Maand: oktober 2016

Ik rij door de polder naar Kampen, parkeer op advies bij het gemeentehuis en wandel op deze prachtige herfstochtend naar de Nieuwe Kerk. Vandaag wordt in deze kerk stilgestaan bij vijftig jaar Open Brief. Iets wat de meeste lezers van mijn blog helemaal niets zegt waarschijnlijk. Zelfs mijn kinderen snappen hier helemaal niets meer van, laat staan iemand die niet is ingewijd in heel specifieke kerkgeschiedenis. Heel kort gezegd komt het er op neer dat een Open Brief van een 25 tal dominees, mee de aanzet werd tot een scheuring in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Ik was toen net tien en kan me er alleen nog van herinneren dat onze dominee in Hoogeveen een fel bestrijder was van de Open Brief aanhangers. Hij kon aan het eind van de dienst zó bidden dat er enkele broeders en zusters met hun gezin, onder het bidden, de kerk uit stommelden. Later in 1970 was er in Hoogeveen een synode. Ook daar werd de breuk tussen ‘binnen en buiten verband’, zoals de door de scheuring ontstane groepen in eerste instantie werden genoemd, niet meer geheeld. De ‘buitenverbanders’ gingen verder onder de naam Nederlands Gereformeerde Kerken. In 1970 was ik natuurlijk wat ouder en kan mij er van herinneren dat het emotionele vergaderingen moeten zijn geweest. De breuk liep soms dwars door gezinnen en zorgde voor jarenlange trauma’s.
Ik vind het prettig om me weer even onder te dompelen in een stuk kerkgeschiedenis waar we ook in kerkelijk Amsterdam vaak tegen aan zijn gelopen. Inmiddels zijn er al weer jaren terug vele gesprekken geweest en erkennen de GKv en de NGK en ook de CGK trouwens, elkaar als kerken van Christus. Wanneer het zo uit komt preken dominees ook in deze drie verschillende kerken. Even een dag geen nasleep van Harms ongeluk aan mijn hoofd denk ik, wanneer ik de Nieuwe Kerk aan de Broederweg binnenstap. Toch ontloop ik het ook vandaag niet. Erik schiet me aan en betoont zijn medeleven, heeft vaak aan ons gedacht. Ik kan niet veel zeggen, tranen kruipen omhoog. Later zie ik Dik-Johan zitten, met een groet laat hij merken dat hij me ziet zitten en in de pauze spreken we elkaar. Natuurlijk gaat het over Harm. En ook in de ontmoetingen met Piet, Arnold, Atze, Cor en Hans kan ik er niet omheen. Praten over een kerkscheuring blijkt deze dag goed te doen. Maar mij doet het praten over het verlies van onze oudste ook goed. Tijdens de receptie spreek ik Peter. Prachtig hield hij aan het eind van deze congresdag een emotioneel betoog. “Oproep tot eenheid”, noteer ik mijn Moleskine. Ik vertel Peter dat ik gelijk aan zijn vader moest denken toen hij sprak. Meer dan vijfentwintig jaar geleden nodigde ik op school rond de 4 en 5 mei herdenking vaak mensen uit die de Tweede Wereldoorlog bewust hadden meegemaakt. Zo kwam ook opa Sneep op een middag zijn verhaal vertellen. Al vrij snel was hij in WOII ondergedoken in Amsterdam en betrokken geraakt bij het drukken van het illegale Vrij Nederland. Prachtig kon hij er over vertellen. De leerlingen en zeker zijn kleinkinderen gingen helemaal op in zijn geschiedenis.
Toch moest ik speciale toestemming krijgen van ons schoolhoofd om meneer Sneep binnen te halen. Meneer Sneep, zo begreep ik uit de toelichting van meneer Wietsma, was ‘besmet’. Hij had ooit in 1966 aan de wieg gestaan van de Open Brief en hem zelfs gedrukt! En tja… Inmiddels kijken we daar naar met een heel andere blik en vinden we zo’n reactie echt raar. Maar het laat wel zien hoe diep de emoties zaten als het ging over die Open Brief en daaruit volgende kerkscheuring.  Nu kan ik er met Peter om glimlachen. Daan en Kees komen er even later bij staan. Daan heeft me al eerder verteld dat hij mijn blog volgt en het hem extra raakt omdat hun gezin een dochter heeft moeten begraven. Daan vraagt Peter hoe hij deze dag ervaren heeft. “Therapeutisch”, zegt Peter.
Na een kop koffie aan de Burgwal bij Kees, waar we nog veel oude Amsterdamse gebeurtenissen voorbij laten komen, wandel ik door het inmiddels in straatlantaarnlicht gehulde Kampen naar de auto. Het woord therapeutisch blijft maar rondzingen in mijn hoofd. Jazeker, ook voor mij was het therapeutisch, om toch weer te vertellen en te delen over het verlies van Harm.

Kyrie eleison

Ook vandaag kwamen er per post nog condoleances binnen. Je merkt dan steeds weer dat het ook anderen niet loslaat en misschien helpt het ons juist een beetje om los te laten. De oogpleisters zullen we goed bewaren, waarschijnlijk plak ik ze in het boek met herinneringen aan Harm. Ontroerend mooi en doet me terugdenken aan de tijd dat we met hem naar de VU polikliniek gingen en iedere keer maar controleren of z’n luie oog het iets beter zou gaan doen. Om het nog enigszins aantrekkelijk te maken kregen die malle pleister/ooglapjes een stickertje. Zag Harm zelf niets van natuurlijk, maar het verguldde iets. Volgens de orthoptist zou Harm nooit straaljagerpiloot kunnen worden, omdat hij geen diepte zag. Vond hij geen probleem trouwens. Uiteindelijk had hij er bij zijn werk als design director geen nadeel van, voor zover ik weet.

Ook een hele mooie reactie kwam vanmiddag tijdens een kop koffie aan het Beukenplein. Harms beste vriend vertelde me dat hij even was gaan snuffelen bij Distorion Records aan de Westerstraat. De eigenaar vertelde hem dat hij net wat dozen met mooie lp’s had binnengekregen. Dat er ook een bizar verhaal aan vast zat, want het was binnengebracht door de vader van een verongelukte jongeman. Harms vriend vertelde natuurlijk dat hij de betreffende muziekliefhebber heel goed gekend had. Het cirkeltje was rond. Vervolgens vertelt de handelaar dat hij achteraf gezien, bij het doorbladeren van de dozen lp’s merkte dat er toch meer bijzonder materiaal tussen zat, dan hij in eerste instantie gedacht had. Daarom gaf hij alsnog vijftig euro extra. Bij het kopje koffie komt er dus ook een briefje van vijftig op tafel, hoe genereus van deze platenhandelaar. Hartelijk dank; het getuigt van vakmanschap en handelaarsgeest. Harm zou het ook gewaardeerd hebben en met een grote grijns op zijn gezicht de winkel zijn uitgegaan.

Kyrie eleison

Afgelopen week hebben we een paar keer zitten kijken naar de film die gemaakt is van de bijeenkomst in de Westerkerk. Heftig, maar ook troostrijk. Je beseft opeens dat er veel meer mensen om de dood van je zoon rouwen, dan alleen een vader, een moeder, twee zussen, zwagers en een vriendin.  Al die mensen, die we lang niet allemaal hebben kunnen spreken, gedeeltelijk zie je ze nu zitten. Gek ook om jezelf terug te zien. Je bedenkt opeens dat je nog veel meer had willen vertellen over Harm, ik had nog uren kunnen door gaan. Op de film zie ik mezelf vertellen dat Harm gedoopt is, zo stond het ook op mijn papier. Gedoopt, catechisatie gevolgd en belijdenis gedaan en zelfs nog de Alpha-cursus. Ik beweerde toen dat hij is gedoopt door dominee de Boer, maar dat was niet juist. Dominee Erik de Boer heeft een van onze twee dochters gedoopt. Harm is gedoopt door dominee Breen. Onvergetelijk, want dominee Breen was in die tijd van het oude stempel en dus voor ‘vroegdoop’. Harm werd zaterdag 17 april geboren, prachtig weer was het die dagen na Pasen. Twee weken later werd op zondag Harm gedoopt, zodat Coos er ook gewoon bij kon zijn. Veel familieleden waren aanwezig, een mooi feest.

Weer een paar weken later, een broer en schoonzus waren op bezoek, preekte op zondagmiddag ds. Breen over de kinderdoop naar aanleiding van zondag 27 (uit de Heidelbergse Catechismus). In de preek zei dominee Breen dat de doop minder waard is als je daar langer mee wacht dan nodig is. Toen de kerkgangers thuis kwamen, in die tijd woonden we op loopafstand van de kerk in de Transvaalbuurt, kwam het verhaal uitgebreid op tafel natuurlijk. In de hal van de kerk had een oudere broeder duidelijk zijn ongenoegen er over geuit dat zelfs een gereformeerde onderwijzer zich niet meer aan de ‘regels’ hield. In de week er na heb ik het bandje opgevraagd en het nog eens teruggeluisterd. En ja hoor, het verhaal was juist. Ik heb daarom maar een afspraak gemaakt met onze dominee. Keurig werd ik ontvangen in de grote studeerkamer aan de Apollolaan. Ach, zei hij, ik moest er niet zo zwaar aan tillen. Het was niet persoonlijk bedoeld en de uitspraak sloeg niet op de doop van Harm. Verward ben ik maar naar huis gefietst, wat een rare manier van denken, dacht ik. Op de mannenvereniging, een groep broeders uit de Oosterparkkerk die samen de Bijbel bestudeerden, werd er ook over gediscussieerd. En er waren werkelijk broeders heilig van overtuigd dat wanneer op zaterdag je kind wordt geboren, je op de zondag erna kunt dopen. De vader als hoofd van het gezin kan immers ook zijn vrouw vertegenwoordigen, ook al ligt ze nog in het kraambed. In het huidige kerkelijke leven vinden we dit soort gedachtegangen hopeloos ouderwets, maar dertig, veertig jaar geleden was het heel normaal om hier elkaar de maat te nemen. Nu na het verongelukken van Harm komt het twistpunt weer boven. Dominee Breen leeft niet meer en was denk ik inmiddels ook niet meer zo’n heftige verdediger van de ‘vroegdoop’.

In gesprekken met andere ouders van wie de kinderen een zelfde weg zijn gegaan als Harm, komen doop en belijdenis regelmatig ter sprake. Harm zijn generatie heeft met grote aantallen de gevestigde gereformeerde kerk (vrijgemaakt) verlaten. In sommige gevallen hebben ze zich aangesloten bij allerlei verschillende groepen, waar niet de kerkgeur uit hun jeugd hangt. Sommigen zijn evangelisch geworden of weer een ander een compleet ander uiterste; oud-katholiek.  Maar nog veel meer is het geloof langzaam aan verdwenen en is er alleen nog een vaag religieus besef over. En wanneer dat laatste er ook niet meer is, heeft het geloof in een levende god echt afgedaan; je leeft vandaag, maak er iets moois van, want na dit leven is er niets.
We hadden ze toch zo keurig opgevoed? Ze gingen naar een gereformeerde basisschool, kregen gereformeerd vervolgonderwijs en zaten elke zondag netjes naast ons in de kerk. En opeens was het bij velen zo maar voorbij. De deur uit en gelijk ook maar de kerk uit en weg met alles wat daar ook maar mee te maken heeft. Ouders van dertigers maakt dat onzeker. Wat hebben we verkeerd gedaan? Wat als mijn kind er opeens niet meer is, zoals nu met Harm gebeurd is? Zal God dan oordelen? Is hij of zij wel gered? Allerlei vragen spoken dan door je hoofd en je kunt er van wakker liggen.

Mij troost de gedachte dat Harm, al leefde hij niet als een doorsnee gereformeerde kerkganger, er openlijk voor uit kwam dat hij geloofde. Er was verbinding met boven, net als bij een botsautootje knetterde dat soms flink. En ook Harm botste regelmatig tegen allerlei zaken aan. Hij verloochende zijn opvoeding niet en had gelukkig heel veel bagage meegekregen. En hij was gedoopt! Wij vergeten vaak, ook als ouders, dat God veel groter denkt, was en is, dan wij ooit kunnen bedenken. God liet Harm niet los, Harm liet God niet los. Vervolgens mag dat mij en al mijn broeders en zuster in de kerk er niet van weerhouden om na te denken over hoe we hier mee om moeten gaan. Doet de kerk iets fout? Hebben ouders het fout gedaan? Zat en zit het in het onderwijs? En wat kan ons nog troosten als je kind niets meer met het christelijk geloof te maken wil hebben? Zijn het ook niet dezelfde vragen die vijftigers en ook zestigers kunnen bezighouden? Wat als ik twijfel? Wat als het niet waar is? Zijn al die veranderingen in de kerk wel zinvol? Struisvogelpolitiek levert in het algemeen al niet veel op en in de kerk al helemaal niet! Waarvan akte.

Kyrie eleison

“Hoe gaat het nu…?”, misschien wel de meest de gestelde vraag wanneer Coos en ik mensen ontmoeten. Aan de deur, in de kerk, aan de telefoon… en je voelt het verdriet en gemis. Is het erg, dat de vraag gesteld wordt? Natuurlijk niet, maar goed ook dat de ander gewoon durft te vragen. Maar het antwoord is zo verschrikkelijk lastig. Hoe het nu gaat…. Wat moet je zeggen? Niks? Of een nietszeggend antwoord? Of zit de ander ook niet te wachten op mijn antwoord, wil hij eigenlijk wel echt weten wat ik van binnen voel? Vaak voel ik de neiging opkomen om maar niet te antwoorden of een beetje een quasi nietszeggend antwoord te mompelen. Tja, gelukkig schijnt de zon… hmmmm de herfst komt er nu wel heel stevig aan… mijn neiging om het in een verhaaltje te verpakken. Maar hoe moet je knagende verdriet, dat Harm er niet meer is, in woorden vatten? Gisteravond zaten we in het Concertgebouw te luisteren naar het 3e pianoconcert van Rachmaninoff; zo overweldigend hevig en indrukwekkend. Maar kun je dat omschrijven? Het is muziek, niet in woorden te vatten immers en na een paar uur zijn de klanken weggestorven. Pianist Trpčeski speelde vervolgens samen met cellist Chirstiaan Louwens een bijzonder mooi romantisch lied, moeilijk te verstaan wat het was. Tot tranens toe zo mooi, maar waarom? Ik had het gevoel dat de Macedonische pianist het persoonlijk voor Harm speelde, maar het was voor zijn jarige broer.
Probeer ik nu duidelijk te maken dat vrienden, broeders en zusters uit de OPK, buren en wie dan ook, ons niet meer moeten vragen, hoe het gaat? Nee, doe het toch maar en misschien krijg je een antwoord wat ergens op slaat, maar misschien ook niet. Van binnen huil ik regelmatig en soms voel ik me zo leeg en kan ik het nog steeds niet beseffen wat het betekent dat Harm verongelukt is. Vanmorgen zijn we, toen het nog droog was, even naar Zorgvlied gefietst. Het graf van Harm is nu echt een graf. Geen bloemen meer, gewoon zwarte aarde binnen een betonnen rand. Aan het hoofdeind alleen nog het bordje met “R.H. Wimmenhove” en de begraafdatum. Schuin achter Harm zijn plek is alweer een nieuwer graf. Begraven 13 oktober en ook een zee van bloemen, ook daar hebben veel tranen gevloeid voor iemand die te jong gestorven is.

Het grootste gedeelte van Harm zijn spullen zijn opgeruimd. Een verhuisdoos vol cd’s, waar moet je er mee heen? Bij Concerto konden ze er nog 140 gebruiken, een euro per stuk. Veel spullen konden we weggegeven, boeken gaan we nog eens doorbladeren en zijn muziek zullen we nog wel es draaien. Maar al zijn foto’s? Zijn zwarte boekjes met aantekeningen van Resoluut, Fabrique en Media Monks? Hier en daar is duidelijk te zien dat hij zich ook wel eens verveelde, tussen alle gestructureerde aantekeningen door. De laatste tijd dook PHOSFOR weer op. Nooit begrepen wat hij er mee bedoelde, maar misschien is er iemand die ons daar wijzer in kan maken.
Toen ik zijn boekenkast leegruimde kwam ik een stapel kartonnen enveloppen tegen met daarin de originele Feltron Annual Report verslagen. Ik heb er vijf gevonden en het zijn alle vijf meesterwerkjes. Nicholas Felton (http://feltron.com/) de maker zette in deze jaarverslagen een heel jaar op grafische wijze in elkaar. Ik las ergens dat jij het meest trots was met het de uitgave van 2010. Harm zijn exemplaar, gesigneerd door Felton zelf, heeft nummer 825 (van de 3000). Het heeft als ondertitel ’the paternal report 1929-2010′. Een geweldige ode aan zijn vader die geboren als Günter Fajgenbaum in Berlijn, moest vluchten waarschijnlijk met zijn familie, op de vlucht voor de nazi’s. In 1953 laat vader zijn naam veranderen in Gordon Felton. Een geweldig boekje, met een aaneenschakeling van getallen en steekwoorden. Paspoort stempels (van 34 in de USA tot 5 uit Nederland), fysieke activiteiten en hoeveel Black Panters hij heeft ontmoet. Een collega van Harm met liefde voor getallen en feitjes zou toch in staat moeten zijn om een “Annual Report” over Harm uit te brengen. Wie neemt deze uitdaging aan?

Kyrie eleison

“Are You Ready”

In Hilversum worden we verwelkomd door de naaste medewerkers van Harm bij Media Monks. Goed om eens rond te kijken op de plek waar Harm altijd met zoveel genoegen en liefde over sprak. Verschillende afdelingen, met elk hun eigen functie. Mooi om te zien hoe de werknemers daar op een hele ontspannen manier bezig zijn met interactieve media producten. Harm zijn bureau staat als een monument tussen alle drukbezette werkplekken. Enkele bloemen op zijn bureau, zijn laatste aantekeningen op een stapeltje en een dichte laptop. Wanneer we vanuit het glazen kantoortje Harms afdeling overzien, denk je dat hij zo lachend kan opduiken en enthousiast iets kan uitleggen over het project voor de barbecues of een ander project. Confronterend, maar ook goed. Boeiend, omdat je opeens heel veel van zijn enthousiaste verhalen kunt plaatsen. Ook daar kenden ze zijn ongebreidelde enthousiasme voor festivals, Iris en fotograferen. Mooi om te merken hoe hij in zijn werk werd gewaardeerd en echt op zijn plek was. Dankbaar nemen we afscheid en we zeggen toe dat we zeker nog eens langs zullen komen. Natuurlijk kunnen dan we nog eens gaan discussiëren over de plaat in kantine waar de hoofd-monk zit te eten met zijn twaalf discipelen. Blasfemisch of niet? Wie van de Media Monks kan er het oorspronkelijke verhaal bij vertellen?
Om alles rustig te laten bezinken rijden we via de Loodijk naar Amsterdam. Wanneer we Iris hebben weggebracht rijden we langs de boom aan de Nassaukade waar de bloemen inmiddels zijn weggehaald. Duidelijk zichtbaar is een zilveren hart, net zo een als op straat voor de ingang van de Westerkerk. Later krijgen we een foto van het hart en blijkt dat er een zwarte rand om heen zit en het een onderschrift heeft gekregen. Vanaf deze plek willen we de illegale spuiter nogmaals bedanken! Zo mooi om te merken hoeveel vrienden en vriendinnen ook met verdriet rondlopen en dat proberen een plek te geven. Door mailtjes, door samen plaatjes te gaan draaien, door nog een kaartje te sturen en soms ook door gewoon mee te huilen. Wordt ons verdriet, onze pijn, ons gemis er minder door? Ik weet het niet, maar het troost wel, net als alle gebeden tot de Allerhoogste.

Vandaag is het de 11e oktober. Honderd jaar geleden werd mijn vader geboren en vandaag is onze kleinzoon vijf  jaar geworden. Het leven gaat gewoon door en daarom moesten we ons ook vervoegen bij een advocaat om alles door te spreken over het ongeluk, dat Harm het leven kostte. Het lijkt allemaal raar en toch moet het gebeuren. Ga alle schade die we geleden hebben door het verongelukken van Harm maar op een rijtje zetten. Natuurlijk kun je een begrafenis scharen onder geleden schade en ook dat onze dochters ongewild heel vaak heen en weer hebben gereden. Maar Harm heeft toch de grootste schade geleden? Aan zijn leven kwam een abrupt einde, zijn lijf was niet bestand tegen een aanstormend politiebusje. In de ambulance naar het VUmc moet al snel duidelijk zijn geweest, dat de 34 jarige Amsterdammer het niet zou redden. Wat zou mijn vader er trouwens van gevonden hebben? Of zou een honderdjarige zich daar niet meer druk over gemaakt hebben? Zou hij nu wel hebben gedeeld wat voor ramp hem en mijn moeder veertig jaar geleden overkwam? En wat gaat onze kleinzoon van vijf hier van vinden? Kan hij zich er later nog iets van herinneren? Dat hij rustig met zijn treintje zat te spelen terwijl Harm verderop in de kamer van opa en oma stond opgebaard? Is dat ook geleden schade? Dat onze kleinzoon nooit meer heeft kunnen spelen met zijn leuke oom? Stel je voor dat Coos en ik honderd worden, het kan zo maar tegenwoordig. Is het dan geleden schade dat Harm, wanneer we niet meer zo goed kunnen lopen, lezen, reizen….. Is het dan geleden schade dat Harm dan niet onze mantelzorger kan zijn?

Vanavond was er een een nieuwe serie op de KRO/NRCV onder de mooi gevonden titel: ‘Dolende Dertigers’. Aan het begin zag je heel even Harm in beeld, een flits, Harm met een biertje. In een volgende aflevering  komt hij langer in beeld. Ik citeer uit een hele lieve brief van de ouders van een vriend van Harm. “De laatste keer dat we Harm zagen, was op het festival Wildeburg. Hij werd daar geïnterviewd voor een tv-programma over 30-ers. Wij gingen een dagje kijken hoe het het festival er uit zag en we stonden bij de tenten van de vriendengroep. Harm liep langs en de vrienden riepen hem: Harm, Harm, Harm….” Harm liep quasi met zijn neus in de lucht door, alsof hij een filmster was. Iedereen moest daarom lachen.. ”
Dat was dus typisch onze Harm, soms ook gewoon nog een klein jongetje dat kon genieten. Dolende dertiger? Harm? Ik vraag het me af. Vaak wist hij best wat hij wilde, maar ook vaak stelde hij belangrijke beslissingen uit. Maar de ware liefde had hij gevonden, ook al schreeuwde hij dat tegen ons niet van de daken. Een klein jongetje dat het geweldig vond  dat zijn  vlucht naar Dubai een upgrade had gekregen naar businessclass.  Wanneer we weer aan het opruimen zijn in de DSstr. halen we zijn boarding pass van de afzuigkap. Verschillende keren had hij er over opgeschept…
Dolende dertiger? Ja, hij hield van reizen, liefst naar verre landen, zoals Japan. Hij was op zoek, maar had ook vastigheid. Het knetterde soms, maar hij wist ook dat er een band was met zijn hemelse Vader. In zijn boekenkast vind ik een serie Bijbels, onderin, achter de bank. Het ziet er niet uit of ze de laatste jaren veel zijn gebruikt. Ook het Alphacursusboek zit onder het stof, net als het boek dat hij kreeg van de OPK toen hij belijdenis deed. Maar zegt dat iets over zijn band met God? Gelukkig kan ik me daar nu niet zo druk over maken. Hij wist dat er een schepper was van hemel en aarde, een God die zorgt en ook dat het soms knettert. Maar heb ik dat idee, dat gevoel, ook niet regelmatig? Kunnen we dit ook onder het kopje schade scharen? Of wordt het dan opvoedingsschade, of kerkelijke schade? Inmiddels is zijn appartement bijna leeg. Er is dan altijd wel weer een OPK-broeder die mee wil helpen een kast, een bed en een bank weg te brengen. Rijdend over de Nassaukade wijs ik de plek waar Harm is verongelukt en ondertussen zien we verschillende verkeersdeelnemers die niet beseffen dat een ongeluk in een heel klein hoekje zit. Dolende dertigers?

Kyrie eleison

Tja, en toen moest er feest gevierd worden. Een kroonjaar, dat maak je maar eens in de tien jaar mee.  Al weken voor het ongeluk, waarbij Harm omkwam, hadden we wat dingen geregeld. Uitnodigingen via de mail en gekeken of we met de kinderen iets leuks konden gaan doen. Uit eten zou een goed idee zijn, maar nog beter leek het een thuiskok te regelen. Door alle hectiek hebben we mevrouw ‘Uitgekookt’ zelf het menu maar vast laten stellen. Een driegangen diner thuis, geweldig! Natuurlijk was het dubbel en had ik er eigenlijk nog een lege stoel bij willen zetten, om letterlijk te beseffen dat er een gat geslagen is in ons gezin. Opnieuw herinneringen ophalen, lachen en huilen. Bij de koffie met z’n allen op de bank, terwijl de kleinkinderen boven al lekker liggen te slapen. Langzaam trekken de beelden van Femmies trouwerij, afgelopen augustus, voorbij. Een mooi compleet gezin, Harm trots met Iris, gein schoppend met neef en nicht en sigaarrokend met bruidegom en vaders.  Waarom is het opeens zo abrupt voorbij en kan hij niet zelf meekijken en er hartelijk om grinniken? Stoer kwam hij ’s morgens aanrijden met een overjarige gele Saab om ook een steentje bij te dragen aan het vintage thema. Zou hij nu glimlachend toekijken vanuit de hemel en bedenken dat het daar uiteindelijk nog veel mooier is dan alle bruiloften hier bij elkaar?
Gisteren een huis vol met familie en vrienden. Heerlijk om elkaar weer te ontmoeten, te knuffelen en ervaringen te delen. Gelukkig was de verloren gewaande kaas en worst nu wel bezorgd met de welgemeende excuses. En ook de hartige taarten van Miesje (thuis afgehaald.nl) vielen in de smaak. Samen met bier van Kleiburg, een heerlijk witte Ventoux-wijn en een mooie rode uit de Pfalz steeg de feestvreugde tot gepaste hoogte. Ook nu weer momenten die je niet had willen missen, maar tegelijk met zoveel gemengde gevoelens. Kun je eigenlijk wel feestvieren als je kind een paar weken geleden is verongelukt en begraven?
Dominee Vellinga uit Hasselt zei vanmorgen in de Oosterparkkerk, naar aanleiding van het verhaal over Job, dat God ons als het ware een totaalpakket ‘leven’ geeft. In dat leven zitten mooie, leuke, prachtige, maar ook de droevige  dingen. Het vieren van het leven hoort daar zeker bij en mag ook gewoon. Maar je hebt het leven ook te dragen zoals het zich voordoet. Dat laatste is niet altijd even simpel en heel gemakkelijk, dat kan ik u verzekeren.

Kyrie eleison

Dinsdagavond, Daniël Stalpertstraat; een vervolg van het opruimproces. Vrienden van Harm komen helpen. Pizza op bestelling, veel bier en de draaitafels van Harm draaien onophoudelijk. Muziek die ik persoonlijk van zijn levensdagen niet zou opzetten, klinkt nu met doffe dreun door het appartement. Ongemerkt voelt het goed aan, zijn techno, zijn beat, ook dat was Harm. Fragmenten Harm vliegen tijdens het verorberen van de pizza’s over tafel. Mooie herinneringen aan festivals en andere maffe gebeurtenissen. Tranen, hier en daar een knuffel of een arm om de schouder, maar ook strakke gezichten. Het is zo rot om te doen, wat gedaan moet worden. Gelukkig kan er ook gelachen worden bij het passen van truien, shirts en broeken van Harm. Harm zijn boekenkast moet het ook ontgelden; wat nemen we niet mee en wat wel? Gegrinnik om gekke boeken en een verzameling Toy story beesten. Ik voel me opnieuw leeg en vermoeid wanneer ik twee kratten met Harms boeken in de kofferbak zet. Architectuur, ontwerpen, fotoboeken, Harm zijn interesses. Iemand drukt  mij later nog een boek in handen. ‘Tien jaar O.P.’
Harm had, toen we nog op de Acaciastede woonden, de zolderkamer. Een mooie grote afgetimmerde zolderkamer, ooit ingewijd door onze evangelisatievrienden Joe en Deb. Harm kon er rustig zitten klooien met zijn vriendjes, terwijl wij natuurlijk “niks” doorhadden. Allerlei onzinnige wedstrijdjes en zogenaamde gevechten met spuitbussen deodorant. De kamer stond dan blauw van de chemische rotzooi. In zijn puberteit ontstond zijn liefde voor hele andere muziek dan we beneden draaiden. Bij Harm geen Bach, Adrian Snell of Flairck maar de Osdorp Posse. Def P (het alias van Pascal Griffioen) was de grote aanvoerder, van het zooitje ongeregeld; hiphop, rappers… Wij vonden het verschrikkelijke herrie en waren zeer ontstemd over het zich in het plat Amsterdams herhalende mf, dat ook nog eens in vele varianten werd herhaald. Natuurlijk maakten we ons zorgen, dat hoort bij ouders die willen dat hun zoon netjes in het gareel blijft. Op een dag heeft hij met zijn zakgeld, zonder dat wij het wisten, het jubileumboek van de Osdorpers gekocht. Zette het tussen zijn schoolboeken en kaftte het met bruin schoolboekenkaftpapier, dan zouden wij niet ontdekken hoe zo’n grote fan hij wel was. Harm en Jordi hebben denk ik lang gedacht dat wij het niet doorhadden. Nu duikt het boek weer op en zal ik het koesteren als een herinnering aan de tijd dat Harm half zo oud was, als dat hij geworden is. Wanneer ik nu zit te bladeren door de teksten achterin in het boek, besef ik dat de Osdorp Posse op een onnavolgbare wijze zijn tijd en de opgroeiende jeugd verstond. De rap ‘Echte Pijn’ eindigt in het tekstboek zo:
“Echte pijn is niet in woorden uit te drukken, maar helaas kunnen te veel mensen hun woorden alleen in pijn uitdrukken. Word zelf niet één van hen.”

Elke dag nog valt er bijzondere post op de deurmat. Mooie verhalen over zijn tijd bij Petrus Plancius en andere mooie herinneringen komen voorbij. Lieve mensen die zomaar voor de deur staan met soep of een gerookte zalm. Delen in verdriet en gemis lijkt soms moeilijk en ingewikkeld, maar wanneer je drempel eenmaal over bent, vallen alle opgetrokken muurtjes weg. Tranen en een omhelzing doen ons zeer veel en het is goed. Dank lieve mensen!

Vandaag zit ik in het het Arq Psychotrauma centrum op de grond naast onze ‘aangenomen zoon’ uit A. Tranen biggelen over zijn wangen vanwege demonen uit het verleden toen hij gemarteld werd, ze spoken opnieuw door zijn hoofd. De psycholoog komt vragen of ik met hem wil bidden. AZ moest vandaag worden geïnterviewd door een medewerker van het IMMO. Een laatste kans om een verblijfsvergunning te bemachtigen. Het IND heeft de asielaanvraag eenvoudig afgewezen. AZ komt immers uit A, dat land heeft toch een ‘democratisch’ gekozen regering?! Ook de rechter heeft niet geluisterd naar de tranen van de psycholoog en dus zijn AZ en zijn gezin illegaal. Gelukkig is het IMMO er nog en de klinisch psycholoog heeft het zichtbaar te doen met AZ. Er is dus nog hoop op gerechtigheid. Constant zag ik de beelden van ‘La fille inconnu’ in mijn hoofd toen ik tijdens het vier uur durende interview met AZ op de gang zat met een medezuster en de vrouw van AZ en hun jongste. Biddend zag ik de beelden van dokter Jenny uit Luik weer voorbijkomen, op zoek naar de naam van een naamloze dode vrouw. Gisteravond draaide de voorpremière van deze film in De Balie en Willem Jan Otten had de film ingeleid via een prachtig essay in de zaterdageditie van Trouw. Een prachtige, aangrijpende film, met een duidelijke boodschap: ‘Er is geen leven waarin de zoemer niet gaat’. (laatste zin essay Otten). Met instemming citeer ik dan ook wat een oud-collega van Harm ons schreef.
“Harm was een persoon die iedereen zag. Ook Lazarus of wie dan ook. Dat maakte hem bijzonder. Een allemansvriend met oog en geduld voor iedereen.”

Kyrie eleison

Een neef belde, meeleven van een kant waar je het niet zomaar van verwacht. Maar wel heel mooi! Drieëndertig minuten bleek achteraf en toen moest ik het nog afkappen ook. We gaan een afspraak maken en kunnen dan een dag lang bijpraten en als eerste begin moet dat wel lukken, denk  ik. Wie was Harm?, vroeg neef naamgenoot. Harm was in ieder geval een heel creatieve gast, met oog voor bijzondere dingen. Niet voor niets dat hij slapende forensen fotografeerde. Nog maar een paar maanden had hij een nieuw fototoestel, een Ricoh-GR. Helaas is hij flink beschadigd door de klap die Harm gemaakt heeft. Tegenover een collega had hij eindeloos lopen zeiken, dat hij dit model Ricoh zo goedkoop mogelijk wilde kopen op eBay. Toen dat uiteindelijk gelukt was, toch echt een paar tientjes goedkoper dan in de winkel, bleek het een model van vorig jaar te zijn. Moest hij alsnog naar de winkel. Dat was dus typisch Harm, aan te vullen met tig voorbeelden. Op de geheugenkaart staan zijn laatste foto’s. Prachtig om te zien hoe hij er mee aan het experimenteren was. In de de trein, op zijn werk en heel veel plekken in Amsterdam. En ook heel veel terrassen met Iris. En, typisch Harm, heel veel gekke dingen. Voorbijgangers, ouwe troep bij een kunstenaarskolonie in België en vreemde bordjes op een muur of aan een paal… Hij zag het gewoon. Hij zal het wel geërfd hebben denk ik dan. Ik vind dat ook leuk, rare dingen op vakantie, vreemde mensen of een bordje met een zin waar je uren over kunt mediteren. Harm kon dat ook en zag in de meest vreemde dingen weer iets bijzonders. Neef Hans kon toen wel beamen, dat Harm een echte Wimmenhove moet zijn geweest.

Gisteren zijn we in de Jordaan ter kerke gegaan. Stroom vergadert daar tegenwoordig in het gebouw van de Vereniging tot Heil des Volks in de Willemsstraat. Het was goed voorganger Martijn weer te horen. Hij sloot een serie preken af over de Geloofsbelijdenis van Nicea. De laatste overdenking behandelde de vraag wat geloven nu eigenlijk is. Mooi om daar over door te denken, ook na alles wat achter ons ligt in de afgelopen weken. Gelukkig eindigde Martijn met de vraag hoe je je dit geloof nu eigen kunt maken. Voor de geïnteresseerde lezer geef ik het hierbij maar door;
1. Het geloof = mystiek;  vertrouwen vinden is onnavolgbaar, een geschenk wat je gewoon krijgt, je kunt het niet afdwingen.
2. Geloven doe je samen. Het is een eigenschap van een groep mensen die het geloof samen overeind houden, je kunt het niet alleen. WIJ geloven, zegt de belijdenis dan ook. Kerk zijn gaat vooraf aan geloven, het wordt daardoor dan ook mijn familie.
3. Geloven kun je leren! Eerst vind je het misschien onzinnig, maar het begint steeds logischer te worden is de ervaring van mensen die eerst niet geloofden. “Ik verzette me, maar ik heb het opgegeven. Gewoon door er aan te beginnen, stap voor stap.” Je kunt jezelf niet naar het geloof toe denken… Geloven; oefenen in loslaten en vertrouwen dat het goed komt. Je moet jezelf naar het geloof toezingen, elke week weer!

Maakt het dit gemakkelijker? Hmmm, wel begrijpelijker. Ondanks al onze vraagtekens, twijfel en boosheid, doet het er wel toe. Een voormalige buurvrouw vanmiddag: “Daar sta je dan met je geloof hè…” Tja, een waarheid waar je niet omheen kunt, alle mitsen en maren blijven, maar God is er ook!

Kyrie eleison