‘De brand in het landhuis’ – podcast
Aangezien wij thuis zonder tv opgroeiden, was er alleen de radio. Een grote houten kast met vooraan een prachtig geel luidsprekerdoek en een groen oog. Onder de bovenklep zat een platenspeler, een fantastisch en vernuftig apparaat. Natuurlijk kwam er zo nu en dan muziek uit, maar hoe en wat kan ik me niet echt herinneren. Ik denk niet dat mijn moeder overdag bij het huishouden veel radio luisterde. Wel luisterden we soms naar een hoorspel, Jan Borkus en Donald de Marcas zijn namen die ik nooit vergeet. Maar misschien was dat ook wel een paar jaar later, toen ik op mijn eigen kamer radio luisterde. Van mijn eerst verdiende geld had ik een radio met een ingebouwde cassetterecorder gekocht. En wat was er nu heerlijker om gekluisterd aan het toestel te luisteren naar een hoorspel; Paul Vlaanderen, Biels en Co, de Koperen Tuin, Havank…
Helaas is het een verdwijnend genre en wanneer er nog een hoorspel op de radio is, dan is het in de kleine uurtjes. Natuurlijk kun je die terugluisteren, maar dat zit niet in mijn systeem. Tegenwoordig is de podcast erg in. Je schijnt dat zelfs via je mobiel te kunnen doen, maar daar ben ik niet van. Het is toch gewoon radio luisteren wanneer het uitgezonden wordt. Doordeweeks vaak Radio 4 en zo nu en dan Radio 1. Op zaterdag zijn Peter de Bie en Mieke van der Weij natuurlijk favoriet.
Maar ook de zaterdagmiddag heeft een fantastisch programma; Argos van de VPRO. Dit programma stelt op een zinvolle manier misstanden aan de kaak, goed journalistiek werk over achtergronden van het nieuws. Afgelopen januari werd een eerste deel van een podcast uitgezonden; ‘de brand in het landhuis’. Die uitzendingen, gewoon te vinden op internet en misschien ook wel via een app-je op je telefoon, zijn eigenlijk gewoon ouderwetse hoorspelen. Fantastisch gedaan door theatermaker Simon Heijmans. En eigenlijk is het meer dan een hoorspelverhaal. Heijmans keert terug naar de plaats waar hij is opgegroeid, Vught, en verdiept zich in de brand van het landhuis Zionsburg waarbij de excentrieke eigenaar Ewald Marggraff om het leven kwam. Het luistert als een spannende detective en is ondertussen doorspekt met de persoonlijke kanttekeningen van podcastmaker Heijmans. Een intrigerend luistergenoegen, want elke aflevering heeft wel een forse cliffhanger. Verdwenen miljoenen, een verzameling schilderijen en de huisvriend van Marggraff die jaren tegen onrecht heeft gevochten. Luister en huiver!
We wonen prachtig in Diemen-Zuid. ‘Vrij uitzicht’ aan de achterkant en we hebben buren die elkaar op een gezonde manier in de gaten houden. Natuurlijk zijn er ook wel minpunten op te noemen, maar die kom je in de folders van een makelaar niet tegen. Zo wonen we niet zover van een aanvliegroute van Schiphol, maar echt overlast geeft dat niet. Dat er hier in Diemen-Zuid veel 
Een week geleden zette ik ‘de laatste Jan Brokken’ in de boekenkast. Het indrukwekkende verhaal over ‘consul’ Jan Zwartendijk in Litouwen, ik schreef er al eerder over. Het is een aaneenschakeling van zulke onwaarschijnlijk bijzondere gebeurtenissen, dat je het nauwelijks vanuit ons perspectief kunt begrijpen. De moed die mensen opbrachten om Joodse vluchtelingen te helpen zodat ze op die manier een gewisse dood in de gaskamers ontliepen… En dat op een moment dat er nog nauwelijks iets over de massavernietiging bekend was. Brokken laat goed uitkomen hoe bizar het was dat Zwartendijk er na de oorlog voor op zijn kop kreeg van het Ministerie. Plaatsvervangende schaamte bekruipt je als je leest hoe Zwartendijk daar onder gebukt ging. Gelukkig heeft Brokken na eindeloos speuren ontdekt dat duizenden Joden door Zwartendijk zijn gered! Postuum werd hij dan ook ‘een rechtvaardige onder de volken’.
Afgelopen donderdagmiddag promoveerde er aan de VU een gereformeerde dominee (C.C. den Hertog predikant van de samenwerkingsgemeente CGKV van Nijmegen). Ik kwam een berichtje erover tegen in het blad ‘Onderweg’ en noteerde de datum in mijn agenda; een promotie over dr. Jan Koopmans. Het was de naam van Jan Koopmans die mij triggerde. In de herdenkingsbundel van 25 jaar ‘dr. M.B. van ’t Veerschool’ zoek ik de bladzijde waar zijn naam staat. In augustus 1981 betrok de van ‘t Veerschool, waar ik toen drie jaar werkte, een ‘nieuw’ gebouw. Het oude gebouw tegenover voormalig station Sloterdijk schoof langzaam de bouwput van een nieuw kantoorgebouw in en wij moesten dus verkassen. Aan de Slotermeerlaan kwam het gebouw van de Hervormde Schoolvereniging vrij. De ‘dr. J. Koopmansschool’ had te weinig leerlingen en ging op de in ‘Noordmansschool’. De naam van de dr. Koopmans verdween en inmiddels is ook de naam van dr. M.B. van ’t Veer niet meer verbonden aan een school. Ze hadden gemeen dat ze beide stierven in WOII. Ik heb geen idee of hervormde en gereformeerde predikanten in die tijd enig contact hadden, ook al woonden en werkten ze beiden in Amsterdam. Beiden predikanten liggen trouwens begraven op Zorgvlied. Als leerkrachten hebben we ons in 1981 verder niet verdiept in Koopmans. Volgens de herdenkingsbundel is hij vanwege zijn verzet in de Tweede Wereldoorlog omgekomen. Dat laatste is niet helemaal juist, daarom aan het eind van mijn blog de juiste toedracht. Jaren later kwam ik in een bundel van de Belgische schrijver Geert van Istendael een mooie hommage aan Koopmans tegen. Van Istendael roemt het pamflet van Jan Koopmans dat deze aan het begin de bezetting schreef (november 1940) onder de titel “Bijna te laat”. Koopmans verzet zich daarin hevig tegen de maatregelen van de Duitse overheersers tegen de Joden en vooral ook tegen de Ariërverklaring. Als theoloog vindt hij dat de kerk hier zijn geluid moet laten horen. Als daar dan een dominee op gaat promoveren is dat interessant genoeg om op een koude donderdagmiddag naar de VU te fietsen.
Tijdens het volgen van documentaires op de IDFA vallen er pauzes. Dat is prettig, want je kunt van de ene bioscoop naar de andere of ergens een kop koffie nuttigen. Gisteren moest ik van de Munt naar het EYE, een klein ritje op de fiets. Op de pont was het snijdend koud, maar wel heerlijk. Met mijn hoofd nog vol Václav Havel had ik daarna genoeg tijd over om es even te snuffelen in de OBA. De OBA aan het Oosterdok is een uniek gebouw met een prachtige collectie boeken, met vast wel iets over Bilderdijk. Die paar dichtregels houden me zo nu en dan toch nog bezig. Het was even zoeken, maar de boeken met nummer 853 gaven zo maar uitkomst. Een dikke pil met de titel “Gevleugelde woorden” was mij ter wille. Onder het kopje VERLEDEN staat de uitspraak van Bilderdijk. En ter verklaring staat erbij: “Er is een oorzakelijk verband tussen gebeurtenissen in het verleden en vandaag. De gedachte is uit het gedicht waarmee Willem Bilderdijk in 1811 afscheid nam van de Hollandsche Maatschappij van Wetenschappen en Kunsten, in het algemeen taalgebruik overgegaan:
Wat verschijne,
VOORSPELLINGEN IN 1811
In Nederland verblijven ongeveer 400 kinderen van migranten/ vluchtelingen die hier geboren zijn of langer dan vijf jaar wonen. Zij lopen bewezen psychologische schade op als zij uitgezet worden naar hun land van herkomst (of dat van hun ouders). Daarom: een Kinderpardon dat wél werkt.
Maar we kunnen niet blijven toekijken en daarom zijn er nog veel meer handtekeningen nodig. Tweehonderdduizend is mooi, maar Tim Hofman wil er wel vijfhonderdduizend. Ik zou zeggen: op naar de miljoen handtekeningen! Teken 
Het heeft even geduurd, en eindelijk is het zover. Via de advocaat kregen we van Gerechtshof Amsterdam een beschikking op ons beklag. Simpel gezegd, het hof (drie rechters) heeft nagedacht over ons beklag. Ons beklag hield in dat we het niet eens waren met de beslissing van de officier van justitie om de zaak tegen de agent die Harm heeft aangereden, te seponeren. Hij vond het dus niet nodig om de agent te gaan vervolgen en een rechtbank daar een uitspraak over te laten doen. Zijn beslissing en zeker de manier waarop de OvJ ons daarvan op de hoogte bracht, kwetste ons. De boodschap was toen, mei 2017, simpel; ‘de agent reed veel te hard, maar uw zoon had beter uit moeten kijken’.
Het hof had te beoordelen of een strafrechter zou kunnen komen tot een veroordeling voor enig strafbaar feit. En daarnaast moest het hof beoordelen of er voldoende belang was bij het instellen van een strafrechtelijke vervolging. Beide vragen moeten dan bevestigend worden beantwoord en dan pas volgt er een bevel tot vervolging. Na flink wat overwegingen kwam het hof tot een uitspraak. Daarbij citeer ik een belangrijke zin: “Het hof is van oordeel dat beantwoording van deze vragen (over naleving van allerlei regels en dergelijke), die mede van belang zijn voor de dagelijkse praktijk van het politiewerk niet in de besloten setting van een artikel 12 Sv. procedure kunnen worden beantwoord.” Even later volgt punt 9 van de beschikking:
Het werd een interessante avond bij van Rossum. De prachtige boekhandel aan de Beethovenstraat zat stampvol. En alhoewel Jan Brokken beslist geen volleerd spreker is, boeide hij met zijn verhaal de aanwezigen. Geregeld ging er een instemmend gemompel op. Bijna anderhalf uur vertelde Brokken over zijn boek “De rechtvaardigen”. Hij opende zijn verhaal over de ontstaansgeschiedenis van het boek op een prachtige manier: “Sommige geschiedenissen dienen zich abrupt aan, maar laten zich niet gelijk vertellen…”. (In 1983 al kwam hij voor het eerst in aanraking met deze geschiedenis.) En later ook nog zo’n mooie uitspraak: “Alles van belang begint onverwacht, hoe reageer je dan?”
Drie conclusie waar ik hartgrondig ‘amen’ op zeg. De lezing van Brokken sloot mooi aan op de film die ik dinsdagavond met een goede vriend zag. In ons rustige dorp Diemen is gelukkig een klein cultureel centrum, waar regelmatig uitstekende films worden gedraaid. Deze keer was het BlaKkKlansman, een film over een zwarte agent die in Colorado infiltreert bij de KKK (de Klu Klux Klan). Een waargebeurd verhaal dat zich in de jaren 70 van de vorige eeuw afspeelt. Hier worden trouwens wel lijnen naar vandaag getrokken. Aan het eind zien we beelden van de aanslag in Charlottesville, waarbij een rechtsextremist inreed op een groep antifascistische betogers. Een jonge vrouw kwam om het leven. Daardoor heen zijn gedeeltes van de reactie van president Donald Trump op de aanslag, gemonteerd. Ook hier weer de eenling die zijn verantwoording neemt, zwarte politieagent Ron Stallworth. En ook hier zie je dat veel burgers slecht geïnformeerd zijn en al snel wegkijken.