Maand: april 2011

licht op vier; prijs!

Vaak heb ik overdag, zeker ’s ochtends, Radio 4 aan staan. In de ochtend is er namelijk regelmatig prachtige muziek. Maartje van Wegen bijvoorbeeld, draait prachtige muziek, heerlijk om naar te luisteren. Vorige week had ze nog een prachtige uitzending vanuit de keuken van Jaap van Zweden. Tussen 12 en 1 passeert er een scala aan nieuwe CD’s in het programma Licht op Vier. Het item nootschieten in dit uur, is altijd erg leuk, maar ik weet echter nooit wat voor fragment men laat horen. Liever doe ik mee met de quiz; prijs CD. Er wordt een vraag gesteld en vervolgens zoek je bijvoorbeeld op internet het antwoord. Regelmatig stuur ik het goede antwoord op. Vandaag kreeg ik een mailtje dat ik de winnaar was van de prachtige Mozart CD. In het programma vanmiddag werd het zelfs verteld, helaas heb ik dat niet gehoord. Een van mijn broers wel, zo mailde hij mij. Wie nieuwsgierig is, kome gerust een keer luisteren. De voorkant van de CD is in ieder geval prachtig. Dirigent Andrea Marcon heeft op andere foto’s vaak een beginnend kalend hoofd, met lelijke stekels. Hier zie je er in ieder geval niets van!

www.gereformeerdekerkblijven.nl

Aan blogs en sites is binnen de christelijke kerken in Nederland geen gebrek. Elke zichzelf respecterende plaatselijke kerk heeft zo z’n eigen website. Maar ook elk kerkverband kan niet zonder een eigen website natuurlijk. Daarnaast heb je nog veel voorgangers en clubjes met hun eigen verhaal op het wereldwijde web. Vorige week stond in het ND een kort bericht over een nieuwe site van predikanten die verontrust zijn over de koers van de GKv. De site ‘gereformeerd blijven’ is opgeheven, het woordje kerk is er aan toegevoegd; een voortzetting dus. Via ingezonden artikelen in het ND werd al boosheid en verdriet geuit. Nu kan ik er zelf niet wakker van liggen. Ieder die een forum wil hebben om zijn gedachten te uiten, niets mis mee. Zolang het natuurlijk binnen alle redelijkheid blijft. De mensen achter deze site, waaronder professor Douma en dominee Storm (Vroomshoop) zijn voor zover ik weet zeer serieuze gereformeerde broeders en ik denk, ook zeer godvrezend. Het is ook goed dat men kritisch volgt wat er allemaal gebeurt in de kerk van Christus.  De banner van hun www.gereformeerdekerkblijven.nl heeft bovenstaande foto meegekregen. En dat vind ik toch wel verontrustend. (Ha, ook een keer verontrust!) Want was is de bedoeling van deze foto, c.q. banner? Het is beslist geen Nederlands landschap. De zon staat fel te schijnen boven het berglandschap. Het zou Zwitserland of Oostenrijk kunnen  zijn. Zou het de bedoeling van de site-beheerders zijn dat ze willen dat in Nederlandse gereformeerde kerken ook altijd de zon schijnt? En dan die kerk… Eigenlijk meer toren dan kerk, veel mensen kunnen er niet in. Een grote toren is mooi, want een toren wist naar boven, daar moeten we het zoeken immers. Het verontrustende is echter wel dat we geen mensen zien op de foto. Geen schare broeders en zusters die deze kerk binnen gaat om met elkaar gereformeerd te blijven. In die zin is het ook een desolaat landschap, ondanks alle groen. En zou het een gereformeerde kerk zijn trouwens, daar boven op die heuvel? Of is het misschien zo’n Alpenkerk waar alleen in de zomer een voorganger op vakantie het Woord Gods laat klinken? Dat laatste zou dan weer passen bij het tot op heden enige artikel op de site. Dat artikel gaat over de Nationale Synode. De schrijver, dominee Wilschut, zet daar namelijk grote vraagtekens bij.  In dat artikel gaat het steeds over de NS, maar ik heb daar toch andere associaties bij. al met al, een raar plaatje dus. Immers in de Alpenlanden (voor het gemak ga ik er maar even van uit dat de foto daar gemaakt is) zijn voor zover ik weet nauwelijks gereformeerde kerken te vinden. Dat kan toch nooit een goed voorbeeld zijn?

Of is het uiteindelijk de bedoeling van de site-beheerders dat we leren over de grenzen van ons vaderland te kijken? Dat we leren over kerkmuren heen te kijken, de ramen open te zetten? Mijn verontrusting zou weggenomen kunnen worden. Want hoe je het ook wend of keert; hoe meer je naar buiten gaat en daar luistert, praat en spreekt, je gaat dan vanzelf wat relativerender om met je eigen gereformeerde erfgoed. En dat laatste zonder het evangelie van Jezus Christus los te laten.

de kift, schubert en hard meezingen

Hard meezingende mannen en vrouwen van mijn leeftijd. Waar kom je dat nog tegen? Jazeker, in de kerk. Dit keer was dat ook zo. Paradiso was ooit het gebouw van De Vrije Gemeente. (Een vrijzinnige afsplitsing van de Nederlands Hervormde kerk, ontstaan in de tweede helft van de 19e eeuw. En, nog een weetje, de architecten waren vader en zoon Salm. Zoon Abraham Salm heeft ook de Oosterparkkerk ontworpen!) Tegenwoordig is De Vrije Gemeente (staat er nog steeds groots op), een ‘poptempel’. Met zoon Harm en zijn vriend Otto afgelopen donderdag naar een optreden van de Kift geweest (doorklikken naar Brik). De Kift is een wel zeer bijzondere groep muzikanten uit Zaandam. Sommigen hebben een fanfare achtergrond, maar tegenwoordig maken ze er een muziekspektakel van. Ook stofzuigers,  fietsenwielen en zinken afwasteilen worden ingezet.

foto Harm, gemaakt met iPhone, 14.04.2011

Geweldig om het te ondergaan en te merken dat mensen er zo in opgaan dat ze keihard staan mee te zingen. Er zijn geen banken en stoelen meer in deze kerk, dus je moet wel staan. De volle borst kan dan nog beter opgezet worden! Ik vind het prachtig wanneer muziek je beroert en ontroert en dat doet de Kift zeker.

Heel anders was dat dinsdagavond. We (Coos en ik) waren in het Koninklijk Concertgebouw getuige van een prachtige uitvoering van de ‘De Onvoltooide’ van Franz Schubert. Dat wil zeggen; zijn zevende symfonie. Eigenlijk is zo’n concert een heel raar gebeuren. Je zit met meer dan 1000 mensen zo stil mogelijk te luisteren naar een muziekstuk van eeuwen oud. Muziek waarvan iedereen vindt dat het klassiek is. O wee, wanneer iemand te hard zit te kuchten of wanneer er per ongeluk een niet uitgezet mobieltje afgaat. Gemiddelde leeftijd ligt op zo’n avond dik boven de vijftig denk ik. Na de pauze klonk het de vierde van Brahms, ook heerlijk romantisch. Ook nu weer, beroering en ontroering. Maar toch zou er eigenlijk meer ruimte moeten zijn om dat te tonen, anders dan door aan het eind te applaudisseren.

Hard meezingen kan gelukkig ook met een aantal nummers van de nieuwe CD van Psalmen voor Nu. Psalm 89 staat er op onder de prachtige titel ‘Mooie droom’. Het komt uit de zin: ‘U hebt uw volk een mooie droom gegeven’. De makers van CD verdienen veel lof voor deze prachtige muziek. Tot slot het laatste cuplet van psalm 118 zoals het bij PvN klinkt:

Ik dank u, HEER, u bent zo groot en goed. Ik dank u, HEER, omdat ik weet hoe sterk u bent. En ik vertel het elke keer: ‘De HEER is groot en goed. De HEER is groot en liefdevol, ja, liefdevol en goed.’ Ik dank de HEER die liefde geeft, een liefde zonder eind.

strijdbaar & omstreden in de ramsj

Wanneer is een biografie een goede biografie? Wat naar mijn idee wel heel belangrijk is dat je een mens leert kennen in zijn tijd. Het is altijd heel gemakkelijk om met de kennis van vandaag te oordelen over gisteren en dan de fouten van iemand te benoemen. Maar een goede biograaf probeert te achterhalen wat de opvattingen en omstandigheden waren in de tijd dat de hoofdpersoon van de biografie leefde en van daar uit je oordeel te vormen. Dat sprak me ook zo aan in de biografie over Einstein. Het leerde me heel veel over de omstandigheden in Duitsland rond Wereldoorlog I en de aanloop van Wereldoorlog II. En vervolgens ook veel over de omstandigheden in de VS en het mallotige gedoe met senator McCarthy. Een goede biografie, ik kan er niet genoeg van krijgen. Ik zal nooit vergeten dat op de pedagogische academie onze leraar geschiedenis Arjo Vanderjagt ons confronteerde met Ongeloof en Revolutie van Groen van Prinsterer. Deze staatsman liet de geweldige uitspraak na; ‘in ’t verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal.’ Van biografieën valt dus heel veel te leren voor vandaag. En wanneer je de tijd van vandaag goed onderkent, kun je steeds weer goed voorbereid de toekomst aan.

Bij de grootste boekhandel van Amsterdam vond ik andermaal een prachtige biografie. In eerste instantie viel mijn oog er op omdat mijn schoonfamilie dezelfde achternaam heeft als de mevrouw waar de biografie over gaat.  En ik herinnerde me ook nog een artikel over deze bijzondere mevrouw in het ND. De ramsj was me weer goedgezind, 9,90 euro! Je vraagt je af waarom zo’n uitstekend boek zo goedkoop over de toonbank kan. Bij de uitgeverij heb ik proberen te achterhalen hoeveel er uitgegeven en verkocht zijn, maar daar kon men mij niet over inlichten. Nogal geheimzinnig. Het boek gaat over Gezina van der Molen; geboren in en opgegroeid in Baflo, later in Rotterdam, onderwijzeres, medeoprichtster van Trouw, smokkelaarster van Joodse kinderen in WO II, in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw hoogleraar aan de VU. Door velen gezien als een vrouw met een lesbische relatie, maar ook streng calvinistisch en gereformeerd tot haar dood. Een zeer intrigerende persoonlijkheid. Wie meer wil lezen, gaat even googelen bij bol.com of gaat naar Selexyz. En wil je meer weten over Gezina van de Molen kan via internet terecht bij een uitzending van de IKON uit 2007. Het geeft een mooi beeld van deze bijzondere vrouw en laat ook prachtige beelden van haarzelf zien. Wat wel bijzonder was dat de hoofdpersoon van deze biografie ook een groot voorstander was van de Volkenbond en later de Verenigde Naties. Bij Einstein kwam ik vrijwel hetzelfde tegen. Ook Einstein had  een heel bijzondere verhouding tot de staat Israël, net als de hoogleraar volkerenrecht mevrouw van der Molen. Dat laatste mede vanwege haar gereformeerd zijn, maar ook door haar werk in het verzet.

accordeon en harmonium

We hadden vroeger bij mijn ouders, een harmonium in de woonkamer. Tegenwoordig kom je ze in huiskamers bijna niet meer tegen. Zo’n halve eeuw geleden, was het zeker bij kerkmensen, een gewild meubelstuk. In sommige musea kom je ze tegen, wanneer men de bezoekers een kamer wil tonen uit de eerste helft van de 20e eeuw. Het Bijbels Museum (Herengracht, Amsterdam) heeft daar op de bovenste etage een prachtig voorbeeld van. Een harmonium heeft geen pijpen zoals een kerkorgel. De tonen worden gemaakt door lucht te blazen of te zuigen door metalen tongetjes. Daardoor krijgt een harmonium een heel eigen geluid. Een mondharmonica en accordeon zijn directe familie van het harmonium omdat ze ook volgens het principe van metalen tongetjes werken. Ook bij deze instrumenten is het blazen en zuigen. Voor zover ik weet ben ik op het ouderlijke harmonium nooit verder gekomen dan het overbekende ‘vader Jakob’. Mijn broer boven mij en ook mijn oudste zus konden er echt op spelen. Mijn broer heeft daardoor helaas mijn jarenlange afkeer van orgelmuziek bewerkstelligd. Hij was later, het harmonium was inmiddels ingewisseld voor een elektronisch orgel, een groot liefhebber van Feike Asma en Jan Zwart. Daarmee was ook dit instrument in mijn ogen verworden tot een ‘psalmenpomp’. Later ben ik gelukkig gaan inzien dat er wel degelijk mooie orgelmuziek bestaat. Toch denk ik dat het harmonium er wel voor heeft gezorgd dat ik wel ben gaan houden van mondharmonica en accordeon muziek (waarvan de bandoneon weer familie is) . Bob Dylan met harmonica, de rillingen lopen over je rug. Maar ook Toots Thielemans vind ik bij tijden geweldig. Zelfs Daniël Lohues op de CD ‘Allennig IV’ bij het nummer ‘Hoeveul be’j neudig’ het harmonium in volle eer hersteld. En voor de liefhebbers van minder heftige muziek; ook voor het harmonium is prachtige muziek geschreven door grote componisten. Zie bijvoorbeeld het filmpje met Joris Verdin.  Bij het doorbladeren van het laatste nummer van Klassieke Zaken stuitte ik op de muziek van de Finse muzikant Kimmo Pohjonen. Waarschijnlijk heeft de muziek uit mijn jeugd er voor gezorgd, dat ik deze accordeonmuziek uiterst intrigerend en spectaculair vind.

songs of praise; van zingen ga je beter leren

Elke zondagavond is op de BBC rond zo’n uur of vijf, zes, mijn meest favoriete programma op de Engelse zender: ‘Songs of Praise’. Meestal is men afgereisd naar een dorp of stad om daar een zangavond in een kerk op te nemen. Het verzamelde ‘kerkvolk’ heft dan prachtige hymnes en psalmen aan. Elk jaar stelt ‘Songs of Praise‘ zelfs een top-10 vast. Tussen de liederen door laat men iets van de omgeving zien of vertelt men uitgebreid over de geschiedenis van het kerkgebouw. Ook christenen worden geïnterviewd over wat het christen-zijn in hun leven betekent. Tot zover nog niet veel bijzonders. Ook in Nederland worden dit soort programma’s wel gemaakt door de ZvK en de EO. Een groot verschil zit in ieder geval wel in het zingen. Groot-Brittannië heeft een heel andere zangcultuur dan ons land. Heel mooi komt dat tot uiting in hoe er in het onderwijs met het zangonderwijs wordt omgegaan. Naar mijn indruk heeft het aan de andere kant van de Noordzee een veel belangrijker plaats in het onderwijs dan in de gemiddelde Nederlandse school. Of dat nu een school is voor basis of voor voortgezet onderwijs, dat doet er niet toe.

Edinburgh Academy Choir

De afgelopen twee weken zond men de have finales uit van het  ‘School choir of the year’  competitie. Ongelooflijk wat je dan te zien krijgt. Elke school werd even kort geïntroduceerd. Vervolgens trad het koor op en liet dan horen waar ze toe in staat waren. Een vakkundige jury oordeelt vervolgens welke drie door mogen naar de finale (sunday, 16:45 on bbc one – 10april). Niks geen afkraken of zeuren over het optreden. Maar heel mooi benoemen waar het koor sterk in is en waar het in uitblinkt. Het enthousiasme spettert er in ieder geval aan alle kanten vanaf. Een van de finalisten komt uit Edinburgh. Prachtig toch wanneer je in zo’n prachtige zaal die hoort bij je school kunt oefenen onder de leiding van een bevlogen dirigent met hart voor zingende pubers! Enig googelen leverde de website van deze school op. Ik moet het toegeven; daar kunnen we in Nederland nog wat van leren.

In de bijlage van de vrijdagkrant van het ND (vrijdag 1 april 2011) stond een uitgebreid pleidooi voor meer zingen op school. ‘Van zingen ga je beter leren’. En dat laatste is zelfs wetenschappelijk bewezen door Hans Günther Bastian (een Duitse hoogleraar). Wat zou het dus mooi zijn wanneer op veel Nederlandese scholen weer een echte zingcultuur ontstaat. Uit eigen ervaring weet ik dat het ontspant en weer ruimte maakt in je hoofd. En wanneer zelfs wetenschappelijk is bewezen dat kinderen beter gaan leren… Dan ga je toch gewoon vandaag beginnen en ga je ook proberen dat scholen goede muziekpedagogen kunnen aantrekken!

nieuwe  psalmen voor nu


Op een woensdag was het, alweer enige jaren geleden. Tussen de middag ging ik even naar de markt. Ik had de radio zoals gewoonlijk op I. Volgens mij was  het in een actualiteitenrubriek van de NCRV, dat Rien van de Berg live een psalm zong, als aankondiging van een nieuw project; Psalmen voor Nu. Zijn missie vertelde hij, was het om de prachtige 150 psalmen uit de Bijbel voor vandaag te hertalen en zo op muziek te zetten dat de ‘hedendaagse kerkganger’ weer de psalmen wil luisteren en zingen. Inmiddels is de zevende CD in aantocht. Ik vergeet nooit meer de presentatieavond in Tivoli (Utrecht). Een geweldige band op het podium en een zaal die volop psalmen zong. Inmiddels heeft PvN zijn voor en tegenstanders gekregen. Gelukkig begint het hier en daar te veel Opwekking wat naar de achtergrond te verdringen. Een tijd geleden mocht ik in de Oosterparkkerk een keer preeklezen.  Van Tim Keller had ik in CV-Koers een mooie heldere preek gevonden over psalm 119. Hoe lief heb ik Uw wet! Via de speakers hebben de psalm voor nu 119 laten horen en tegelijkertijd de tekst gebeamd. Na het eerste couplet begonnen de eerste gemeenteleden mee te zingen. Meer dan een kwartier zingen! Geweldig. Maar ook om thuis te luisteren en dan mee te zingen of te neuriën. Op GBS Veerkracht leerden ze vorige week psalm 84 van PvN. Ik hoop van harte dat op de nieuwe CD ook weer veel mooi meezingnummers staan. Ik hoop dat kerken er ook steeds meer gebruik van gaan maken. Trouwens ze mogen ook best Datheen en het Liedboek blijven gebruiken. Ook een opwekkingsnummer, niets mis mee. Maar Gods psalmboek vraagt er om op een hedendaagse wijze vertolkt te worden. Zeven is het getal van de volheid, maar Psalmen voor Nu is nog niet voltooid. Op naar nog meer mooie CD’s. Trouwens ook de Australische versie: ‘Sons of Korah’ zijn in onze diensten uitstekend te gebruiken. Halleluja!