon meegekomen met het vliegtuig, ook al is het al weer een half jaar geleden dat hij verongelukte. In de familie-app komen van hem geen leuke tegenberichtjes. Ik loop rond, heb vaak een fototoestel bij me en denk, wat voor geks zou Harm hier gefotografeerd hebben? We liepen de plaatselijke katholieke kerk binnen, helaas was er geen plek om even een kaarsje te branden voor Harm. Wel een prachtig Christusbeeld in een kerk die wel wat leek op een schuur.
