Niemand die vraagt hoe het met ons verdriet gaat. Nee, de meeste mensen die ons kennen vragen hoe het gaat, of ze vragen niets. Dat laatste komt regelmatig voor trouwens. Men kijkt je een keer extra aan en gaat dan over tot de orde van de dag.
Soms komt het dan opeens, zonder inleiding, ter sprake dat er toch wel iets aan de hand is. Maar, men vraagt dan niet of je verdrietig bent. Het is natuurlijk ook een heel specifiek gevoel. Zou men er zondermeer van uit gaan dat je wel verdrietig bent? Maar stel dat een ander aan mij vraagt; ben je nog steeds verdrietig? Wat geef ik dan voor antwoord?
In de eerste dagen na het verongelukken van Harm moest er zoveel geregeld. Achteraf vragen we ons regelmatig af, hoe dat toch allemaal gelukt is. Gelukkig waren er opeens allerlei lieve mensen die zich om ons bekommerden. Harms MediaMonks gingen meedenken en maakten de kaart, zijn vrienden gingen bellen voor een locatie en hier aan tafel zaten onze kinderen stickers te plakken op enveloppen. Het zijn maar een paar voorbeelden van de hulp die we kregen. Nu zijn we al meer dan drie maanden verder. Regelmatig vallen er kerstkaartjes op de deurmat en wensen lieve mensen ons extra veel sterkte tijdens de komende feestdagen. Zeker bij dat laatste gaat het bij mij zo nu en dan kriebelen. Kerst is een mooi feest, maar al vaker vond ik het te romantisch en opgeklopt en was ik een ‘zeer principieel’ tegenstander van de kerstboom. Maar goed, dat zal allemaal wel door de opvoeding zijn gekomen… Natuurlijk is het fantastisch dat we aanstaande zondag met de hele familie rond tafel zitten en er zal letterlijk en figuurlijk een lege stoel zijn. We zullen Harm zeker missen, maar dat doen we vandaag en gisteren en morgen en overmorgen ook.
Ik dwaal af, ik wilde het hebben over het regelen van bedankkaartjes,… bedankkaartjes? Tja, eerst wilden we het geloof ik maar niet doen. We hadden immers in de Westerkerk niet ook nog eens een condoleanceregister neergelegd. Ze weten ons wel te vinden via allerlei sociale media en familie en vrienden en iedereen die Harm nog wil gedenken, kunnen terecht op ‘vooraltijdharm.nl‘. Moeten we dan achteraf ook nog weer een kaartje sturen, of een advertentie zetten in de krant? Moeten we blijven bedanken en bedanken? We houden wel van kerstkaarten trouwens, kunnen we dat niet combineren? Een mooie foto van Harm er op… Midden in een nacht werd ik er wakker van en bedacht ik; niet weer een foto van Harm voor op een kaart, maar wat dan? Een tekening? Een afdruk van de ets van de Westerkerk die ik onlangs op een veiling kocht? En wat zetten we er dan op? Doen we het samen met Iris en onze dochters? Of doen we het gewoon als ouders en combineren we het met de beste wensen? Wat een problemen en vragen, het zweet brak me uit. Gelukkig vormde zich langzaam aan een beeld en viel ik toch weer in slaap. Het is gewoon geworden wat het geworden is. We vonden een tekst. In het het bijzonder aangrijpende boekje van Nicolas Wolterstorff staan zoveel mooie stukken waarin hij mijmert en treurt over de dood van zijn zoon (“Klaaglied voor een zoon”). Helaas is het niet meer verkrijgbaar in het Nederlands, in het Engels nog wel trouwens. Het boekje van Wolterstorff, wiens zoon verongelukte bij het bergbeklimmen, is niet alleen maar bedoeld voor ouders van wie een kind is overleden of verongelukt. Juist mensen die te maken krijgen met andermans verlies zouden het moeten lezen. Het geeft een mooi inzicht in de zielenroerselen van een ouder. Het waarom en het hoe en waarom ik en waarom hij, komen uitgebreid aan de orde. Geen goedkope antwoorden, maar vraagtekens die vaak ook vraagtekens blijven. En ook Wolterstorff beseft dat er een God is die met ons mee lijdt, Hij gaf immers zijn eigen Zoon! Daarom een stukje uit zijn boek.
Daarnaast hebben we maar geprobeerd om voor ieder wat persoonlijks te schrijven. Al met al was het ook wel goed om te doen. Even weer gestructureerd bezig, wie doen we wel, wie niet…? Waar was dat adres ook al weer? Al die lieve mensen, familie, vrienden, broers en zussen uit de OPK, collega’s en vrienden van Harm….. Was die er ook? Vergeten we niemand? Was hij of zij ook in de Westerkerk of op Zorgvlied? Weet dat we dankbaar zijn voor jullie meeleven en het eigenlijk elke dag weer zouden willen herhalen en mocht u geen kaart hebben ontvangen, wees dan blij met de mooie foto die Harm maakte in België, bij de Verbeke Foundation. Eind juli was hij daar met Iris en schoot de ene na de andere mooie foto. Deze is gemaakt in een groot huis dat helemaal is gemaakt van oude ramen. Een prachtig beeld, de ramen staan open… Is de vogel gevlogen? Of is het gewoon voor frisse lucht in een huis waar geen mensen wonen? Of geeft het een beter zicht op de wilde natuur rond het huis? Wanneer je dubbelklikt op de foto kun je hem vergroten.
Een mooi en gezegend 2017 schrijven we. Kan dat nog wel na zo’n bizar jaar? Kunnen we draad nog weer oppakken? Het zal, mocht Jezus niet eerder terug komen, gewoon een volgend jaar worden. Met vallen en opstaan zullen we door moeten. Gelukkig in het besef dat er een Heer is die zorgt, Hij stuurde immers Zijn Zoon naar deze wereld, die nog steeds vol is met verdriet, oorlog en ellende. Diezelfde God zal uiteindelijk alle tranen van onze en uw ogen wissen!
Al een paar weken zoemde het door mijn hoofd, nummer vierendertig gaat over de fiets van Harm. Geen idee waarom precies, maar ik doe het gewoon. In mijn eerste blog over het verongelukken van Harm staat een foto van een min of meer verfrommelde fiets op de Nassaukade. De fiets was natuurlijk voor onderzoek meegenomen. Het karretje waar Harm zo trots op was, een soort hipsterfiets, licht, makkelijk wendbaar en een recht stuurtje. Op instagram had hij ooit trots een foto gezet. Weken na het ongeluk vroeg de familierechercheur wat we er mee wilden, moet de rijksrecherche in Alkmaar hem opruimen of willen jullie hem terug? Niet lang over nagedacht en aangegeven dat de fiets hier gebracht kon worden. Vrijdag 2 december was het zover, een grote politiebus stopte voor onze deur en we hebben ‘het wrak’ bij ons in de schuur gezet. Het viel mee, wat betreft het emotionele gedeelte en ook wat de fiets betreft. Natuurlijk aan alle kanten is hij beschadigd. De mooie aluminium spatborden, gekreukt. De wielen, ik weet niet of zelfs een hele goede fietsenmaker ze nog weer zuiver zou kunnen richten. De achtervork, of liggende achterbruggen, zijn flink verbogen. Daar kun je heel goed zien wat de impact van de aanrijding door het politiebusje is geweest. De onderzoeker uit Alkmaar drinkt bij ons aan tafel een kop koffie. Hij betuigt zijn deelneming en begrijpt hoe heftig het allemaal is. Hij vertelt ons dat het onderzoek in de afrondingsfase zit en uiterst zorgvuldig is gedaan. We wachten af wat er uiteindelijk in het proces-verbaal komt te staan.
Wat te doen met met Harms fiets? Een neef van Harm heeft aangeboden om te kijken of er nog iets van te maken valt. Persoonlijk zou ik de het wrak liefst ergens bij de plek van het ongeluk plaatsen. Een mooie plaquette erbij, als waarschuwing voor elke weggebruiker. Deze blog is dus een beetje ter ere van Harms fiets, maar opnieuw ook een stukje verdriet en pijn wat een plaats krijgt. Naast al die andere herinneringen en momenten dat we hem missen. Vierendertig is Harm geworden en je gaat je realiseren dat hij nooit vijfendertig zal worden. Steeds meer wordt het gemis harde werkelijkheid. En natuurlijk weten we dat er een Levende God is, een zorgende Vader, maar het gemis is er. Wanneer we over een paar weken de kerstrollade aansnijden als familie, zullen we hem onnoemlijk missen. Missen, met tegelijkertijd het besef dat het niet op houdt bij kerst, maar dat we mogen verlangen naar een geweldig terugzien, wanneer Jezus terugkomt.
Nummer 34 zal daarom niet de laatste zijn, ons verdriet is niet weg en Harm is zo vaak in onze gedachten, maar binnenkort zal de serie ook wel onderbroken worden door andere onderwerpen. Morgen gaat Tamme promoveren op de geschiedenis van het gereformeerd onderwijs. Ik kijk er naar uit en het zal zeker een blog opleveren.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw hielden we (een groep OPK leden) ’s zomers evangelisatieprojecten. Het was een voortzetting van het zaterdagse jeugdclubje in de Oosterparkkerk. Het clubje trok steeds minder kinderen en daarom zochten we een nieuwe doelgroep. Sommige medewerkers van de zaterdagclub waren bekend met het werk van E&R (evangelisatie en recreatie). En zo kon het gebeuren dat we in de zomervakantie een grote tent plaatsten in het Bijlmerpark, in die tijd een prachtig groengebied in Zuid-Oost . Daar zaten natuurlijk nogal wat haken en ogen aan vast, maar met een inventief groepje mensen lukte het ons toch. De eerste jaren met hulp van de genoemde vereniging E&R, later op eigen kracht. Achteraf gezien was het een nogal amateuristisch gedoe die paar weken in de zomervakantie. We hadden in die tijd als gereformeerde kerk in Amsterdam niet veel kaas gegeten van hoe je niet-gelovigen moest bereiken met het evangelie van Jezus Christus. Hoe goed bedoeld ook, we hebben heel veel beginnersfouten gemaakt. Maar….
Het leverde veel activiteiten en nieuw elan in de gemeente op. Verschillende broeders en zusters waren rond deze projecten op allerlei manieren actief. Door mee te werken op huishoudelijk gebied, koken, inrichten, meezingen en meebidden, ga zo maar door. Met natuurlijk als gevolg dat veel mensen opeens veel meer over de muren van hun eigen kerk gingen kijken. We werden opeens geconfronteerd met een grote diversiteit aan mensen die niets met God en gebod hadden. Maar dezelfde mensen waren wel geïnteresseerd in een bord warm eten, een avondje gezelligheid en warmte. Door deze projecten is er in de OPK heel veel weer gaan bruisen. Immers door het seizoen heen moest er veel voorbereid worden en dat leverde ook de nodige activiteiten op. En daarnaast was er ook veel nawerk. Na twee weken in het park hadden we een lijst met namen, om contact mee te onderhouden. Die contacten namen we soms mee naar de kerk, maar nog vaker kwamen ze her en der over de vloer. Mij heeft het in ieder geval veel positiefs gebracht in het denken over de kerk als gemeenschap van Christus. Voor de OPK heeft dit er toe geleid dat er samen met de kerk in Zuid-West gemeentestichtingsprojecten werden gestart (eind vorige eeuw). In de Bijlmer werd zo de bodem gelegd voor de Akergemeente en STROOM.
Gerard had zijn fiets bij ons in de tuin gestald en op de deurmat deze boodschap achtergelaten
Eén contact uit die tijd zullen we als gezin nooit meer vergeten. Ooit kwam hij aanfietsen bij ‘De Witte Tent’, bleef eten en vertelde dat hij op dat moment leefde van het statiegeld van lege flessen. In de jaren er na leerden we stap voor stap Gerard Lubbers kennen. Gerard was chemicus geweest op het laboratorium van de UvA. Maar het leven was hem niet welgezind geweest. Verbroken relaties, twee kinderen die hij nooit mocht zien, een brand in zijn woonhuis… Hij woonde toen in een flat in de H-buurt. Door alles wat er gebeurd was en alle ‘onrecht’ wat hem was aangedaan, dat was in ieder geval zijn verhaal, was hij een ‘verzamelaar’ geworden. Anno 2016 zouden we er een hulp-tvploeg op af hebben gestuurd. En ook wij probeerden hem te helpen, zijn zaakjes weer een beetje op orde te krijgen. Een fatsoenlijk bed, opruimen, een schone keuken… Heel veel geduld en heel veel goede wil brachten ons en Gerard echter niet veel verder. Gerard bleef wie hij inmiddels was. Een vriendelijke en zeer welbespraakte en ook intelligente man. Zeer belezen en een groot liefhebber van Bach. In mijn LP-collectie zit nog steeds een dubbel LP met ‘Sonates voor orgel’, gespeeld door Marie Claire Alain. Gerard had hem meegenomen, want zijn eigen platenspeler deed het niet. Echt genieten samen. Ook als we naar 2 voor 12 keken; Gerard wist soms alle 12 antwoorden uit zijn hoofd. Van samen meedoen is het jammer genoeg nooit gekomen. Soms was hij in de kerk, ging mee naar de mannenvereniging, maar het leukst was, als hij kwam eten. De kinderen, zeker Harm, konden het goed met hem vinden. Altijd had hij wel weer wat gevonden in een sloot onderweg, een doos met lekker ijs bijvoorbeeld. Onvergetelijk was het moment waarop hij zijn speelgoed-stoomlocomotief mee nam. Met aanmaakblokjes stookte Gerard het water warm en daar reed de locomotief door onze kamer. Een wonder van techniek en Harm genoot. Later kon hij er nog met smaak over vertellen. Een enkele keer is Harm mee geweest naar de flat van Gerard, nogal choquerend. Op een dag nam Gerard een wegwerkerslantaarn mee, ook gevonden zogenaamd. Harm heeft hem nog jaren bewaard volgens mij. Vanaf zijn balkon is Gerard getuige geweest van de Bijlmerramp waarbij een Israëlische Boeiing zich boorde in de flat Kruitberg, vlak bij zijn eigen flat. Psychisch gezien was dat een nieuwe klap. Later verhuisde Gerard naar zijn eigen opgeknapte huis in Zuid, maar daar het ging uiteindelijk bergafwaarts. Drank, verbittering en eenzaamheid hadden zich een weg gevreten. Hij overleed in 2004 in het verzorgingshuis Amstelhof, waar nu de Hermitage is gevestigd. Op Zorgvlied passeren we zijn graf als we de plek bezoeken waar Harm begraven ligt. Een groots monument met vele Lubbersen op de steen, maar de naam van Gerard is er niet op terug te vinden. Dus bij dezen: GERARD LUBBERS 16 juli 1935 – 2 oktober 2004. Wie weet kunnen we nog eens een nazaat van de familie Lubbers zo ver krijgen dat ook zijn naam vermeld wordt. Het is deze bijzondere man zeker gegund. Op zijn begrafenis heeft ds. Breen een getuigenis afgelegd over een zoekende en zwalkende gelovige. Misschien heeft Harm doordat hij ooit Gerard Lubbers heeft leren kennen, ook daarmee oog gekregen voor de mensen met rafels en dat je ze niet op voorhand moet veroordelen.
Geen zin, maar toch de moed bij elkaar geschraapt om weer eens naar de sportschool te gaan. Spullen bij elkaar zoeken en handschoenen mee, het heeft gevroren. Gelukkig overweldigt de zon de kou een beetje. Nog diep in mijn winterjas gedoken slenter ik tussen zwetende sporters door. Vanuit mijn ooghoeken probeer ik te ontdekken of Piet er is. De zoon van Piet woont bij ons in de straat en weet natuurlijk precies wat ons is overkomen. Ik heb geen zin om weer te vertellen over de dood van mijn zoon Harm. Gelukkig, hij is nergens te ontdekken, ik kan rustig sporten. Bij het tweede toestel gaat het echter alsnog fout.
Op verzoek van de redactie van deze EO-website probeer de komende tijd wat verhalen over Harm zijn dood en de impact daarvan op papier te zetten. Ondertussen blijf ik ook op deze plek gewoon doorbloggen over van alles en nog wat.
Vandaag voel ik me boos. Boos op van alles en nog wat. Boos op de hele situatie, boos op mezelf, boos omdat ik soms niet meer in slaap kom… Boos op mensen die onvoorzichtig doen in het verkeer, zomaar zitten te bellen op de fiets of niet uitkijken bij het afslaan. Boos dat we het ongeluk van Harm niet meer terug kunnen draaien, boos dat Harm niet tien seconden later of eerder overstak. Maar ook boos op het feit dat we nog geen rapport hebben van het politieonderzoek, we willen nu toch wel eens weten hoe een en ander gebeurd is. Boos omdat het herfst wordt, boos dat de bladeren van de bomen waaien en vallen en fietspaden vullen en glad maken. Boos dat ik die boze gedachten niet uit mijn hoofd kan bannen en boos dat ik zomaar ongeduldig wordt en niet gestoord wil worden. Boos omdat vanmorgen het gangpad bij Albert Heijn weer een paar keer versperd was en je er dan ingewikkeld om heen moet manoeuvreren. Boos omdat mensen niet aan mij kunnen zien dat je zoon dood is en dan opeens heel vriendelijk doen. Boos ben ik wanneer ik nog een keer door die prachtige Japan-foto’s van Harm blader en besef dat hij nooit meer zal reizen en foto’s maken. Boos omdat ik toch geniet van al die foto’s en het eigenlijk ook niet wil. Boos omdat ik zo nu en dan chagrijnig word en dan kort aangebonden en onvriendelijk reageer, soms zelfs tegen degene die me meer dan lief is. Boos; en het daarom ook maar opschrijf. Ik, in ieder geval, ben niet altijd sterk en heb er niet steeds zin om weer te vertellen hoe het gaat en hoe het niet gaat. En vervolgens wordt ik dan weer boos op mezelf omdat ik ook besef hoe geweldig het is dat er elke dag lieve mensen met ons meeleven, voor ons bidden en er ook om moeten huilen.
Beste vriend van Harm stuurt berichtje of ik mee wil naar een documentaire op de IDFA. Misschien slaap ik al, het is al rond middernacht… Natuurlijk ga ik mee, bericht ik terug en natuurlijk gaan we daarna samen eten en Coos roept dat ze dan ook wil aanschuiven. Donderdagmiddag, het is koud, lekker op de fiets naar de Munt. Voor het eerst merk ik dat eindelijk de binnenstad autoluw is gemaakt. Eindelijk gewoon fietsen langs de Amstel, waar je anders constant toeristen midden op het fietspad vindt. Wat mij betreft hoeft het niet bij eenrichtingsverkeer te blijven.
Harm vond dit geweldigwat zou dit engeltje uitroepen?
Far Western is een prachtige documentaire. Een bijzonder verhaal over bejaarde Japanse muzikanten die helemaal gegrepen zijn door country en bluegrassmuziek. Ooit hebben ze in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog deze muziek leren kennen door de bezettende Amerikaanse militairen. Charlie Nagatani (ik moest het even weer opzoeken), speelt min of meer de hoofdrol. Nog regelmatig treedt hij op in zijn café en zingt daar de sterren van de hemel. Ook gaat hij mee wanneer een groep countrymuziekfans, gehuld in leren laarzen en jassen en grote cowboyhoeden op het hoofd, een tocht maakt langs de Texaanse steden die de bakermat vormen van deze muziek. Charlie mag optreden in de Grand Ole Opry, de muziektempel voor countryliefhebbers in Nashville . Een mooi inkijk in deze kleine gemeenschap van oudere Japanners, die zo Japans zijn gebleven, maar ook beseffen dat de Tweede Wereldoorlog hen veel meer democratie heeft gegeven en zij daar van iets kunnen doorgeven aan hun kinderen en kleinkinderen via deze romantische muziek.
Japan kwam door deze film opnieuw op mijn netvlies. Nog eens blader ik door de foto’s die Harm afgelopen zomer maakte toen hij met Iris zijn keurig uitgezette reisplan volgde. Ook in Japan fotografeerde Harm slapende treinreizigers en allerlei andere aparte dingen. Dat gaat van lantaarnpalen tot Japanse bierblikjes en ook prachtige zonsondergang foto’s. Veel foto’s heeft Harm gemaakt op Teshima, een eiland zuidelijk van Okayama in een binnenzee. Je kon er alleen heen met de veerpont en ook daarvan vind ik vele foto’s op zijn toestel. Harm vertelde na terugkeer dat dit eiland vol stond met kunstprojecten. Op Teshima hebben Harm en Iris hun hartslag laten opnemen in ‘Les Archives du Coeur‘, een kunstproject van Christian Boltanski. Het was heftig toen we dat voor de eerste keer na het ongeluk terug hoorden. Harm had er enthousiast over verteld, maar na zijn dood kreeg het opeens heel veel lading en betekenis. Tijdens de bijeenkomst in de Westerkerk was het bizar en ontroerend tegelijkertijd. Ik vroeg me toen af of elke hartslag zijn eigen afdruk heeft. Is elke hartslag uniek, zoals een vingerafdruk uniek is? En zou je kunnen googelen op archief van al die hartslagen? Ik heb het nog niet kunnen vinden.
‘Archief van het hart’ op Teshima, zoals Harm het vastlegde
Far Western gaf een mooie inkijk in Japan en ik begin een beetje te begrijpen wat Harm intrigeerde in dit land aan de andere kant van onze wereldbol. Ook Harm had de ‘De haas met de amberkleurige ogen’ gelezen en in zijn boekenkast stond nog mijn exemplaar van ‘De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet’. Dat laatste boek gaat over Decima, het eilandje dat was toegewezen aan de Nederlanders die als enige Europeanen eeuwenlang handel mochten drijven met Japan. Opeens krijg je een inkijk in het leven van je zoon en zijn interesses.
Het gemis slaat dan ook weer toe. Ondanks zijn hartslag op een ceedeetje, Harm hebben we er niet mee terug. Ook Harm zijn beste vriend concludeerde het. We hebben een paar mooie docu’s gezien. “Met inderdaad steeds op de achter- en soms wat meer op de voorgrond het gemis…” Eten bij van Kerkwijk aan de Nes, met het besef dat Harm in zijn studententijd daar in de afwaskeuken stond. Nu stampt er een chagrijnige allochtoon tussen de wachtenden door met een grote teil met vieze borden. Zou Harm indertijd ook zo gereageerd hebben? Of kon er een vrolijker kwinkslag af? En bij de docu ‘France’ zou hij hard gegrinnikt hebben om de gesprekken tussen ‘gewone’ Franse mensen, vrienden, echtparen, familieleden.. Wat zou ik met Harm in die caravan, ergens op een dorpsplein of tegenover de Maire besproken hebben?
Waarom hielden we allebei van documentaires? Al een aantal jaren maakten we er een gewoonte van om minstens een grote docu te zien op het IDFA. Soms hadden we het beiden te druk, maar dierbaar zijn me nu de avonden dat we vol overgave gekluisterd zaten te kijken naar een tocht naar de top van de Himalaya of de zegetocht van Karsu Dönmez. Extra spannend werd het wanneer de filmmaker zelf in de zaal zat, Harm wilde eigenlijk wel gelijk vrienden maken. Nu ik terug kijk, merk je extra dat je dan dezelfde belangstelling had. Dezelfde zaken in een film vielen ons op en we snapten waarom de filmmaker zijn docu had gemaakt zoals hij hem had gemaakt. Soms appten we elkaar als er iets bijzonders op tv voorbij kwam. ‘Nu op npo2! Strandbeesten’, liet ik weten. Harm: ‘Ha leuk / Mooie vent he?’ En in de tweede helft van augustus vroeg ik: ‘Ben je al naar ’the red turtle’ geweest? Zin om samen te gaan deze week?’ Helaas, laatste appje in mijn app-contact met Harm. Later bleek dat hij al naar de prachtige film van Michael Dudok de Wit was geweest en het hem ook gegrepen had, zeker na zijn Japan-reis met Iris. Ik kan me herinneren dat we van dezelfde filmmaker de prachtige tekenfilm ‘Father and Daughter’ op de computer hebben zitten kijken. Prachtige herinneringen en tegelijk ook zo pijnlijk. Ik mis mijn zoon, ik mis hem.
IDFA stond al maanden in mijn agenda. Stiekem verheug je je er dan op om samen op stap te gaan. Van te voren een hapje eten en ons dan hullen in een donkere bioscoopzaal. Om afgelopen vrijdag met mijn broer op stap te gaan was niet minder leuk natuurlijk. Ik had het echter zo graag met Harm willen doen. Een poëtische docu-film over Cambodja, de tijd van Rode Khmer. En na een lunch in de Amsterdam Tower, genietend van een prachtig uitzicht, op naar de volgende docu in Eye. Opnieuw besef ik dat Harm genoten zou hebben. Niet van alle geweld in “Peshmerga”. Maar wel dat de producer en de maker in de zaal zijn en na afloop het publiek te woord staan. Bernard-Henri Lévy hield een boeiend betoog over het maken van zijn film; “Niemand deed het, dus moest ik het doen”.
Vanavond was de docu over Frans Timmermans op tv. Geen idee of Harm dat interessant zou hebben gevonden. Maar het gaf wel een heel mooi beeld van een gedreven en fanatieke politicus, die het project Europa koste wat kost een gezicht wil geven. Gelukkig wordt deze week er ook op tv veel aandacht aan goede docu’s geschonken. Docu’s geven een reële en vaak ook literaire kijk op een gebeurtenis, een persoon of bijvoorbeeld op kunst. Daarom spreken ze mij aan en voor Harm gold dat ook. Het is dus genieten deze week, ondanks de weemoed en het gemis.
Kyrie eleison, ook over het volk in Koerdistan dat al zo lang vecht voor een eigen plek onder de zon en dat zo vaak moet bekopen met de dood.
Gistermorgen afscheid genomen van het prachtige waddeneiland Ameland. Fietsen weer achter op de auto gezet en nog even naar het strand voor een “koffietje”. Omdat de wind inmiddels uit het westen komt, was de zee bij het huisje ook al goed te horen. De branding was dan ook een flink stuk forser. We rijden een “laatste” keer door Hollum. Gelukkig hebben we genoeg tijd om in het Maritiem Museum nog een snuif kunst te nemen. De koeien van Karel Buskus maken indruk op ons. Nog even een foto van een vooroorlogse ANWB wegwijzer en dan via de Ridderweg naar de zuidkant van Ballum. Bij Nobel halen we als aandenken nog een heerlijke fles likeur, een specialiteit van het eiland. We zijn mooi op tijd voor de boot en in ruim drie kwartier staan we weer op het vaste land. Via Harlingen en Afsluitdijk, wat is Nederland prachtig in de herfst, rijden we ons Noord-Holland binnen. Bij Medemblik krijg je het Randstad gevoel al weer een beetje. Tig kranen zijn druk bezig een fabriekshal uit de grond te trekken, naast kilometers kassen met fruit en groente.
Thuis ligt er een stapel post op tafel. Kranten, reclame, maar ook lieve berichten van meeleven. Tussen alle post zit ook een brief van het Erasmus MC. Een schriftelijke bevestiging van waar de transplantatiecoördinator ons al over gebeld heeft.
Ik citeer: “Na zijn overlijden doneerde uw zoon zijn beide nieren. Zijn linker nier is getransplanteerd bij een man van — jaar oud. Zijn rechter nier is getransplanteerd bij een vrouw van — jaar oud. Beide ontvangers zijn thuis en maken het goed. Zij zijn niet meer afhankelijk van dialyse, de nieren functioneren goed. Zijn hart is uitgenomen t.b.v. hartklepdonatie. Zowel de klep van de aorta (grote lichaamsslagader) als van de longslagader (deze ontspringt in het hart) zijn goedgekeurd en wachten op een passende ontvanger.Namens deze patiënten wil ik u danken. Zij kunnen u niet persoonlijk benaderen maar zijn zich zeer bewust van het feit dat hun nieuwe kans zo verbonden is met uw verdriet.” Ondanks het verdriet en het gemis van Harm is dit een mooi bericht. Die woensdag de 14e moesten we in een split second beslissen. Getwijfeld hebben we niet. Achteraf kijken we er ook met een goed gevoel op terug. Maar nu na twee maanden ook werkelijk blijkt dat twee mensen geholpen zijn, is dat om dankbaar voor te zijn. De medewerkers van het transplantatieteam hebben uitstekend werk gedaan. Zorgvuldigheid stond aan alle kanten voorop. Ondanks het feit dat wij als ouders binnen een heel korte tijd moesten beslissen, verliep het hele proces stap voor stap volgens protocol. Harm had zichzelf nergens laten registreren als donor, dan moet je als nabestaanden nu eenmaal beslissen. Bij dezen roep ik iedereen dan ook op om zich te laten registreren als donor. (www.donorregister.nl) Het voorkomt in ieder geval dat mocht je iets gebeuren, je nabestaanden niet opeens voor de keus staan. Je kunt je namelijk ook laten registreren wanneer je geen donor wilt zijn! Het blijft een raar idee dat er nu twee mensen rondlopen met een stukje Harm. Hoe klein en onbeduidend het misschien ook is, voor deze man en vrouw is een eind gekomen aan heel veel dialyse-ellende.
Wat betreft de hartklepdonatie is het zo dat we niet gelijk horen of er een ontvanger voor gevonden is. Ze kunnen de hartkleppen wel tot vijf jaar bewaren, zo werd ons verteld. Later kunnen we dan weer informeren of er iets mee gebeurd is.
Kyrie eleison, ook over de personen die een nier van Harm hebben ontvangen.
Harm had in Spotify een speciale lijst aangemaakt. Een ‘When I die’ lijst. In totaal wel acht uur muziek die hij bijzonder mooi vond. Zo mooi dat hij die muziek wel gedraaid wilde hebben bij zijn begrafenis, dat mag je naar mijn idee dan wel afleiden uit de door hem gekozen titel. Iris, zijn vriendin heeft er vijf prachtige nummers uitgezocht voor de bijeenkomst in de Westerkerk. Het was beslist niet de muziek van Coos en mij, maar al luisterend bleek het bijzonder goed te passen in het programma. Natuurlijk hadden we ook zelf muziek bij het programma gezocht. Zoals het stuk van Johann Sebastian Bach, ‘Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit’. Deze cantate begint met een wonderschone sonatina. Een melodie waarvan je onder normale omstandigheden al tranen in de ogen krijgt. Op de site ‘All of Bach‘ staat in de toelichting het mooi omschreven: “De violen schitteren door afwezigheid, maar er zijn wel twee blokfluiten en twee viola da gamba’s. Zij leveren een zachte, troostrijke en soms haast hemelse klank.” Die AoB site is trouwens een prachtig initiatief. In het voorjaar van 2014 kwam deze site in de lucht en Harm bracht me al snel op de hoogte. Dat was omdat het bedrijf waar hij werkte deze site had ontworpen en gerealiseerd. Met dank aan Fabrique dus. De uitvoering van ‘Actus Tragicus’ is aangrijpend, ook al zit je te luisteren achter je computer. Inmiddels zijn na twee-en-een-half jaar veel werken van Bach op deze site te vinden. Uren genieten dus! En, wat zo mooi is, je vindt bij elk uitgevoerd werk een uitgebreide toelichting en ook de gezongen teksten. In de Westerkerk hebben we de sonatina en het daarop volgende koor laten horen. Een voluit bijbelse tekst, die als een geloofsbelijdenis mocht klinken. Ook al snappen we niets van het moment van de dood van Harm en blijft het ook na twee maanden niet te bevatten.
Harm als filosoof, met dank aan Iris
Gods tijd is altijd de beste tijd. In hem leven, bewegen en zijn wij, zolang hij wil. In hem sterven wij op de juiste tijd, wanneer hij wil.
Graag hadden we natuurlijk de hele cantate laten horen. Helaas was de tijd daarvoor niet toereikend. Maar nu het vandaag al twee maanden geleden is dat Harm verongelukte, geef ik de lezers ook het laatste koor van cantate BWV 106 mee.
Glorie, lof, eer en heerlijkheid zij aan u, God de Vader en de Zoon gegeven, en met name aan de Heilige Geest! Laat die goddelijke kracht, ons zegevierend doen overwinnen door Jezus Christus, amen.
