Maand: november 2011

extreem luid & ongelooflijk dichtbij

Voor in mijn exemplaar van de bibliotheek in Diemen is een briefje geplakt. ATTENTIE: Typografische afwijkingen horen bij de uitgave van dit boek. Wanneer je het boek zonder deze opmerking zou hebben gelezen, zou je naar mijn idee geen moment gedacht hebben dat dat niet zo zijn. Maar ja, dat is achteraf niet te bewijzen. Het omslagontwerp van Roald Triebels (kreeg er in 2005 een prijs voor; mooiste ontwerp van dat jaar), is mooi. Maar de Amerikaanse omslag had ook best gekund. Zijn mijn blog over mevrouw Foer, Nicole Krauss.

Hoe is uit te leggen, waarom dit boek van Foer een fantastisch boek is? Kun je weergeven wat zo’n boek al lezend met je doet? Wat voor gedachten het bij je los maakt, is dat wel in woorden te vatten? In het verhaal van Oskar Schell, zijn vader, zijn oma en opa komt zoveel menselijk gevoel aan de orde, dat laat je niet onberoerd. De 11e september van 2001 heeft hiermee een ongelooflijk mooi monument gekregen. Op de HAVO hadden we een leraar Nederlands die wel eens grapte over zijn vrouw. Wanneer die een spannende streekroman las, ging haar boek haast als vanzelf steeds verder naar omhoog, voor haar gezicht. Ze kon dan ongemerkt een traantje wegpinken. ‘Extreem luid & ongelooflijk dichtbij’ is een boek waarbij je van binnen en misschien ook wel van buiten moet huilen om het verdriet en ook de kracht van mensen om daar mee om te gaan. Misschien zou zelfs de leraar Nederlands een traan hebben moeten laten.

netsukes

De haas met de amberkleurige ogen. Sinds dat ik CONGO van David van Reybrouck heb gelezen, had een boek niet zoveel indruk op mij gemaakt. Een korte recensie in het ND had me geprikkeld. Mijn zoon gaf het me cadeau op mijn verjaardag. Inmiddels beleefde het boek de derde druk in Nederland, met gelukkig de oorspronkelijke titel. De eerste twee drukken verschenen als het ‘Knoopjeskabinet’. Een vreemde gewoonte trouwens om de titel van een boek (zonder opgaaf van redenen aan de lezers) te veranderen. Gelukkig is ‘The Hare With Amber Eyes’, nu ‘De haas met de amberkleurige ogen’. Wil je uitgebreid lezen waar het boek over gaat, volg dan de link naar de boekenbijlage van Vrij Nederland. In een uitgebreid artikel van Carel Peeters wordt weergegeven wat de inhoud van het boek van Edmund de Waal is. De Waal heeft onderzocht wat de geschiedenis is van de door hem geërfde verzameling netsukes (spreek uit: nets’kees). Daardoor komt hij automatisch terecht bij de levensverhalen van de oorspronkelijke netsuke-bezitters. [Een netsuke is een behoorlijk grote knoop die hoort bij een riem/gordel om een Japanse kimono dicht te houden. Al eeuwen waren er in Japan ‘kunstenaars’ die deze knopen sneden uit ivoor of heel hard hout. Het werden kleine kunstwerkjes/sieraden en daardoor ook een verzamelobject.] Het verhaal over de netsukes sleept je vervolgens volledig mee en de schrijver verweeft zich ook zelf in het verhaal. Parijs eind 19e eeuw komt in beeld en vervolgens Wenen in de eerste helft van de 20e eeuw. Een verhaal over vrijwel onbegrensde rijkdom, maar ook over Jodenhaat. Soms grijpt je het verhaal echt naar je strot. De schrijver Edmund de Waal is eigenlijk beeldend kunstenaar. Hij heeft zich gespecialiseerd in porseleinen kunstwerken. Op zijn website is te zien en te lezen dat zijn werk in verschillende verzamelingen en musea is te bewonderen. Opvallend is dat daarin het thema verzamelen een belangrijke plaats heeft. Kasten of rekken met daarin prachtig vormgegeven flesjes, schaaltjes en potjes laten je zomaar wegdromen en filosoferen over wat de inhoud zou kunnen zijn. De waal heeft in zijn boek het in ieder geval gevuld met verhalen over zijn verre neef Charles en zijn overgrootouder Viktor en zijn oudoom Iggie. Mooi is dat Edmund de Waal ook te zien is in filmpjes op YouTube. Ontroerend vond ik het filmpje uit de serie ‘5×15 event’. Een spreker die verlegen overkomt, niet weet waar hij met zijn handen heen moet, een netsuke tevoorschijn haalt uit zijn broekzak en daarover gaat vertellen. Hier en daar doorspekt met droge humor. Waarbij mensen naar mijn idee dan net te hard lachen, waar het over Joden gaat. Een recenter filmpje gaat over een bijzondere toespraak in Wenen. Duidelijk is dat hij daar in het ‘paleis’ van zijn voorouders staat. Zijn familie is meegekomen, waaronder zijn 82-jarige vader. Wat moet dat vreemde geweest zijn. Een inmiddels weer prachtig gerestaureerd gebouw, wat ondertussen een Casino is geworden, maar wat ooit van je overgrootvader is gestolen door de nazi’s. Edmund de Waal in Palais Ephrussi – Wenen Volg de link en verbaas je ook hier over de bizarre tegenstrijdigheden die dit filmpje oproept.

Echt een boek om  te gaan lezen, zeer aanbevolen. Mooi vond ik dat op de flap staat; koop er twee, lees er één en geef de ander weg. Een beter compliment kun je een boek niet geven. Het boek zet ook aan het denken over verhalen uit je eigen geschiedenis. Moet je in sommige gevallen zwijgen? Moet je je verleden steeds maar opruimen en in de versnipperaar gooien? Hadden de families Ephrussi en de Waal dat gedaan, dan hadden we nu in ieder geval niet zo’n indrukwekkend boek gehad.

Norman Viss remigreert

Enkele weken geleden zijn we naar Heemstede geweest om afscheid te nemen van Norman Viss en zijn vrouw Cyndi. Na bijna 22 jaar Nederland keren ze terug naar de Verenigde Staten. Eind 1989 zal het geweest zijn dat ik voor het eerst kennis maakte met vader, moeder en zoon Viss. Ze woonden toen voorlopig in Buitenveldert. Vanuit de kerkenraad hebben we toen contact gelegd via dominee Kim Batteau (in die tijd predikant in Zaandam). Vader en zoon Viss waren uitgezonden door een Amerikaanse zendingsorganisatie; World Harvest Mission. Omdat onze kerk in die tijd behoorlijk actief was met zomerevangelisatie in de Bijlmer, leek het zinvol om samen te gaan werken. Uiteindelijk heeft het geresulteerd in een aantal gezamenlijke zomerprojecten in het centrum van Amsterdam. Een groep jonge gereformeerde mensen werkte dan vanuit de Oosterparkkerk samen met een Amerikaans team. Onvergetelijk waren de gezamenlijke start sessies in de OPK, gedeeltelijk in het Engels en het Nederlands. We baden en zongen samen, letterlijk ook hand in hand. Ik weet nog dat er teams zijn geweest uit de Redeemer Presbyterian Church (New York) van Tim Keller. Zij offerden hun twee weken zomervakantie op, om op de Dam, het Leidseplein, maar ook in het Vondelpark, Gods Woorden te laten horen. Voor veel mensen in onze kerkelijke gemeente was het een prachtige eyeopener om met broers en zussen uit de VS zo samen op te trekken. Die samenwerking heeft ons geloof verdiept en ons oog voor de wereld om ons heen verder geopend. Het heeft echt blijvende invloed op ons kerk-zijn gehad. Norman haalde al snel zijn gezin naar Nederland en na een korte periode in Almere-Haven, kwamen ze wonen in Diemen. Ben en Willy leerden op de van ’t Veerschool in no-time Nederlands. Onze kinderen weten nog te vertellen dat Cyndi altijd hetzelfde boek voorlas wanneer ze wel eens oppaste. Een oefening voor haar uitspraak! Ook het team van WHM in Nederland groeide.

Vlnr. Cyndi en Norman Viss, Charlet en Bill Viss (sr.)

Onvergetelijk werden bijvoorbeeld onze contacten met Joe en Deb. Joe was ex-worstelaar en had de Olympische Spelen van München nog meegemaakt (als reserve, naar ik meen). Hij maakte van nabij de terreuraanslag van de Palestijnen (Zwarte September) mee. In New York had Joe later gewerkt bij een speciale politie-eenheid  die de Joodse maffia bestreed. Een bijna fatale schietpartij werd de aanzet tot Joe’s bekering.

Na een aantal jaren stichtte Norman met WHM in Amsterdam-Noord een nieuwe gemeente met de NGK (september 1993); ‘de Hoeksteen’. Norman werd voorganger en uiteindelijk zelfs predikant. Na een bewogen periode in Noord werd Norman in 2002 predikant in Heemstede, een ‘gewone’ Nederlandse gemeente. Nu na bijna 22 jaar Nederland nemen Norman en Cindy afscheid. Hun drie kinderen wonen inmiddels allemaal weer aan de overkant van de oceaan. We hebben veel aan ze te danken. Het verbreedde onze kijk op de kerk en de wereld. In zijn blog geeft Norman een advies aan zijn collega’s. Kortweg: maak vrienden buiten de kerk, ruim daar echt plaats voor in. Gewoon mens zijn te midden van andere mensen, zeker als ze niet geloven. Een advies om ter harte te nemen. Niet alleen voor voorgangers, maar ook voor gewone kerkgangers. Wees christen te midden van je buren en allerlei andere contacten. Maak er ruimte voor, zegt Norman Viss. Ook laat Norman een pas verschenen boek achter. Een boek over hoe we als mensen met elkaar omgaan. “Zoals men ijzer scherpt met ijzer, zo scherpt een mens zijn medemens”, een tekst uit Spreuken als ondertitel. Een oproep aan mensen om elkaar aan te scherpen. Een indringende, maar liefdevolle boodschap. En beslist geen lood om oud ijzer!

Norman en Cindy nemen weinig mee bij hun terugkeer naar de VS. Daarom hadden ze hun CD verzameling in de uitverkoop gedaan. Wanneer ik nu de Chieftains, Joe Cocker of U2 in de CD-lade stop, gaan de herinneringen weer naar Norman en Cindy.  Het ga ze goed, met Gods zegen!