Soms heb je van die dingen die je eigenlijk voor jezelf wilt houden. Zo’n leuk restaurant bijvoorbeeld, waarvan je hoopt dat het niet te druk gaat worden, of een hele mooie rustige plek om op vakantie te gaan. Al een aantal jaren hebben wij bijvoorbeeld zo’n adres in de Bourgogne. Op weg naar het ‘altijd warme’ zuiden logeren we daar al een aantal jaren in de B&B van Matthew en Jitske Poventud. Ze kochten ooit een kasteel met alles er op en er aan en waren ’te goed’ voor “Ik Vertrek”. Inmiddels hebben ze een aantal prachtige gastenverblijven gecreëerd en wij kijken er al weer naar uit om een kamer te reserveren. Er zijn avonden waarop je kunt mee-eten, de rust is overweldigend en de omgeving is prachtig.
De opvolger van het populaire tv-programma Man Bijt Hond is het programma BinnensteBuiten; anders en gelukkig wat serieuzer. Het geeft vaak prachtige inkijkjes in levens van mensen en ook koken, wonen en intrigerende interieurs komen er voorbij. Alain Caron is mijn favoriete presentator, omdat hij zo over eten kan vertellen dat je het meest bizarre nog lekker gaat vinden en daarnaast heeft hij ook nog een prachtig Frans accent. In de kerstaflevering van BinnensteBuiten zit een prachtige reportage over ‘ons vakantiekasteel’. De moeite van het terugkijken zeker waard! En als kijker begrijp je dan gelijk waarom wij na onze zomervakantie zo enthousiast vertellen over ‘het kasteel in de Bourgogne’. Chateau de Digoine in BinnensteBuiten
Niemand die vraagt hoe het met ons verdriet gaat. Nee, de meeste mensen die ons kennen vragen hoe het gaat, of ze vragen niets. Dat laatste komt regelmatig voor trouwens. Men kijkt je een keer extra aan en gaat dan over tot de orde van de dag.
Soms komt het dan opeens, zonder inleiding, ter sprake dat er toch wel iets aan de hand is. Maar, men vraagt dan niet of je verdrietig bent. Het is natuurlijk ook een heel specifiek gevoel. Zou men er zondermeer van uit gaan dat je wel verdrietig bent? Maar stel dat een ander aan mij vraagt; ben je nog steeds verdrietig? Wat geef ik dan voor antwoord?
In de eerste dagen na het verongelukken van Harm moest er zoveel geregeld. Achteraf vragen we ons regelmatig af, hoe dat toch allemaal gelukt is. Gelukkig waren er opeens allerlei lieve mensen die zich om ons bekommerden. Harms MediaMonks gingen meedenken en maakten de kaart, zijn vrienden gingen bellen voor een locatie en hier aan tafel zaten onze kinderen stickers te plakken op enveloppen. Het zijn maar een paar voorbeelden van de hulp die we kregen. Nu zijn we al meer dan drie maanden verder. Regelmatig vallen er kerstkaartjes op de deurmat en wensen lieve mensen ons extra veel sterkte tijdens de komende feestdagen. Zeker bij dat laatste gaat het bij mij zo nu en dan kriebelen. Kerst is een mooi feest, maar al vaker vond ik het te romantisch en opgeklopt en was ik een ‘zeer principieel’ tegenstander van de kerstboom. Maar goed, dat zal allemaal wel door de opvoeding zijn gekomen… Natuurlijk is het fantastisch dat we aanstaande zondag met de hele familie rond tafel zitten en er zal letterlijk en figuurlijk een lege stoel zijn. We zullen Harm zeker missen, maar dat doen we vandaag en gisteren en morgen en overmorgen ook.
Ik dwaal af, ik wilde het hebben over het regelen van bedankkaartjes,… bedankkaartjes? Tja, eerst wilden we het geloof ik maar niet doen. We hadden immers in de Westerkerk niet ook nog eens een condoleanceregister neergelegd. Ze weten ons wel te vinden via allerlei sociale media en familie en vrienden en iedereen die Harm nog wil gedenken, kunnen terecht op ‘vooraltijdharm.nl‘. Moeten we dan achteraf ook nog weer een kaartje sturen, of een advertentie zetten in de krant? Moeten we blijven bedanken en bedanken? We houden wel van kerstkaarten trouwens, kunnen we dat niet combineren? Een mooie foto van Harm er op… Midden in een nacht werd ik er wakker van en bedacht ik; niet weer een foto van Harm voor op een kaart, maar wat dan? Een tekening? Een afdruk van de ets van de Westerkerk die ik onlangs op een veiling kocht? En wat zetten we er dan op? Doen we het samen met Iris en onze dochters? Of doen we het gewoon als ouders en combineren we het met de beste wensen? Wat een problemen en vragen, het zweet brak me uit. Gelukkig vormde zich langzaam aan een beeld en viel ik toch weer in slaap. Het is gewoon geworden wat het geworden is. We vonden een tekst. In het het bijzonder aangrijpende boekje van Nicolas Wolterstorff staan zoveel mooie stukken waarin hij mijmert en treurt over de dood van zijn zoon (“Klaaglied voor een zoon”). Helaas is het niet meer verkrijgbaar in het Nederlands, in het Engels nog wel trouwens. Het boekje van Wolterstorff, wiens zoon verongelukte bij het bergbeklimmen, is niet alleen maar bedoeld voor ouders van wie een kind is overleden of verongelukt. Juist mensen die te maken krijgen met andermans verlies zouden het moeten lezen. Het geeft een mooi inzicht in de zielenroerselen van een ouder. Het waarom en het hoe en waarom ik en waarom hij, komen uitgebreid aan de orde. Geen goedkope antwoorden, maar vraagtekens die vaak ook vraagtekens blijven. En ook Wolterstorff beseft dat er een God is die met ons mee lijdt, Hij gaf immers zijn eigen Zoon! Daarom een stukje uit zijn boek.
Daarnaast hebben we maar geprobeerd om voor ieder wat persoonlijks te schrijven. Al met al was het ook wel goed om te doen. Even weer gestructureerd bezig, wie doen we wel, wie niet…? Waar was dat adres ook al weer? Al die lieve mensen, familie, vrienden, broers en zussen uit de OPK, collega’s en vrienden van Harm….. Was die er ook? Vergeten we niemand? Was hij of zij ook in de Westerkerk of op Zorgvlied? Weet dat we dankbaar zijn voor jullie meeleven en het eigenlijk elke dag weer zouden willen herhalen en mocht u geen kaart hebben ontvangen, wees dan blij met de mooie foto die Harm maakte in België, bij de Verbeke Foundation. Eind juli was hij daar met Iris en schoot de ene na de andere mooie foto. Deze is gemaakt in een groot huis dat helemaal is gemaakt van oude ramen. Een prachtig beeld, de ramen staan open… Is de vogel gevlogen? Of is het gewoon voor frisse lucht in een huis waar geen mensen wonen? Of geeft het een beter zicht op de wilde natuur rond het huis? Wanneer je dubbelklikt op de foto kun je hem vergroten.
Een mooi en gezegend 2017 schrijven we. Kan dat nog wel na zo’n bizar jaar? Kunnen we draad nog weer oppakken? Het zal, mocht Jezus niet eerder terug komen, gewoon een volgend jaar worden. Met vallen en opstaan zullen we door moeten. Gelukkig in het besef dat er een Heer is die zorgt, Hij stuurde immers Zijn Zoon naar deze wereld, die nog steeds vol is met verdriet, oorlog en ellende. Diezelfde God zal uiteindelijk alle tranen van onze en uw ogen wissen!
Ruim een week geleden promoveerde Tamme Spoelstra (VIAA/GH) tot doctor in de geesteswetenschappen. De afgelopen jaren bestudeerde Tamme de ontstaansgeschiedenis van het ‘vrijgemaakte’ gereformeerde onderwijs. Uit eigen ervaring weet ik dat het vaak lastig aan te duiden was, waar dat nu precies voor stond, zeker aan buitenstaanders. Gereformeerd was toch ook nog weer een ruimer begrip dan gereformeerd-vrijgemaakt. Zelf verwees ik vaak naar de politiek en noemde het GPV als een representant van dezelfde zuil. Maar vandaag de dag weet ook bijna niemand meer wat het GPV was en is de naam van aanvoerder Jongeling ook al aan het vervagen. Daarom is het goed dat er nu een wetenschappelijke en historische studie is verschenen over deze bijzondere zuil. In zijn verhaal maakte Tamme duidelijk dat het vrijgemaakt-gereformeerde onderwijs, in zijn zuiverste vorm, maar ongeveer vijftien jaar bestaan heeft. Pas vanaf ongeveer 1970, er had zich eind jaren 60 weer een kerkscheuring voorgedaan, tot aan 1985. Helaas stopt daar Tammes studie ook. Het zou interessant en boeiend zijn om ook het vervolg in beeld te krijgen. De periode 1985 tot 2010 is nu juist een periode waarin er heel veel is gebeurd en er ook heel veel is veranderd. Waar het gereformeerde onderwijs jarenlang een gesloten bolwerk was, zijn het nu scholen waar iedere serieuze christen zijn kinderen heen mag sturen, ze zijn vaak meer dan welkom. Terwijl in 1985 de gereformeerde school in Amsterdam door het LVGS (Landelijk Verband van Gereformeerde School Schoolverenigingen) op de vingers werd getikt omdat er wel 20% van de leerlingen uit niet-vrijgemaakte kerken kwamen, was het in 2010 zo, dat er niet eens meer 20% van de leerlingen uit vrijgemaakte kerken te vinden waren op dezelfde school. En inmiddels kunnen ook niet-vrijgemaakte leerkrachten gewoon voor de klas op een gereformeerde school. Binnen verschillende schoolteams weet men vaak al niet eens meer naar welke kerk men zondags gaat (ik spreek uit eigen ervaring), terwijl het nog geen tien jaar geleden is dat leerkrachten werden ontslagen als ze lid werden van een niet-vrijgemaakte kerk.
Er is dus veel veranderd, zeker waar het gaat om de strakke belijning van het vrijgemaakt-gereformeerd onderwijs. Jarenlang werd door bestuurders de grens streng bewaakt, maar toen de besturen meer en meer scholen onder zich kregen, ging de wissel, naar het leek, zachtjes om. Waar nog niet zo lang geleden de school echt van de ouders was (via een vereniging met een plaatselijk bestuur), is vandaag het bestuur op zo’n grote afstand, dat ouders vaak niet eens beseffen dat er ergens nog een bestuur is. Voor veel ouders is de teamleider van de school ‘het bestuur’. Dat laatste maakt ook dat het afhangt van deze plaatselijke bestuurder hoe de identiteit van de school wordt ingevuld. En.. misschien een beetje kort door de bocht, waar in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw nog bestuursleden kwamen meekijken en luisteren in de klas, zeker bij de bijbelvertelling, wil de bestuurder nu weten of er wel effectief wordt gerekend en de resultaten van de eerstvolgende taaltoets wel ruim voldoende gescoord worden en is er te weinig ruimte in zijn of haar agenda om ook nog mee te luisteren naar een bijbelverhaal.
Mij viel op dat in het Nederlands Dagblad interview (12 december j.l.) met Tamme een duidelijke stellingname te lezen was. Hij draaide er, met alle liefde voor het gereformeerd onderwijs, niet om heen. Toch volgden er daarna geen stapels ingezonden brieven. Over een stellingname van de CU m.b.t. het Oekraïne referendum buitelden de forse meningen over elkaar heen. Maar over het interview met Tamme las ik tot op heden maar één ingezonden. Van een echtpaar uit IJmuiden, die hun kinderen naar de dr. M.B. van ’t Veerschool in Amsterdam stuurden. Een begrijpelijke reactie trouwens, want vooral rond en in Amsterdam was de keuze voor de school bij Sloterdijk veel meer ingegeven door een keus voor voluit christelijk onderwijs. Op de protestants-christelijke scholen was het christelijke karakter in snel tempo verdwenen. Vandaar dat veel ouders, toen er een alternatief was, daar voor kozen. Dat had denk ik vaak niet zo veel met een vrijgemaakte verbondsopvatting te maken. In een vervolgstudie zou ook voor deze ontwikkeling oog moeten zijn. Naar ik begreep van de promovendus dat er nog een congres komt naar aanleiding van het verschijnen van de handelseditie van zijn proefschrift. Hopelijk wordt dan ook de discussie breder en vooral ook op schoolniveau tussen ouders en leerkrachten en hun bestuurders gevoerd. Wat is de toekomst van christelijk onderwijs in een steeds verder geseculeerde samenleving? En bij die discussie is ook het gesprek met christelijke kerken nodig, hun plaats en ook de plaats van christelijk onderwijs ligt in het verlengde van elkaar.
PS: Ik pleit niet voor afschaffing van gereformeerd of bijbelgetrouw of welke serieuze vorm van christelijk onderwijs. Er is echter nog veel te winnen, samen ook met het reformatorisch onderwijs. Op het gebied van bijbelonderwijs (nog lang niet alle gereformeerde scholen maken gebruik van alle mogelijkheden die de methode Levend Water biedt!), maar ook op gebied van geschiedenisonderwijs, muziekonderwijs en alle andere creatieve vakken.
Al een paar weken zoemde het door mijn hoofd, nummer vierendertig gaat over de fiets van Harm. Geen idee waarom precies, maar ik doe het gewoon. In mijn eerste blog over het verongelukken van Harm staat een foto van een min of meer verfrommelde fiets op de Nassaukade. De fiets was natuurlijk voor onderzoek meegenomen. Het karretje waar Harm zo trots op was, een soort hipsterfiets, licht, makkelijk wendbaar en een recht stuurtje. Op instagram had hij ooit trots een foto gezet. Weken na het ongeluk vroeg de familierechercheur wat we er mee wilden, moet de rijksrecherche in Alkmaar hem opruimen of willen jullie hem terug? Niet lang over nagedacht en aangegeven dat de fiets hier gebracht kon worden. Vrijdag 2 december was het zover, een grote politiebus stopte voor onze deur en we hebben ‘het wrak’ bij ons in de schuur gezet. Het viel mee, wat betreft het emotionele gedeelte en ook wat de fiets betreft. Natuurlijk aan alle kanten is hij beschadigd. De mooie aluminium spatborden, gekreukt. De wielen, ik weet niet of zelfs een hele goede fietsenmaker ze nog weer zuiver zou kunnen richten. De achtervork, of liggende achterbruggen, zijn flink verbogen. Daar kun je heel goed zien wat de impact van de aanrijding door het politiebusje is geweest. De onderzoeker uit Alkmaar drinkt bij ons aan tafel een kop koffie. Hij betuigt zijn deelneming en begrijpt hoe heftig het allemaal is. Hij vertelt ons dat het onderzoek in de afrondingsfase zit en uiterst zorgvuldig is gedaan. We wachten af wat er uiteindelijk in het proces-verbaal komt te staan.
Wat te doen met met Harms fiets? Een neef van Harm heeft aangeboden om te kijken of er nog iets van te maken valt. Persoonlijk zou ik de het wrak liefst ergens bij de plek van het ongeluk plaatsen. Een mooie plaquette erbij, als waarschuwing voor elke weggebruiker. Deze blog is dus een beetje ter ere van Harms fiets, maar opnieuw ook een stukje verdriet en pijn wat een plaats krijgt. Naast al die andere herinneringen en momenten dat we hem missen. Vierendertig is Harm geworden en je gaat je realiseren dat hij nooit vijfendertig zal worden. Steeds meer wordt het gemis harde werkelijkheid. En natuurlijk weten we dat er een Levende God is, een zorgende Vader, maar het gemis is er. Wanneer we over een paar weken de kerstrollade aansnijden als familie, zullen we hem onnoemlijk missen. Missen, met tegelijkertijd het besef dat het niet op houdt bij kerst, maar dat we mogen verlangen naar een geweldig terugzien, wanneer Jezus terugkomt.
Nummer 34 zal daarom niet de laatste zijn, ons verdriet is niet weg en Harm is zo vaak in onze gedachten, maar binnenkort zal de serie ook wel onderbroken worden door andere onderwerpen. Morgen gaat Tamme promoveren op de geschiedenis van het gereformeerd onderwijs. Ik kijk er naar uit en het zal zeker een blog opleveren.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw hielden we (een groep OPK leden) ’s zomers evangelisatieprojecten. Het was een voortzetting van het zaterdagse jeugdclubje in de Oosterparkkerk. Het clubje trok steeds minder kinderen en daarom zochten we een nieuwe doelgroep. Sommige medewerkers van de zaterdagclub waren bekend met het werk van E&R (evangelisatie en recreatie). En zo kon het gebeuren dat we in de zomervakantie een grote tent plaatsten in het Bijlmerpark, in die tijd een prachtig groengebied in Zuid-Oost . Daar zaten natuurlijk nogal wat haken en ogen aan vast, maar met een inventief groepje mensen lukte het ons toch. De eerste jaren met hulp van de genoemde vereniging E&R, later op eigen kracht. Achteraf gezien was het een nogal amateuristisch gedoe die paar weken in de zomervakantie. We hadden in die tijd als gereformeerde kerk in Amsterdam niet veel kaas gegeten van hoe je niet-gelovigen moest bereiken met het evangelie van Jezus Christus. Hoe goed bedoeld ook, we hebben heel veel beginnersfouten gemaakt. Maar….
Het leverde veel activiteiten en nieuw elan in de gemeente op. Verschillende broeders en zusters waren rond deze projecten op allerlei manieren actief. Door mee te werken op huishoudelijk gebied, koken, inrichten, meezingen en meebidden, ga zo maar door. Met natuurlijk als gevolg dat veel mensen opeens veel meer over de muren van hun eigen kerk gingen kijken. We werden opeens geconfronteerd met een grote diversiteit aan mensen die niets met God en gebod hadden. Maar dezelfde mensen waren wel geïnteresseerd in een bord warm eten, een avondje gezelligheid en warmte. Door deze projecten is er in de OPK heel veel weer gaan bruisen. Immers door het seizoen heen moest er veel voorbereid worden en dat leverde ook de nodige activiteiten op. En daarnaast was er ook veel nawerk. Na twee weken in het park hadden we een lijst met namen, om contact mee te onderhouden. Die contacten namen we soms mee naar de kerk, maar nog vaker kwamen ze her en der over de vloer. Mij heeft het in ieder geval veel positiefs gebracht in het denken over de kerk als gemeenschap van Christus. Voor de OPK heeft dit er toe geleid dat er samen met de kerk in Zuid-West gemeentestichtingsprojecten werden gestart (eind vorige eeuw). In de Bijlmer werd zo de bodem gelegd voor de Akergemeente en STROOM.
Gerard had zijn fiets bij ons in de tuin gestald en op de deurmat deze boodschap achtergelaten
Eén contact uit die tijd zullen we als gezin nooit meer vergeten. Ooit kwam hij aanfietsen bij ‘De Witte Tent’, bleef eten en vertelde dat hij op dat moment leefde van het statiegeld van lege flessen. In de jaren er na leerden we stap voor stap Gerard Lubbers kennen. Gerard was chemicus geweest op het laboratorium van de UvA. Maar het leven was hem niet welgezind geweest. Verbroken relaties, twee kinderen die hij nooit mocht zien, een brand in zijn woonhuis… Hij woonde toen in een flat in de H-buurt. Door alles wat er gebeurd was en alle ‘onrecht’ wat hem was aangedaan, dat was in ieder geval zijn verhaal, was hij een ‘verzamelaar’ geworden. Anno 2016 zouden we er een hulp-tvploeg op af hebben gestuurd. En ook wij probeerden hem te helpen, zijn zaakjes weer een beetje op orde te krijgen. Een fatsoenlijk bed, opruimen, een schone keuken… Heel veel geduld en heel veel goede wil brachten ons en Gerard echter niet veel verder. Gerard bleef wie hij inmiddels was. Een vriendelijke en zeer welbespraakte en ook intelligente man. Zeer belezen en een groot liefhebber van Bach. In mijn LP-collectie zit nog steeds een dubbel LP met ‘Sonates voor orgel’, gespeeld door Marie Claire Alain. Gerard had hem meegenomen, want zijn eigen platenspeler deed het niet. Echt genieten samen. Ook als we naar 2 voor 12 keken; Gerard wist soms alle 12 antwoorden uit zijn hoofd. Van samen meedoen is het jammer genoeg nooit gekomen. Soms was hij in de kerk, ging mee naar de mannenvereniging, maar het leukst was, als hij kwam eten. De kinderen, zeker Harm, konden het goed met hem vinden. Altijd had hij wel weer wat gevonden in een sloot onderweg, een doos met lekker ijs bijvoorbeeld. Onvergetelijk was het moment waarop hij zijn speelgoed-stoomlocomotief mee nam. Met aanmaakblokjes stookte Gerard het water warm en daar reed de locomotief door onze kamer. Een wonder van techniek en Harm genoot. Later kon hij er nog met smaak over vertellen. Een enkele keer is Harm mee geweest naar de flat van Gerard, nogal choquerend. Op een dag nam Gerard een wegwerkerslantaarn mee, ook gevonden zogenaamd. Harm heeft hem nog jaren bewaard volgens mij. Vanaf zijn balkon is Gerard getuige geweest van de Bijlmerramp waarbij een Israëlische Boeiing zich boorde in de flat Kruitberg, vlak bij zijn eigen flat. Psychisch gezien was dat een nieuwe klap. Later verhuisde Gerard naar zijn eigen opgeknapte huis in Zuid, maar daar het ging uiteindelijk bergafwaarts. Drank, verbittering en eenzaamheid hadden zich een weg gevreten. Hij overleed in 2004 in het verzorgingshuis Amstelhof, waar nu de Hermitage is gevestigd. Op Zorgvlied passeren we zijn graf als we de plek bezoeken waar Harm begraven ligt. Een groots monument met vele Lubbersen op de steen, maar de naam van Gerard is er niet op terug te vinden. Dus bij dezen: GERARD LUBBERS 16 juli 1935 – 2 oktober 2004. Wie weet kunnen we nog eens een nazaat van de familie Lubbers zo ver krijgen dat ook zijn naam vermeld wordt. Het is deze bijzondere man zeker gegund. Op zijn begrafenis heeft ds. Breen een getuigenis afgelegd over een zoekende en zwalkende gelovige. Misschien heeft Harm doordat hij ooit Gerard Lubbers heeft leren kennen, ook daarmee oog gekregen voor de mensen met rafels en dat je ze niet op voorhand moet veroordelen.
