IDFA 2 | In memoriam Harm 1982 – 2016 (30)

Beste vriend van Harm stuurt berichtje of ik mee wil naar een documentaire op de IDFA. Misschien slaap ik al, het is al rond middernacht… Natuurlijk ga ik mee, bericht ik terug en natuurlijk gaan we daarna samen eten en Coos roept dat ze dan ook wil aanschuiven. Donderdagmiddag, het is koud, lekker op de fiets naar de Munt. Voor het eerst merk ik dat eindelijk de binnenstad autoluw is gemaakt. Eindelijk gewoon fietsen langs de Amstel, waar je anders constant toeristen midden op het fietspad vindt. Wat mij betreft hoeft het niet bij eenrichtingsverkeer te blijven.

Far Western is een prachtige documentaire. Een bijzonder verhaal over bejaarde Japanse muzikanten die helemaal gegrepen zijn door country en bluegrassmuziek. Ooit hebben ze in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog deze muziek leren kennen door de bezettende Amerikaanse militairen. Charlie Nagatani (ik moest het even weer opzoeken), speelt min of meer de hoofdrol. Nog regelmatig treedt hij op in zijn café en zingt daar de sterren van de hemel. Ook gaat hij mee wanneer een groep countrymuziekfans, gehuld in leren laarzen en jassen en grote cowboyhoeden op het hoofd, een tocht maakt langs de Texaanse steden die de bakermat vormen van deze muziek. Charlie mag optreden in de Grand Ole Opry, de muziektempel voor countryliefhebbers in Nashville . Een mooi inkijk in deze kleine gemeenschap van oudere Japanners, die zo Japans zijn gebleven, maar ook beseffen dat de Tweede Wereldoorlog hen veel meer democratie heeft gegeven en zij daar van iets kunnen doorgeven aan hun kinderen en kleinkinderen via deze romantische muziek.
Japan kwam door deze film opnieuw op mijn netvlies. Nog eens blader ik door de foto’s die Harm afgelopen zomer maakte toen hij met Iris zijn keurig uitgezette reisplan volgde. Ook in Japan fotografeerde Harm slapende treinreizigers en allerlei andere aparte dingen. Dat gaat van lantaarnpalen tot Japanse bierblikjes en ook prachtige zonsondergang foto’s. Veel foto’s heeft Harm gemaakt op Teshima, een eiland zuidelijk van Okayama in een binnenzee. Je kon er alleen heen met de veerpont en ook daarvan vind ik vele foto’s op zijn toestel. Harm vertelde na terugkeer dat dit eiland vol stond met kunstprojecten. Op Teshima hebben Harm en Iris hun hartslag laten opnemen in ‘Les Archives du Coeur‘, een kunstproject van Christian Boltanski. Het was heftig toen we dat voor de eerste keer na het ongeluk terug hoorden. Harm had er enthousiast over verteld, maar na zijn dood kreeg het opeens heel veel lading en betekenis. Tijdens de bijeenkomst in de Westerkerk was het bizar en ontroerend tegelijkertijd. Ik vroeg me toen af of elke hartslag zijn eigen afdruk heeft. Is elke hartslag uniek, zoals een vingerafdruk uniek is? En zou je kunnen googelen op archief van al die hartslagen? Ik heb het nog niet kunnen vinden.

Far Western gaf een mooie inkijk in Japan en ik begin een beetje te begrijpen wat Harm intrigeerde in dit land aan de andere kant van onze wereldbol. Ook Harm had de ‘De haas met de amberkleurige ogen’ gelezen en in zijn boekenkast stond nog mijn exemplaar van ‘De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet’. Dat laatste boek gaat over Decima, het eilandje dat was toegewezen aan de Nederlanders die als enige Europeanen eeuwenlang handel mochten drijven met Japan. Opeens krijg je een inkijk in het leven van je zoon en zijn interesses.

Het gemis slaat dan ook weer toe. Ondanks zijn hartslag op een ceedeetje, Harm hebben we er niet mee terug. Ook Harm zijn beste vriend concludeerde het. We hebben een paar mooie docu’s gezien. “Met inderdaad steeds op de achter- en soms wat meer op de voorgrond het gemis…” Eten bij van Kerkwijk aan de Nes, met het besef dat Harm in zijn studententijd daar in de afwaskeuken stond. Nu stampt er een chagrijnige allochtoon tussen de wachtenden door met een grote teil met vieze borden. Zou Harm indertijd ook zo gereageerd hebben? Of kon er een vrolijker kwinkslag af? En bij de docu ‘France’ zou hij hard gegrinnikt hebben om de gesprekken tussen ‘gewone’ Franse mensen, vrienden, echtparen, familieleden.. Wat zou ik met Harm in die caravan, ergens op een dorpsplein of tegenover de Maire besproken hebben?

Kyrie eleison