Dag: 23 oktober 2018

De boekverkoopster zit bij ons op de bank, zo maar even aan komen waaien, samen met haar moeder. We praten over Harm, halen herinneringen op aan zoveel gezamenlijks en natuurlijk hebben we het over boeken. Op tafel ligt het pas verschenen “De rechtvaardigen” van Jan Brokken. De boekverkoopster kijkt jaloers als ik vertel dat ik deze week naar een lezing van Brokken over zijn boek ga. En ja, het nieuwste werk van Brokken is pakkend vanaf het begin, net zoals dat bij ‘De vergelding” ook gebeurde. Ik hoop dat Brokken in zijn lezing een tipje van de sluier kan oplichten, hoe je het voor elkaar krijgt om op zo’n manier non-fictie te schrijven. Het is alsof hij in de ziel van de hoofdpersonen is gekropen. Wat mij betreft vijf sterren! Het verhaal speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog en gaat over de Nederlandse consul in Litouwen. In mei 1940 kreeg hij het dwingende verzoek om die taak op zich te nemen en dat heeft uiteindelijk duizenden Joden het leven gered.

Verbazingwekkend trouwens dat er nog steeds zo veel boeken over die periode verschijnen. In mijn mailbox kreeg ik net een berichtje van mijn favoriete boekhandel aan de Middenweg, dat ze een lezing organiseren van Esther Shaya over haar pas verschenen boek “Harry & Sieny – overleven in verzet en liefde”. Het boek gaat over bekende Joodse families in Amsterdam-Oost en hun wedervaren. Er lijkt geen eind te komen aan dit soort indrukwekkende non-fictie verhalen. Tegelijkertijd is het ook logisch, nu kan het nog, want er zijn nog mensen in leven die het hebben meegemaakt. Hun verhalen mogen niet verdwijnen, want ze kunnen zoveel leren voor vandaag!

Vorige maand leende ik van mijn  broer het “Het geheime dagboek van Arnold Douwes, Jodenredder”. Ook al zo’n indrukwekkend verhaal. Ik kende de naam van Arnold Douwes. Hij komt voor in “De levensroman van Johannes Post” (een nogal romantische weergave van het leven van de bekende verzetsstrijder geschreven door Anne de Vries). Arnold Douwes was in Nieuwlande en wijde omgeving de man die meer dan tweehonderd Joden bij diverse adressen liet onderduiken, toen boer Johannes Post zich meer ging bezighouden met gewapend verzet. Met gevaar voor eigen leven deed hij niet alleen ongelofelijk moeilijk werk, maar schreef het regelmatig ook nog op in kleine opschrijfboekjes. Met naam en toenaam, wat erg link was, maar hij begroef ze elke keer, op een alleen aan hem bekende plek. Na de oorlog heeft hij alles weer opgegraven, overgetikt en het vervolgens afgeleverd bij het Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Nog nooit was het uitgegeven, maar gelukkig is het nu met een uitgebreide toelichting verkrijgbaar in de boekhandel.
Aangezien wij Wimmenhoves onder de rook van Hollandscheveld zijn opgegroeid, zijn het herkenbare verhalen, alleen al vanwege alle plaatsen en namen. Natuurlijk heeft Douwes zijn dagboek niet geschreven met het oog op een groot publiek en vaak is het alleen maar een opsomming van moeilijke fietstochten door heel Noord-Nederland, maar bladzijde na bladzijde word je dieper ingevoerd in hoe het leven er toen aan toe ging. Wat een strijd hij moest leveren om mensen onderdak te geven en wat dat aan geld en extra eten kostte. Uiteindelijk wordt hij opgepakt door de Duitsers, maar wordt wonderwel bevrijd uit de gevangenis van Assen.
Ook onze ouders hadden onderduikers in huis en dat in een gezin waarin opa en opoe er bij in woonden en in 1943 de oudste van het gezin werd geboren. Naast ons ouderlijke huis woonde een NSB-gezin, dus daar moest men ook extra voor uitkijken. Het was werkelijk met gevaar voor je leven, terwijl er regelmatig razzia’s werden  gehouden in Hollandscheveld en omgeving, lezen we bij Douwes. Na de oorlog kreeg de bevolking van Nieuwlande vanuit Israël de Yad Vashem onderscheiding (Arnold Douwes had die al eerder gekregen), namen van inwoners uit Nieuwlande werden in Jeruzalem in een muur gebeiteld, in een park gewijd aan de “Rechtvaardige onder de Volkeren”. Op YouTube is een mooi interview met Arnold Douwes en zijn helper Nico te vinden, de moeite van het kijken waard! Het zijn indrukwekkende verhalen van gewone mensen, maar die op kruispunten in hun leven kozen, om de ander te redden. Die verhalen mogen niet verdwijnen, ook vandaag leven er mensen in verdrukking en zijn op de vlucht. Arnold Douwes en Jan Zwartendijk (de hoofdpersoon uit Brokkens boek) houden je een grote spiegel voor.