Geen zin, maar toch de moed bij elkaar geschraapt om weer eens naar de sportschool te gaan. Spullen bij elkaar zoeken en handschoenen mee, het heeft gevroren. Gelukkig overweldigt de zon de kou een beetje. Nog diep in mijn winterjas gedoken slenter ik tussen zwetende sporters door. Vanuit mijn ooghoeken probeer ik te ontdekken of Piet er is. De zoon van Piet woont bij ons in de straat en weet natuurlijk precies wat ons is overkomen. Ik heb geen zin om weer te vertellen over de dood van mijn zoon Harm. Gelukkig, hij is nergens te ontdekken, ik kan rustig sporten. Bij het tweede toestel gaat het echter alsnog fout.
Op verzoek van de redactie van deze EO-website probeer de komende tijd wat verhalen over Harm zijn dood en de impact daarvan op papier te zetten. Ondertussen blijf ik ook op deze plek gewoon doorbloggen over van alles en nog wat.
Vandaag voel ik me boos. Boos op van alles en nog wat. Boos op de hele situatie, boos op mezelf, boos omdat ik soms niet meer in slaap kom… Boos op mensen die onvoorzichtig doen in het verkeer, zomaar zitten te bellen op de fiets of niet uitkijken bij het afslaan. Boos dat we het ongeluk van Harm niet meer terug kunnen draaien, boos dat Harm niet tien seconden later of eerder overstak. Maar ook boos op het feit dat we nog geen rapport hebben van het politieonderzoek, we willen nu toch wel eens weten hoe een en ander gebeurd is. Boos omdat het herfst wordt, boos dat de bladeren van de bomen waaien en vallen en fietspaden vullen en glad maken. Boos dat ik die boze gedachten niet uit mijn hoofd kan bannen en boos dat ik zomaar ongeduldig wordt en niet gestoord wil worden. Boos omdat vanmorgen het gangpad bij Albert Heijn weer een paar keer versperd was en je er dan ingewikkeld om heen moet manoeuvreren. Boos omdat mensen niet aan mij kunnen zien dat je zoon dood is en dan opeens heel vriendelijk doen. Boos ben ik wanneer ik nog een keer door die prachtige Japan-foto’s van Harm blader en besef dat hij nooit meer zal reizen en foto’s maken. Boos omdat ik toch geniet van al die foto’s en het eigenlijk ook niet wil. Boos omdat ik zo nu en dan chagrijnig word en dan kort aangebonden en onvriendelijk reageer, soms zelfs tegen degene die me meer dan lief is. Boos; en het daarom ook maar opschrijf. Ik, in ieder geval, ben niet altijd sterk en heb er niet steeds zin om weer te vertellen hoe het gaat en hoe het niet gaat. En vervolgens wordt ik dan weer boos op mezelf omdat ik ook besef hoe geweldig het is dat er elke dag lieve mensen met ons meeleven, voor ons bidden en er ook om moeten huilen.
Beste vriend van Harm stuurt berichtje of ik mee wil naar een documentaire op de IDFA. Misschien slaap ik al, het is al rond middernacht… Natuurlijk ga ik mee, bericht ik terug en natuurlijk gaan we daarna samen eten en Coos roept dat ze dan ook wil aanschuiven. Donderdagmiddag, het is koud, lekker op de fiets naar de Munt. Voor het eerst merk ik dat eindelijk de binnenstad autoluw is gemaakt. Eindelijk gewoon fietsen langs de Amstel, waar je anders constant toeristen midden op het fietspad vindt. Wat mij betreft hoeft het niet bij eenrichtingsverkeer te blijven.
Harm vond dit geweldigwat zou dit engeltje uitroepen?
Far Western is een prachtige documentaire. Een bijzonder verhaal over bejaarde Japanse muzikanten die helemaal gegrepen zijn door country en bluegrassmuziek. Ooit hebben ze in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog deze muziek leren kennen door de bezettende Amerikaanse militairen. Charlie Nagatani (ik moest het even weer opzoeken), speelt min of meer de hoofdrol. Nog regelmatig treedt hij op in zijn café en zingt daar de sterren van de hemel. Ook gaat hij mee wanneer een groep countrymuziekfans, gehuld in leren laarzen en jassen en grote cowboyhoeden op het hoofd, een tocht maakt langs de Texaanse steden die de bakermat vormen van deze muziek. Charlie mag optreden in de Grand Ole Opry, de muziektempel voor countryliefhebbers in Nashville . Een mooi inkijk in deze kleine gemeenschap van oudere Japanners, die zo Japans zijn gebleven, maar ook beseffen dat de Tweede Wereldoorlog hen veel meer democratie heeft gegeven en zij daar van iets kunnen doorgeven aan hun kinderen en kleinkinderen via deze romantische muziek.
Japan kwam door deze film opnieuw op mijn netvlies. Nog eens blader ik door de foto’s die Harm afgelopen zomer maakte toen hij met Iris zijn keurig uitgezette reisplan volgde. Ook in Japan fotografeerde Harm slapende treinreizigers en allerlei andere aparte dingen. Dat gaat van lantaarnpalen tot Japanse bierblikjes en ook prachtige zonsondergang foto’s. Veel foto’s heeft Harm gemaakt op Teshima, een eiland zuidelijk van Okayama in een binnenzee. Je kon er alleen heen met de veerpont en ook daarvan vind ik vele foto’s op zijn toestel. Harm vertelde na terugkeer dat dit eiland vol stond met kunstprojecten. Op Teshima hebben Harm en Iris hun hartslag laten opnemen in ‘Les Archives du Coeur‘, een kunstproject van Christian Boltanski. Het was heftig toen we dat voor de eerste keer na het ongeluk terug hoorden. Harm had er enthousiast over verteld, maar na zijn dood kreeg het opeens heel veel lading en betekenis. Tijdens de bijeenkomst in de Westerkerk was het bizar en ontroerend tegelijkertijd. Ik vroeg me toen af of elke hartslag zijn eigen afdruk heeft. Is elke hartslag uniek, zoals een vingerafdruk uniek is? En zou je kunnen googelen op archief van al die hartslagen? Ik heb het nog niet kunnen vinden.
‘Archief van het hart’ op Teshima, zoals Harm het vastlegde
Far Western gaf een mooie inkijk in Japan en ik begin een beetje te begrijpen wat Harm intrigeerde in dit land aan de andere kant van onze wereldbol. Ook Harm had de ‘De haas met de amberkleurige ogen’ gelezen en in zijn boekenkast stond nog mijn exemplaar van ‘De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet’. Dat laatste boek gaat over Decima, het eilandje dat was toegewezen aan de Nederlanders die als enige Europeanen eeuwenlang handel mochten drijven met Japan. Opeens krijg je een inkijk in het leven van je zoon en zijn interesses.
Het gemis slaat dan ook weer toe. Ondanks zijn hartslag op een ceedeetje, Harm hebben we er niet mee terug. Ook Harm zijn beste vriend concludeerde het. We hebben een paar mooie docu’s gezien. “Met inderdaad steeds op de achter- en soms wat meer op de voorgrond het gemis…” Eten bij van Kerkwijk aan de Nes, met het besef dat Harm in zijn studententijd daar in de afwaskeuken stond. Nu stampt er een chagrijnige allochtoon tussen de wachtenden door met een grote teil met vieze borden. Zou Harm indertijd ook zo gereageerd hebben? Of kon er een vrolijker kwinkslag af? En bij de docu ‘France’ zou hij hard gegrinnikt hebben om de gesprekken tussen ‘gewone’ Franse mensen, vrienden, echtparen, familieleden.. Wat zou ik met Harm in die caravan, ergens op een dorpsplein of tegenover de Maire besproken hebben?
Waarom hielden we allebei van documentaires? Al een aantal jaren maakten we er een gewoonte van om minstens een grote docu te zien op het IDFA. Soms hadden we het beiden te druk, maar dierbaar zijn me nu de avonden dat we vol overgave gekluisterd zaten te kijken naar een tocht naar de top van de Himalaya of de zegetocht van Karsu Dönmez. Extra spannend werd het wanneer de filmmaker zelf in de zaal zat, Harm wilde eigenlijk wel gelijk vrienden maken. Nu ik terug kijk, merk je extra dat je dan dezelfde belangstelling had. Dezelfde zaken in een film vielen ons op en we snapten waarom de filmmaker zijn docu had gemaakt zoals hij hem had gemaakt. Soms appten we elkaar als er iets bijzonders op tv voorbij kwam. ‘Nu op npo2! Strandbeesten’, liet ik weten. Harm: ‘Ha leuk / Mooie vent he?’ En in de tweede helft van augustus vroeg ik: ‘Ben je al naar ’the red turtle’ geweest? Zin om samen te gaan deze week?’ Helaas, laatste appje in mijn app-contact met Harm. Later bleek dat hij al naar de prachtige film van Michael Dudok de Wit was geweest en het hem ook gegrepen had, zeker na zijn Japan-reis met Iris. Ik kan me herinneren dat we van dezelfde filmmaker de prachtige tekenfilm ‘Father and Daughter’ op de computer hebben zitten kijken. Prachtige herinneringen en tegelijk ook zo pijnlijk. Ik mis mijn zoon, ik mis hem.
IDFA stond al maanden in mijn agenda. Stiekem verheug je je er dan op om samen op stap te gaan. Van te voren een hapje eten en ons dan hullen in een donkere bioscoopzaal. Om afgelopen vrijdag met mijn broer op stap te gaan was niet minder leuk natuurlijk. Ik had het echter zo graag met Harm willen doen. Een poëtische docu-film over Cambodja, de tijd van Rode Khmer. En na een lunch in de Amsterdam Tower, genietend van een prachtig uitzicht, op naar de volgende docu in Eye. Opnieuw besef ik dat Harm genoten zou hebben. Niet van alle geweld in “Peshmerga”. Maar wel dat de producer en de maker in de zaal zijn en na afloop het publiek te woord staan. Bernard-Henri Lévy hield een boeiend betoog over het maken van zijn film; “Niemand deed het, dus moest ik het doen”.
Vanavond was de docu over Frans Timmermans op tv. Geen idee of Harm dat interessant zou hebben gevonden. Maar het gaf wel een heel mooi beeld van een gedreven en fanatieke politicus, die het project Europa koste wat kost een gezicht wil geven. Gelukkig wordt deze week er ook op tv veel aandacht aan goede docu’s geschonken. Docu’s geven een reële en vaak ook literaire kijk op een gebeurtenis, een persoon of bijvoorbeeld op kunst. Daarom spreken ze mij aan en voor Harm gold dat ook. Het is dus genieten deze week, ondanks de weemoed en het gemis.
Kyrie eleison, ook over het volk in Koerdistan dat al zo lang vecht voor een eigen plek onder de zon en dat zo vaak moet bekopen met de dood.
Gistermorgen afscheid genomen van het prachtige waddeneiland Ameland. Fietsen weer achter op de auto gezet en nog even naar het strand voor een “koffietje”. Omdat de wind inmiddels uit het westen komt, was de zee bij het huisje ook al goed te horen. De branding was dan ook een flink stuk forser. We rijden een “laatste” keer door Hollum. Gelukkig hebben we genoeg tijd om in het Maritiem Museum nog een snuif kunst te nemen. De koeien van Karel Buskus maken indruk op ons. Nog even een foto van een vooroorlogse ANWB wegwijzer en dan via de Ridderweg naar de zuidkant van Ballum. Bij Nobel halen we als aandenken nog een heerlijke fles likeur, een specialiteit van het eiland. We zijn mooi op tijd voor de boot en in ruim drie kwartier staan we weer op het vaste land. Via Harlingen en Afsluitdijk, wat is Nederland prachtig in de herfst, rijden we ons Noord-Holland binnen. Bij Medemblik krijg je het Randstad gevoel al weer een beetje. Tig kranen zijn druk bezig een fabriekshal uit de grond te trekken, naast kilometers kassen met fruit en groente.
Thuis ligt er een stapel post op tafel. Kranten, reclame, maar ook lieve berichten van meeleven. Tussen alle post zit ook een brief van het Erasmus MC. Een schriftelijke bevestiging van waar de transplantatiecoördinator ons al over gebeld heeft.
Ik citeer: “Na zijn overlijden doneerde uw zoon zijn beide nieren. Zijn linker nier is getransplanteerd bij een man van — jaar oud. Zijn rechter nier is getransplanteerd bij een vrouw van — jaar oud. Beide ontvangers zijn thuis en maken het goed. Zij zijn niet meer afhankelijk van dialyse, de nieren functioneren goed. Zijn hart is uitgenomen t.b.v. hartklepdonatie. Zowel de klep van de aorta (grote lichaamsslagader) als van de longslagader (deze ontspringt in het hart) zijn goedgekeurd en wachten op een passende ontvanger.Namens deze patiënten wil ik u danken. Zij kunnen u niet persoonlijk benaderen maar zijn zich zeer bewust van het feit dat hun nieuwe kans zo verbonden is met uw verdriet.” Ondanks het verdriet en het gemis van Harm is dit een mooi bericht. Die woensdag de 14e moesten we in een split second beslissen. Getwijfeld hebben we niet. Achteraf kijken we er ook met een goed gevoel op terug. Maar nu na twee maanden ook werkelijk blijkt dat twee mensen geholpen zijn, is dat om dankbaar voor te zijn. De medewerkers van het transplantatieteam hebben uitstekend werk gedaan. Zorgvuldigheid stond aan alle kanten voorop. Ondanks het feit dat wij als ouders binnen een heel korte tijd moesten beslissen, verliep het hele proces stap voor stap volgens protocol. Harm had zichzelf nergens laten registreren als donor, dan moet je als nabestaanden nu eenmaal beslissen. Bij dezen roep ik iedereen dan ook op om zich te laten registreren als donor. (www.donorregister.nl) Het voorkomt in ieder geval dat mocht je iets gebeuren, je nabestaanden niet opeens voor de keus staan. Je kunt je namelijk ook laten registreren wanneer je geen donor wilt zijn! Het blijft een raar idee dat er nu twee mensen rondlopen met een stukje Harm. Hoe klein en onbeduidend het misschien ook is, voor deze man en vrouw is een eind gekomen aan heel veel dialyse-ellende.
Wat betreft de hartklepdonatie is het zo dat we niet gelijk horen of er een ontvanger voor gevonden is. Ze kunnen de hartkleppen wel tot vijf jaar bewaren, zo werd ons verteld. Later kunnen we dan weer informeren of er iets mee gebeurd is.
Kyrie eleison, ook over de personen die een nier van Harm hebben ontvangen.
Harm had in Spotify een speciale lijst aangemaakt. Een ‘When I die’ lijst. In totaal wel acht uur muziek die hij bijzonder mooi vond. Zo mooi dat hij die muziek wel gedraaid wilde hebben bij zijn begrafenis, dat mag je naar mijn idee dan wel afleiden uit de door hem gekozen titel. Iris, zijn vriendin heeft er vijf prachtige nummers uitgezocht voor de bijeenkomst in de Westerkerk. Het was beslist niet de muziek van Coos en mij, maar al luisterend bleek het bijzonder goed te passen in het programma. Natuurlijk hadden we ook zelf muziek bij het programma gezocht. Zoals het stuk van Johann Sebastian Bach, ‘Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit’. Deze cantate begint met een wonderschone sonatina. Een melodie waarvan je onder normale omstandigheden al tranen in de ogen krijgt. Op de site ‘All of Bach‘ staat in de toelichting het mooi omschreven: “De violen schitteren door afwezigheid, maar er zijn wel twee blokfluiten en twee viola da gamba’s. Zij leveren een zachte, troostrijke en soms haast hemelse klank.” Die AoB site is trouwens een prachtig initiatief. In het voorjaar van 2014 kwam deze site in de lucht en Harm bracht me al snel op de hoogte. Dat was omdat het bedrijf waar hij werkte deze site had ontworpen en gerealiseerd. Met dank aan Fabrique dus. De uitvoering van ‘Actus Tragicus’ is aangrijpend, ook al zit je te luisteren achter je computer. Inmiddels zijn na twee-en-een-half jaar veel werken van Bach op deze site te vinden. Uren genieten dus! En, wat zo mooi is, je vindt bij elk uitgevoerd werk een uitgebreide toelichting en ook de gezongen teksten. In de Westerkerk hebben we de sonatina en het daarop volgende koor laten horen. Een voluit bijbelse tekst, die als een geloofsbelijdenis mocht klinken. Ook al snappen we niets van het moment van de dood van Harm en blijft het ook na twee maanden niet te bevatten.
Harm als filosoof, met dank aan Iris
Gods tijd is altijd de beste tijd. In hem leven, bewegen en zijn wij, zolang hij wil. In hem sterven wij op de juiste tijd, wanneer hij wil.
Graag hadden we natuurlijk de hele cantate laten horen. Helaas was de tijd daarvoor niet toereikend. Maar nu het vandaag al twee maanden geleden is dat Harm verongelukte, geef ik de lezers ook het laatste koor van cantate BWV 106 mee.
Glorie, lof, eer en heerlijkheid zij aan u, God de Vader en de Zoon gegeven, en met name aan de Heilige Geest! Laat die goddelijke kracht, ons zegevierend doen overwinnen door Jezus Christus, amen.
We wandelen over het strand en de tranen van kou drogen als vanzelf door de wind. Een stuk hout, een laars, voor de rest een prachtige zandvlakte, getekend door wind en water. Een weekje Ameland doet goed, even weg van alle beslommeringen en geregel. Onze fietsen hebben geen enkele moeite met de schelpenpaden en voor we het weten zijn we in Nes of Ballum. De maand november is door slimme Amelanders uitgeroepen tot kunstmaand. Kerken, strandtenten, restaurants en ook het gemeentehuis; wat maar enigszins geschikt is doet mee. Kunstenaars hebben hun werk uitgestald en opgehangen, tot in de vuurtoren aan toe. Omdat de markante rood-witte vuurtoren een verfbeurt nodig heeft zijn kunstenaars uitgedaagd een ontwerp in te leveren. Nu zweven er duikers, dolfijnen, zeehonden en walvissen rond de toren. Vandaag hebben we met de kleinkinderen de toren beklommen en genoten van een prachtig, maar koud uitzicht. Tweehonderdzesendertig stalen treden omhoog in een toren die is ingehaald door modernere apparatuur. Onder het vuurtorenlicht van bijna vierenhalf miljoen candela zit geen vuurtorenwachter meer, maar een etalagepop. Op Ameland steken ze elke dag er een op ‘voor altijd Harm’, zegt Coos. Nou niet één dus, maar vierenhalf miljoen!
Eerder deze week bekeken we in de Gereformeerde-Doopsgezinde Kerk van Hollum de schilderijen van Ans Markus. Ze heeft een serie indrukwekkende schilderijen gemaakt onder de titel ‘Verborgen Verdriet’. In deze serie heeft ze mannen vastgelegd die verdrietig zijn. Meestal hebben ze handen voor hun gezicht. De kunstenares zegt in het programmaboekje: “mannen mogen dan wel minder hun emoties tonen, maar die zijn er wel degelijk”. De voor je gevoel onaffe schilderijen, stralen letterlijk het verdriet uit en stemmen tot bezinning. Er zijn geen tranen te zien, de handen zijn voor het gezicht geslagen. Maar wel druipt aan de onderkant langzaam de verf naar beneden, de man huilt met zijn lijf… Zo ontkomen we ook op Ameland niet aan de dood van Harm. Of we nu op een avond zitten te kijken naar een aflevering van ‘dolende dertigers’ waarin een grijnzende Harm met zijn vrienden geniet van een festival.
Op het laatste festival, waar hij was in september, op het waddeneiland Vlieland, had Harm een T-shirt gekocht. Hij droeg het toen hij in de vroege nacht van 14 september de Nassaukade overstak. ‘Into the great wide open’ staat op het shirt gedrukt en het borstzakje heeft een mooie foto van een blauwe lucht met wat wolkjes. Was het symbolisch? Net zo symbolisch als de verdrietige mannen op de schilderijen van Ans Markus? Het lijkt wel of het verdriet niet afneemt en het gemis stukje bij beetje erger wordt. Wat had ik graag met hem door de duinen gelopen en over het strand gebanjerd. Nu, met de rest van het gezin is het fijn, maar het zal nooit meer compleet zijn.
Kyrie eleison, want we weten dat U het niet zo bedoeld hebt.
Met dank aan collega Martin bij MM. Harm zou het al zo lang doen, maar ja het moest wel even gebeuren. Zoals wel vaker gebeurde, het komt wel goed. Gelukkig is er dus een fantastische collega die gelijk begrijpt wat ik bedoel. En.. het ziet er ook gewoon netjes uit, de juiste afstanden en de goede spatiëring. Door je e-mailadres in te vullen krijg je automatisch een mail wanneer ik weer iets geblogd heb. Het kost niets.
Waarom was Harm zo’n fan van Adidas ? Tig foto’s zijn er waar hij op staat met een Adidasvest. Inmiddels zijn er verschillende vrienden en neven die ter nagedachtenis regelmatig een vest van Harm aantrekken. Op die manier blijft hij toch een beetje voortleven. We willen Harm niet vergeten! Zo heb ik inmiddels ook zijn mooie KEF-speakers aangesloten. Ze passen heel goed bij mijn eigen KEF-speakers. Ook zijn versterker heb ik in gebruik genomen. Een mooie blijvende herinnering aan Harm, vooral ook omdat hij het ook in muziek goed voor elkaar wilde hebben.
Het is zondagmiddag en voor mij op tafel ligt het boek van Rikko Voorberg, ‘De dominee leert vloeken’. Graag zou ik het je cadeau hebben gedaan en aangemoedigd hebben om het te lezen. Niet half, maar deze keer helemaal. En dan bij een koffietje er over door praten wat de kunstenaar Rikko in je losmaakt. Of vond je het al met al toch te confronterend wat dominee Rikko doet? Kan je vader het misschien nog wel meer waarderen dan zijn zoon? Ik mis je, omdat we het niet meer kunnen bespreken, er niet meer samen over door kunnen ouwehoeren.
In de ‘PS van de week’ staat een mooi interview met Erik Kessels van het reclamebureau aan de Lauriergracht. Ik wil er met je over doorpraten. Die Kessels heeft prachtige ideeën over creativiteit en ik kom dezelfde gedrevenheid tegen wanneer ik praat met collega’s van je. Volgens mij hebben we het wel eens gehad over de fotoboeken van KESSELSKRAMER. Het moet schuren en het moet ook nog beter dan goed zijn. Het is alsof ik je chef bij MM hoor praten. Zonde dat je er niet was toen we afgelopen donderdag met Femmie en Rieke gingen lunchen bij de Monks. Fantastisch dat we zoveel konden delen met je collega’s. De gereserveerde tafel was haast te klein, maar je had er op een hoekje best nog bij gekund. We misten je allemaal en hadden zo graag je grijnzende kop gezien en je willen horen over weer een foto in de trein van een slapende forens. Nooit zal het rijtje van 100 compleet worden en elke keer bij een slapende treinreiziger missen we jou, om even stiekem een foto te nemen. Wanneer we later over je afdeling lopen, is de lege plek bij je computer o zo zichtbaar. Waar hang je uit? Welke afdeling ben je even naar toegelopen om inspiratie op te doen? Welk geel memootje kende je inmiddels uit je hoofd en was aan vervanging toe? Ik mis je en wil het wel in honderd verschillende lettertypes achter elkaar zetten. Waarom voelt het net of 14 september gisteren was?
Ik mis je. Onder het boek van Rikko ligt de IDFA krant van 2016. Volgende week is het zover en worden de bioscopen en filmhuizen in Amsterdam weer overspoeld met prachtige en spraakmakende documentaires. Al bladerend bedenk ik welke we samen leuk vinden, maar niet gaan zien. Misschien de film ‘Uzu’ over een religieus ritueel in de Japanse stad Matsuyama of naar een Franse documentaire over vluchtelingen op het inloopspreekuur van dokter Jean Pierre Geeraert. Meestal liet ik het aan jou over om iets uit te zoeken, omdat je agenda vaak al zo vol zat. Nu zal ik alleen moeten zoeken en daar mis ik je om.
Ik mis je, omdat vanmiddag je vrienden komen en jij er niet bij bent. We gaan kijken naar de film van de bijeenkomst in de Westerkerk. Opnieuw zullen we huilen en elkaar vasthouden. Het glas zullen we heffen, op jou, omdat we je missen.
Woensdag 2 november was het niet alleen ‘dankdag voor gewas en arbeid’, maar ook Allerzielen. Geert stuurde een mail dat hij gevraagd had om bij hem in de Oud Katholieke Kerk ook de naam van Harm te noemen en een kaars aan steken. Tegenover Loetje staat aan de Ruysdaelstraat al jaren het Amsterdamse kerkgebouw van de OKK. In de eucharistieviering werd woensdag stilgestaan bij wie stierf en je bijbleef. Een mooie en indringende en ook rustgevende viering. Vooral het Kyrie eleison en ook psalm 130 maakten indruk op mij en Coos. Gedurende de dienst besef dat je als gereformeerd christen dit in je eigen kerk mist. Ooit is met de reformatie dit soort rituelen uit de liturgie verdwenen, denk ik. En al heel lang beseffen protestanten dat ze toen veel kwijt geraakt zijn, maar helaas zijn er te weinig rituelen voor terug gekomen. Nu we Allerzielen hebben ervaren als heel mooi en ook het bij God brengen van je verdriet en gemis, zou het heel mooi zijn om dat ook gewoon in de gereformeerde kerk een plek te geven. De voorganger draaide er ook niet omheen. “Is het Koninkrijk van God een vrome illusie? Houden we onszelf voor de gek? Maar dan zou het leven toch zinloos zijn? De doem van de dood zou toch constant boven je hoofd blijven hangen? Geloof is nodig tegen pessimisme en angst! Uitzicht op Gods Koninkrijk houdt zicht op het leven en wie Jezus hoort spreken in het evangelie, hoort God spreken. ‘Er zij licht’, staat geschreven, kies daarom voor het leven. ‘Ik ben het leven en wie in mij gelooft zal niet sterven’, zei Jezus. Mensen die dit willen en durven nazeggen, mogen deel hebben aan de eeuwige vreugde in Gods Koninkrijk!” Wij konden niet anders dan dit beamen.
Eerder heb ik al geschreven over de werkzaamheden aan de Nassaukade. Inmiddels is dat afgerond en voor zover ik kan inschatten, is het een stukje veiliger geworden. Je kunt als fietser en voetganger in ieder geval even pauzeren op een soort vluchtheuvel. Auto’s zijn door de wegversmalling ook gedwongen iets af te remmen. Harm komt er niet door terug, maar misschien voorkomt het dat er meer slachtoffers vallen.
De laatste weken krijgen we regelmatig de vraag of er al meer bekend is over het onderzoek naar het ongeluk. Helaas is dat nog niet het geval, maar binnen een paar weken zullen de resultaten wel op een rij staan. Hoe en wat er dan gaat gebeuren weten we ook nog niet precies. Waarschijnlijk komt er uiteindelijk wel een strafproces naar we nu weten. Te zijner tijd zal ik daar ongetwijfeld nog wel eens over berichten.
Naast het mooie van een ritueel als Allerzielen, zijn er ook nog steeds de dagelijkse rituelen. Een kaars aansteken op de kast bij allerlei spulletjes van Harm, maar ook stap voor stap verder opruimen. Inmiddels ook allerlei paperassen uitgezocht en maar eens geordend in een map. Van alles kom je dan tegen, een concurrentie beding van Resoluut, Harms arbeidsovereenkomsten, een Strum Academy certificaat, maar ook een onderwater navigatie brevet. Opnieuw trekt het leven in Harm in korte hoofdstukjes aan je voorbij, bizar. Rituelen vind ik eigenlijk ook dat lieve mensen op bezoek komen, het doet zo goed! Nog eens verhalen ophalen over Harm en nog een keer naar de foto’s van 22 september kijken. Een kaartje, een belletje, voor ons werkt het. Ook al weten we soms niet te zeggen hoe het gaat en hoe het nog voelt…
Geen zin, maar toch de moed bij elkaar geschraapt om weer eens naar de sportschool te gaan. Spullen bij elkaar zoeken en handschoenen mee, het heeft gevroren. Gelukkig overweldigt de zon de kou een beetje. Nog diep in mijn winterjas gedoken slenter ik tussen zwetende sporters door. Vanuit mijn ooghoeken probeer ik te ontdekken of Piet er is. De zoon van Piet woont bij ons in de straat en weet natuurlijk precies wat ons is overkomen. Ik heb geen zin om weer te vertellen over de dood van mijn zoon Harm. Gelukkig, hij is nergens te ontdekken, ik kan rustig sporten. Bij het tweede toestel gaat het echter alsnog fout.
