Trump, Mankes en Grote Zwartrok

Het zijn aan de ene kant zeker verwarrende tijden. De Amerikaanse president die samen met zijn vicepresident Europa de gordijnen injaagt en steeds meer rechtse partijen die groter worden in ons werelddeel. Het voelt hier en daar best angstaanjagend. Wat zal er met ons land gebeuren? Moeten we vrezen voor verschrikkelijke puinhopen als in Oekraïne of Gaza? Met kramp in mijn lijf heb ik zitten kijken naar het geraaskal van Trump en zijn vicekompaan tegen Zelensky. Sommige commentatoren duiden het als een puberale ruzie, maar dat was het niet. Het was niet de president van Oekraïne die ruzie maakte, hij bleef zo rustig mogelijk, terwijl hij als een klein jongetje werd afgeblaft. Wat een tenenkrommende, walgelijke en schofferende vertoning. Dat doet terugverlangen naar een weldenkende president als Obama. Het slappe gepraat aan talkshowtafels voegt ook al niets toe. Had ie maar een tolk mee moeten nemen…, had ie maar Trump een vetleren medaille opgespeld…, had ie maar naar Mark Rutte moeten luisteren. Gelukkig is er nog Derk Sauer die stevige taal weet te spreken in Het Parool.  Europa, gedwongen om nu eindelijk toch  maar eens samen te werken, roept om extra bewapening, honderden miljarden moeten er geïnvesteerd worden volgens mevrouw Von der Leyen.

Vorige week waren we in Museum Arnhem, waar deze maanden een prachtige overzichtstentoonstelling is van de veel te jong gestorven schilder Jan Mankes (1989 – 1920). Tegen alle zogenaamde moderne stromingen in, schilderde Mankes in zijn tijd gewoon figuratief. Het leverde prachtige verstilde schilderijen en grafiek op. Mankes trouwde in 1915 met Anne Zernike, de eerste vrouwelijke dominee van Nederland. Ze hadden elkaar gevonden in hun afkeer van uitbuiting, geweld en de liefde voor de natuur. Ooit op de PA maakte kunstgeschiedenisdocent Willem Meijer ons enthousiast voor de voorlopers van Henk Helmantel en Mankes behoorde daar zeker toe.
Op één van de wanden in Museum Arnhem staat een uitspraak van Jan Mankes uit 1914. “Alleen als het Christendom nog eens waarlijk ontdekt mag worden [….] zullen we als vanzelf de wapenen niet kunnen grijpen.” Een uitspraak om over na te denken en op te kauwen, zeker in het kader van de huidige onrustige politieke tijden. Wat zou het bijzonder zijn wanneer Poetin, Trump en ook de leiders van Europa, zich werkelijk iets gelegen zouden laten liggen aan een evangelie van vrede, verzoening en vergeving. Jan Mankes en zijn vrouw leefden in een tijd dat Europa volop in brand stond. Tijdens de eerste Wereldoorlog sneuvelden miljoenen onschuldige mensen. Nederland was neutraal, maar werd wel overspoeld door vluchtelingen. Mankes wist dus van oorlog en wat voor verschrikkingen dat met zich meebracht. Een andere tijd was het ruim honderd jaar geleden en Nederland hield zich zogenaamd neutraal; ondertussen verdiende het wel miljoenen door zowel met Duitsland als met de geallieerden stiekem handel te drijven. Vandaag verdringen de lobbyisten van de  wapenfabrikanten zich bij de voordeur van Defensie. Maar moeten we dit willen?  Heeft de boodschap van de Gekruisigde niet een veel sterkere boodschap? Gisteren haalden we een askruisje; “Stof ben je en tot stof zul je weerkeren.” Waarvan akte.

Hoe moeten christenen vandaag reageren op de nu weer ontstane wapenwedloop? Moet ons land perse het defensiebudget op hogen? Moeten we weer munitiefabrieken gaan bouwen? Dringende vragen en ik weet ook niet zomaar het antwoord. Maar de zachtaardige schilder Mankes zet wel aan het denken en ondanks het feit dat hij maar dertig werd, liet hij een schitterend oeuvre na. In Oranjewoud is trouwens een ander deel van zijn ouvre te bewonderen.

Nog een paar kanttekeningen bij de houding van de VS en zijn president. Sommige kranten wezen terecht op de geschiedenis in dezen. De houding van de VS voor WOII was al niet anders. Omdat Japan de VS aanviel en Hitler samenspande met Japan, ging men in de Verenigde Staten overstag. Maar een land als Polen trof toen hetzelfde lot als Oekraïne nu. Polen werd gewoon weggegeven aan Stalin, met alle gevolgen van dien. De Europese landen waren nog aan het bijkomen van WOII en konden dus niet veel betekenen. Laten we dus niet verbaasd zijn.

De volgende kanttekening komt uit een documentaireserie van Arnold Hauben. In ‘De Helden van Arnout’ reisde hij onder andere de Vlaamse missionaris Pieter-Jan De Smet, bekend als Grote Zwartrok, na. Via de ‘Oregon trail’, een eeuwenoud pad richting de Rocky Mountains, gaat De Smet naar de Plathoofdindianen. Hauben reisde hem, tweehonderd jaar later, na en ontmoet in een reservaat (te gek om over na te denken) een achterkleinzoon van het stamhoofd dat indertijd vriendschap sloot met pater De Smet. Zittend aan de rivier praten ze samen over het verleden. Op de vraag van Arnout Hauben wat de voorouders van het huidige stamhoofd anders hadden moeten doen, zegt het stamhoofd: “Ze hadden een ander immigratiebeleid moeten voeren!”
Voor wie weinig van de geschiedenis van de oorspronkelijke geschiedenis van de Indianen weet, kan op internet veel vinden. Lees het boeiende artikel op “De Katholieke Contrareformatie in de 21^ste eeuw” over pater De Smet. Huiveringwekkend hoe men toen medemensen uitroeide  en marginaliseerde, er is onder Trump niet veel veranderd lijkt het.